Liderler

Dedemle babaannemin kullandığı duvar takvimlerinin üzerine dedem, her zaman şuna benzer notlar tutardı: "Çaldağı'na ilk kar düştü." Köyümüz Akyoma'nın tam karşısındaki dağın adıdır Çaldağ, etrafımızdaki en yüksek yer orası olduğundan karın ilk düştüğü yer de orasıdır, o nedenle önemlidir oraya kar düşmesi, kış geliyor demektir bu. "Zemheri zamanı," Bu da çok gördüğüm takvim üstü notlarından birisiydi dedemin. Anadolu'nun diğer birçok yerinde rastlanacağı gibi her ayın değişik bir adı vardır Giresun'da da. Zemheri onlardan birisi. Ocak ayına denk gelmektedir. Kısalığı nedeniyle şubat ayına da gücük ayı derler. Küçük yani Mart aynı, abrul nisan demektir (april'den geliyor sanırım). Mayıs aynı, kiraz ise haziran ayıdır. Giresun hep fındığıyla bilinir ama aslında kirazın da ana memleketidir. Öyle ki ismini Yunanca'dan gelen kerasus kelimesinden almıştır, kerasus kirazlar anlamına gelir. Çok kiraz yetişir-di aslında eskiden Giresun'da, şimdilerde çoğu ağaç kesildi gitti. Artık eskisi gibi kiraz memleketi değil Giresun. Neyse kaldığım yerden devam edeyim, orak ayı temmuz ayı demektir, bu dönemde oraklarla bahçe altları biçilir. Ağustos aynı, darı ayı eylüldür. Darı mısır anlamına gelir, tarlalardan mısırlar toplanır fırınlanır bu nedenle eylül ayı adını darıdan alır. Ekim ayı yapılacak işlerin bittiği zaman yani averelik zamanıdır adına da bu yüzden avara denir. Koç ayı kasım ayıdır, karakış ise aralık ayı. Bu ayda sert hava şartlarından dolayı köylü hiç bir iş göremez, karakış günleri sıkıntılı günlerdir yani. Çok severdim bu takvim üzerine yazılı notları okumayı. Dedemle babaannemi kaybedeli çok zaman oldu, şimdilerde yok artık takvim üzerindeki o notlar. Bu sabah doğa takvimi diye bir takvimle karşılaştım, bu takvim işte tıpkı dedemin de tuttuğu gibi kesin olmasalar da çok uzun süreli gözlemlere dayalı notlar sonucu oluşmuş bilgilerden oluşuyor. Anadolu'da hala tarımla uğraşan insanlar için son derece önemli bu günler, onu paylaşayım istedim. Silinmesin bunlar da dedemin takvimindeki notlar gibi. 27 Ocak: Kışın en soğuk zamanı 30 Ocak: Ayandan fırtınası 31 Ocak: Erbain’in (Zemherinin, 40 günlük kış döneminin) bitişi 1 Şubat: Hamsin fırtınası 3 Şubat: Çiftlik hayvanların çiftleşme döneminin başlangıcı 6 Şubat: Ağaç dikme zamanı 18 Şubat: Kuşların çiftleşme dönemi 20 Şubat: Cemrenin havaya düşmesi 27 Şubat: Cemrenin suya düşmesi 28 Şubat: Leyleklerin gelmeye başlaması 3 Mart: Soğukların şiddetinin azalmaya başlaması 5 Mart: Ağaçlara su yürümesi 6 Mart: Cemrenin toprağa düşmesi 9 Mart: Bağ budama zamanı 11 Mart: Kocakarı soğuklarının başlangıcı (7 gün sürer) 12 Mart: Husum fırtınası 14 Mart: Kaplumbağaların kış uykusundan uyanması 15 Mart: Kırlangıçların ve ebabillerin gelmeye başlaması 21 Mart: Günle gecenin eşitlenmesi, Nevruz, baharın başlangıcı 22 Mart: Mart