BİLİMSEL DETERMİNİZM

[Misafir demirefe]

Bakınız instantkarma, sizi kırmayı hiç mi hiç istemem. Bu polemik tarzına siz niye girip zaten sürmekte olan bir polemiğe tuz biber oldunuz bilmiyorum. Keşke sizinle böyle bir polemiğin içinde tartışmasaydık. Kuantum tabii ki derin bir konu ve yararlı tartışmalar yapmak gerçekten iyi olur bu konuda.

 

Yani indeterminizm, determinizm... Etik bilimdir, felsefedir... Bunları bir kenara bırakıp kuantum nedir, bu konuda ne biliyoruz ne bilmiyoruz bunları tartışsaydık madem. Dalga parçacık ikilemi gerçekten derin konu. Ben bu konuda son kabulün parçacıklara eşlik eden dalgalar olduğunu biliyorum. Yani bu ikilem aşılmış değil. Bükülen, dalgalanan sicimlerden filan bahsediliyor. Bu kadar derin, bu kadar henüz açıklanmaya muhtaç derin konular için birbirimizi kırmaya değer mi yani instantkarma?

 

Bana sorarsan şu tadı kaçmış polemik yerine kuantumun temelleri hakkında bir başlık aç, düşüncen nedir bir okuyayım. Kuantum da bilim felsefesi sayılır, bilimin en ileri ve derin konusu. Bu forum bölümüne gider. Şu tatsız polemikten çıkalım, rica ediyorum. Sonra illa determinizm yoktur diyeceksen yine dersin...

[Misafir demirefe]

Kuantumun determinizmi ihlal ettiği iddiasına şu an en çok dayanak yapılmaya çalışılan "dolanıklık ilkesi."

 

Dolanıklık ilkesine göre, bir foton (ışık) kaynağından çıkan iki fotonun spinleri aynı anda aynı yönde yapıldığında, bu iki foton dolanık hale geliyorlar. Birbirlerinden uzaklaştıktan sonra, birine etki edilerek spini değiştirildiğinde, diğeri de spinini değiştiriyor.

 

Fotonlar arasında herhangi bir alan etkileşimi bulunamadığı için, bu durumun nedenselliği açıklanamıyor. Üstelik fotonların birbirlerinden çok uzak oluşlarının da aralarındaki iletişime hiç bir zarar vermediği söyleniyor.

 

Determinizmi ihlal iddiasını halen taşıyan tek durum budur. O yüzden şu anda dolanıklık üzerinde müthiş çalışma yapılıyor. Bir çok bilimsel makalede dolanıklığın determinizmi ihlal etmediği yazıldı, iddialar yatışmadı.

 

Fotonlar kütlesi yok ya da belirlenemeyecek kadar küçük parçacıklar olduğu ve üzerlerindeki ölçümlerin durumlarını etkilediği düşünülürse, bu alanda kanıt elde etmek çok zor. Bu hamur daha çok su götürecek. Fakat bilimcilerin ortak görüşü, henüz determinizmi ihlal eden kesin bir kanıt elde edilemediği şeklinde...

[Misafir demirefe]

Bir çok determinist bilimci, kuantumdaki belirlenimin, makro dünyadan bile çok keskin olduğunu söylüyorlar. Bu haliyle kuantumun değil determinizmi ihlal etmek, determinizmi güçlendirdiğini söylüyorlar. Bu da kaos gibi önce determinizme aykırı gibi görülen ve gösterilen bir kuramın, daha sonra determinizme eklemlenmesi ve onun bir parçası olması durumunun, kuantum için de gerçekleşeceğini gösteriyor. Ama samimi olalım şu an dolanıklık ilkesi determinizmle uyuşmuyor gibi bir sanal görüntü düşündürüyor. Fakat dolanıklığın determinizmi ihlal ettiği kanıtlanmış da değil.

 

Kuantumun makro (gözlemlenebilir) dünyadan farklı kuralları oluşunun determinizmi ihlal etmediği şöyle açıklanıyor:

 

Bir dosya kağıdını katlayıp uçak yapın ve onu uçurun. Gayet güzel bir uçak yapabilirsiniz ve mükemmel süzülebilir. Şimdi yarım dosya kağıdından bir uçak yapın ve uçurun. Pek bir sorun çıkmayacaktır. Şimdi de kağıdın dörtte birinden bir uçak yapın ve uçurun. Biraz sorunlu olmuş olabilir.

 

Giderek bir öncekinin yarısı büyüklükte kağıt kullandığınızda bir noktada çıkmaza gireceksiniz. Önce uçakların hiç de uçamadığını göreceksiniz, sonra uçak bile yapamaz olacaksınız. Daha giderek "ben manyak mıyım, kafayı mı yedim, neyle uğraşıyorum ben?" diye kendinize kızıp bu işten vazgeçeceksiniz.

 

Kuantuma indiğinizde bilinen fizik kurallarının anlamsızlaşması aynen böyledir. Makro dünyada hiç etkisi hissedilmeyen fakat kuantum dünyayı çekip çeviren bambaşka kuvvetler ve dolayısıyla yasalar ile karşı karşıyasınız. Buldozer kepçesiyle parlak porselen tabakta taze bir domates çekirdeği arıyorsunuz ve operatör kabininden tabağı göremiyorsunuz!

 

Durum bu kadar vahim ve elinizdeki fizik yasaların fasa fiso olduğu şeklinde bir hayal kırıklığı yaşıyorsunuz.

 

Değiller. Sadece kağıt çok küçüldüğü için kaba saba kocaman parmaklarınız kağıdı katlayıp uçak yapamıyor. Eciş bücüş uçağı andırır bir şey yapabiliyorsunuz, o da uçmuyor!

 

Yoksa kuantum yasalar da makro dünyanın fizik yasaları gibi belirlenebilir yasalar. Fakat belirleyemeyen sizsiniz. Onlar belirlenemez oldukları için değil, siz belirleyemediğiniz için belirsizlik var.

 

Durum kaosta da aynı. Yarın bir hisse senedinin tam değerinin ne olacağını öngöremiyorsunuz, çünkü çok fazla değişken var ve kapsayamıyorsunuz. Ama aslında o belirlenebilirdir, belirleyemeyen sizsiniz.

 

Sizce pes edip "idraki maali bu küçük akla gerekmez, zira bu terazi bu kadar sıkleti çekmez" deyip vaz mı geçmeli?

 

Determinist asla vaz geçmez, asla pes etmez...