DİSK ve KESK’in 2008’de başlattığı hukuk mücadelesi sonucunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 22 Kasım 2012’de verdiği kararla AKP’yi mahkum etmiş, Taksim’in 1 Mayıs alanı olduğunu tescillemiş ve hükümeti Taksim’i 1 Mayıs mitingine hazırlamak zorunda bıraktı.
Kararın Etkileri :
a) Uygulanma Zorunluluğu: Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’ın kutlanmasını sağlamak Hükümetin görevi olmuştur.
Kamu Düzeni ölçütü: İnsan Hakları değerler sisteminde kamu düzeni uluslararası bir kurum olarak ele alınır, bu kurum gereği Hukuk Devletin gerçeklesme şekli olarak, Hukuk Kurallarının uygulanma zorunlulugu, Hukuk Kurallarını oluşturan Mahkeme Kararlarının da uygulanması zorunluluğunu tüm taraf ülkelere yüklemiştir. Hükümet, İHAM tarafından 27.11.2012 tarihinde verilen bu karara itiraz hakkını kullanmamış, kararda yapılan tespitleri kabul etmiştir. İHAS 46 m./1 İHAM kararlarına uyma yükümlülüğünü düzenlemiş, İHAS 44 m.de kararlara uymamanın Bakanlar Komitesinin Denetimini gerektireceği yaptırımını düzenlemiştir.
1 Mayıs’ın kutlanmasını sağlamak Hükümetin görevi
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi 19 Ocak 2000 tarihli kararı ile de İHAM kararlarına uyma yükümlülüğünü idari bir organ olarak da teyit etmiştir.
Anayasa 90.m/ son fıkrasında uluslararası sözleşmelerin doğrudan uygulanacağı düzenlenmiştir. “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.”
Tüm bu ulusal ve uluslararası düzenlemeler gereği bu karar uygulanması gerekli bir karar olmuştur. Kararın gereği gibi uygulanabilmesi için Hükümet gerekli önlemleri alıp, Taksim Meydanı’nı 1 Mayıs’a hazırlamalıdır.
Aksi halde, İHAS 44.m. gereği Bakanlar Komitesi denetimi ile karşı karşıya kalacaktır.
a. Taksim Meydanı, 1 Mayıs’ta kutlamalara hazır olmalıdır.
Taksim Meydanı üzerindeki kısıtlama ve yasaklama bu kadar ayrıntılı incelenmiş, Hükümetin her tezi cevaplandırılmış ve Taksim’in kent hafızasındaki yeri bu kadar açık olarak tespit edilmişken, hiçbir bahane 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanmasına gerekçe olamaz. Yapılan kazı, inşaat vs. her türlü faaliyet ya sonlandırılmalı, durdurularak, gerekli önlemler alınarak Meydan 1 Mayıs’a hazırlanmalıdır.
Taksim Meydanı’nda inşaat yapılıyor olması, İHAM kararının uygulanmaması gerekçesi olamaz. İHAM kararları etkili olarak uygulanmak zorundadır.
O halde Hükümet ne yapıp edip, Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’ın kutlanması için önlemler almalı, ya inşaatı bitirmeli, aksi halde ara vererek, Meydanı toparlamalı, kutlamanın yapılmasını sağlamalıdır. Kuşkusuz bu çabalar ve sonuçları, büyük ozan Ruhi Su’nun türküsünde dilediği şekilde yaraları sarmaktan henüz uzak olsa da; toplumsal muhalefetin hiçbir zaman kendilerine verilenle yetinmediği, haklarını kullanmakta her zaman kararlı ve güçlü oldukları, hiçbir mücadele alanını terketmediklerinin, sabahın bir sahibinin (3) varlığının açık göstergesidir.(4)
b. İçtihat olarak “Devam Eden Davalar’ a Etkisi:
Çok kapsamlı olan bu karar, ülkemizde yaşanan ifade özgürlüğü ve toplu gösteriler konusundaki sorunlara ve yürüyen davalara da etkili olacaktır.
Barışçıl Toplu Gösterilerinin dolaylı, soyut gerekçelerle engellenmemesi, Hükümetin bu gösterilere tolerans göstermesi gerektiği açıkça ortaya çıkmıştır.
Buna göre; HES’lere karşı yapılan Hopa’daki gösteriler; Hopa’daki Metin Lokumcu’nun öldürülmesini protesto eden gösteriler; öğrencilerin, emekçilerin, öğretmenlerin, toplumun her kesiminin barışçıl olarak yaptıkları gösteriler, ODTÜ’ndeki Başbakanı protesto, üniversitelerdeki protestolar, Cumhuriyet Bayramının kutlanması, Toplu İfade Özgürlüğü kapsamında kalacaktır. Bu gösterilerin engellenmesi hakkın ihlali olacaktır.
c. AKP binalarının dokunulmazlığı olmadığı tespit edilmiştir.
Yukarıda ayrıntılı olarak belirttiğimiz şekilde, İHAM kararı ile göstericilerin, gösteri yerini belirleme özgürlüğünün de ifade özgürlüğü kapsamında olduğunun tespiti, iktidara seslerini duyurmak isteyen göstericilerin AKP binaları önünde de toplanabileceklerini, şimdiye kadar AKP binaları yakınında yapılan her gösterinin, hemen ve şiddetle engellenmesinin de karar doğrultusunda, İHAS 11.m.nin ihlalini oluşturacağı açıkça anlaşılmaktadır.
Sonuç olarak, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin incelediğimiz bu kararındaki usule ilişkin bu tercihlerimizi onaylaması ve esasa ilişkin tespitleri, Mahkeme’nin Türkiye’de 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı’nda kutlanmak istenmesinin nedenlerini iyi incelediğini göstermektedir. Bu inceleme sonucunda, Sendikal Hak ve Yetkiler konusuna katkı yapıldığı gibi, İfade Özgürlüğü’nün mekan bakımından kullanılması konusuna yapılan katkı da kararın emsal olma niteliğini kazandırmıştır.
http://www.sendika.org/2014/04/akp-aihmde-mahkum-oldu-hukumet-taksimi-1-mayisa-hazirlamak-zorunda/