dokuzu fırtınası 25 Mart: Çaylak fırtınası 27 Mart: Ağaçların tomurcuklanmaya ve yeşermeye başlaması 30 Mart: Çaylakların gelişi 3 Nisan: Çiçeklenme döneminin başlaması 5 Nisan: Bülbüllerin ötmesi ve yörüklerin yaylalara çıkması 7 Nisan: Kırlangıç fırtınası 11 Nisan: Leylek fırtınası 16 Nisan: Lale mevsiminin başlangıcı, Camuskıran fırtınası 17-19 Nisan: Kuğu fırtınası 21 Nisan: Sitte-i Sevir (6 gün boyunca süren soğuk ve fırtına), Boğa fırtınası 24 Nisan: İpek böceklerinin yumurtadan çıkışı 26 Nisan: Arıların yumurtadan çıkışı, güllerin budanma zamanı 27 Nisan: Kalem aşısı zamanı 29 Nisan: Serçelerin yavrulama dönemi 30 Nisan: Lale fırtınası 2-4 Mayıs: Çiçek fırtınası 6 Mayıs: Hıdrellez 11 Mayıs: Kırkikindi yağmurlarının sonu 16 Mayıs: Filizkıran fırtınası 20-22 Mayıs: Engirkıran fırtınası, Kokulya fırtınası, Ülker fırtınası, bağların çapalanma zamanı 29 Mayıs: Suyun topraktan çekilmeye başlaması 28 Mayıs: Koyun kırkma zamanı 30 Mayıs: Bağlara yerleşme zamanı, kabak meltemi 7 Haziran: Arpanın orağa gelmesi, pirinç ekimi 10 Haziran: Ülker doğumu fırtınası 16 Haziran: En uzun günlerin başlangıcı 19 Haziran: Gün dönümü fırtınası 24 Haziran: Yaprak aşısı zamanı 27 Haziran: Kızılak fırtınası 29 Haziran: Günlerin kısalmaya başlaması 1 Temmuz: Yaprak fırtınası 3 Temmuz: Sam rüzgarlarının başlangıcı 11 Temmuz: Çark dönümü fırtınası 24-26 Temmuz: Karaerik fırtınası 29-30 Temmuz: Kızılerik fırtınası 1 Ağustos: Yılın en sıcak günlerinin başlaması 5 Ağustos: Arıların bal tutmaları 12 Ağustos: Pamuk toplama zamanı 18 Ağustos: Yemişlerin olgunlaşması 24 Ağustos: Mihrican fırtınası 25 Ağustos: Sam rüzgarlarının sonu 28 Ağustos: Leyleklerin göçmeye başlaması 31 Ağustos: Mercan fırtınası 6 Eylül: Bıldırcın fırtınası 7 Eylül: Yaz sonu fırtınası, sebzelerin soğuklardan etkilenmeye başlaması 8 Eylül: Koç ayırma zamanı 13 Eylül: Çaylak fırtınası 15 Eylül: Bağ bozumunun bitişi 21 Eylül: Günle gecenin eşitlenmesi 23 Eylül: Koç katımı zamanı 25-28 Eylül: Kestane karası fırtınası 29 Eylül: Turna geçimi fırtınası, turnaların göçü 30 Eylül: Kırlangıç ve ebabillerin göç etmesi 4-5 Ekim: Koç katımı fırtınası 12-13 Ekim: Meryem Ana fırtınası 14 Ekim: Yaprak dökümü fırtınası, kaplumbağaların kış uykusuna yatması 17 Ekim: Kırlangıç fırtınası 19 Ekim: Bağ bozumu fırtınası 20 Ekim: Ağaç dikimi ve çelikleme zamanı 21 Ekim: Bağ bozumu zamanı 31 Ekim: Ağaçların budanması 4 Kasım: Lodos rüzgarları 5 Kasım: Kuş geçimi fırtınası 9 Kasım: Çiğ düşmeye başlaması 11 Kasım: Pastırma yazı sıcakları 22 Kasım: Haşerenin gizlenmesi 30 Kasım: Ağaçlardan suyun çekilmesi, ülker fırtınası 1 Aralık: İkinci pastırma sıcakları 8-10 Aralık: Karakış fırtınası 21 Aralık: Erbain’in başlangıcı (Zemherinin başlangıcı, 40 günlük soğuk kış zamanı), en uzun gecelerin başlangıcı 26-28 Aralık: En uzun gecelerin sonu, gün dönümü fırtınası