Franz Liszt (1811 Macaristan-1886 Almanya)

[Φ Aries]

 

22 Ekim 1811, Macaristan- 31 Temmuz 1886, Almanya

19. yüzyılın en önemli piyanistlerinden birisi, senfonik şiir tarzının yaratıcısı olan bestecidir

 

22 Ekim1811’de Macaristan’ın Doborján (Raiding) kentinde doğan Franz Liszt, ilk piyano derslerini onun müzik dehasını keşfeden babasından aldı. Macar soyluları 6 yıl boyunca bu çocuk dahiye maddi destek sağlamayı kabul edince küçük yaşta babası ile Viyana’ya giderek Antonio Salieri’den ve Ludwig van Beethoven’in öğrencilerinden Karl Czerny’den dersler aldı. 12 yaşına geldiğinde dinleyicilerin, diğer müzisyenlerin ve kralların takdirini toplayan bir konser piyanisti olmuştu. Konservatura girmek için geldiği Paris’te, yabancı olduğu gerekçesiyle okula alınmadıysa da özel ders alarak teori ve beste çalıştı; ilk ve tek operası Don Sache’yi ve çeşitli piyano eserlerini besteledi. 1834’de babasını kaybettikten sonra henüz 15 yaşında iken piyano dersleri vererek annesinin geçimini sağlamaya çalışan Liszt, müziğe ilgisini kaybetmeye ve bu mesleğin anlamını sorgulamaya başladı. Kendisini edebiyat ve dini konulara kaptıran Liszt’in bu ilgilerinin etkisi hayatına ve eserlerine yansıdı. 1830 Devrimi ile yeniden sanata ve hayata dönmeye karar verdi. Asla bitiremeyeceği Devrim Senfonisi’ni yazmaya başladı. Besteciliğinin öne çıktığı bu dönemde Alphonse de Lamartine’in şiirlerini solo piyano için besteledi. Hector Berlioz ile tanıştı. 1832’de kemancı Niccolo Paganini’yi dinlemesi, yeniden virtüözlüğe ilgi duymasına neden oldu.; Pagani’nin La Campanella’sı üzerine bir fantezi yazdı. 1833’de Berlioz’un Fantastik senfonisini piyanoya uyarlamayı başardı.

 

Fırtınalı bir ilişki yaşadığı Agoult Kontesi Marie ile 1834’de tanıştı. Kocasını terk eden kontes ile İsviçre ve İtalya’da yaşadılar, 3 çocukları oldu. 1835’deki İsviçre seyahati sırasında piyanist Sigismond Thalberg’in Paris’teki başarılarını duyunca Piyanonun Kralı ününü pekiştirmek için bir piyano düellosu yapmak üzere Paris’e gitti. Daha sonra piyano resitali kavramını geliştiren Liszt, büyük bir konser turuna çıktı, hayır dernekleri yararına konserler verdi, her yerde ilgiyle karşılandı. Konserleri sayesinde küçük yaşta kaybettiği ülkesin Macaristan’daki sel felaketinde hayatını kaybedenlere bağışlamak üzere büyük bir gelir elde etti ve Bonn’da yapılması planlanan Beethoven anıtının maliyetini üstlendi. 1840-1847 arasında çıktığı turnede İrlanda’dan Türkiye’e, Portekiz’den Rusya’ya kadar pek çok yeri dolaştı.

 

1844’te ününün doruğunda iken manik-depresif eşi Marie d'Agoult ile evliliğini bitirdi; Kiev’de tanıştığı çarın yardımcısının karısı Prenses Carolyne Sayn-Wittgenstein ile birlikte oldu ve sahne konserlerine son verdi.

 

Liszt, konser piyanisti kariyerine son verdikten sonra, 1848’de Weimar’da orkestra şefliğine başladı ve kenti, Avrupa kültürünün buluşma merkezi haline getirdi. Bu görevi sayesinde Verdi, Wagner ve Berlioz’un yeni operalarını yönetti. Aynı dönemde en önemli eserlerini besteledi, genç piyanistlere ders vererek Altenberg Kartalları diye anılan yeni bir piyanist kuşağı yetiştirdi. 1858’de, muhafazakarların kendisinin ve öğrencilerinin yapıtlarına yoğun eleştirileri üzerine görevinden ayrıldı.

 

1861-1869 yılları arasında daha çok Roma’da yaşadı ve ve dini kitaplar yazdı, rahiplik dersleri aldı ve onur rahibi oldu. 1870’den sonra ise Roma, Weimar ve Budapeşte arasında seyahat ederek ömrünün sonuna kadar öğretmenlik ve piyanistliği sürdürdü. Budapeşte Müzik Okulu’nu kurarak ilk başkanı oldu. 31 Temmuz1886’da, bir festival nedeniyle bulunduğu Bayreuth’ta zatüreye yakalanarak hayatını kaybetti. Budapeşte’de gömülmeyi vasiyet etmiş olmasına rağmen Bayreuth’a gömüldü.,

 

Besteleri

 

# piano solos

# organ

# chamber music

# sacred choral music

# songs

# symphonic poems

# orchestral works

# arrangements and transcriptions of other composers' work

 

- 19 Hungarian Rhapsodies

- Piano Concertos

- Mephisto Waltzes

- Faust Symphony

- Lieberstraumes

 

 

Franz Liszt'in Mektupları-1

Ünlü besteci Franz Liszt’in Kontes D’Aganaut’la olan ilişkileri çok güzel geçmiştir. Kontesin annesi Alman’dı. Bu ilişki 1834’te başlamış ve 1844’e kadar sürmüştür. Kontes, kocasını terk ettikten sonra Liszt’le önce Geneve’de, sonra Ayraz’da ve sonunda İtalya’da yaşadılar. Üç çocukları oldu. Bu çocuklardan birisi olan Cosima daha sonra ünlü besteci Wagner’le evlenmiştir.

Kontes, daha sonraları, Daniel Stern takma adıyla edebiyat dünyasına girmiştir. Wagner’in Kontesi ne kadar sevdiğini bir mektubunun şu satırları gösterir.

“Hayalinizde, ilahi cazibelere sahip ve ruhu ibadete sevk eden bir kadınla, sadık ve dürüst kalpli bir erkeği bir aşk hikayesinde birleştirin ve ona şu ismi verin “Gomo Gölü Sahilleri’nde” “

Liszt’in Kontes’e yazdığı mektuplardan bazıları şöyledir.

03.04.1835 Tarihli Mektup

“Mari, Mari,

Bırakın bu ismi yüzlerce defa tekrarlayayım. Bu isim, üç gündür içimde yaşıyor ve yanıyor. Size yazmıyorum. Yanınızdayım. Sizi görüyorum. Sizi işitiyorum. Kollarınızdayım. Cennet, cehennem ve her şey sizdedir. Bırakın deli ve çılgın olayım. Aklın ve hakikatlerin küçük alemi bana yetmiyor. Bütün hayatımızı ve bütün talihsizliğimizi yaşamalıyız. Siz, benden fedakarlık, fazilet, itidal ve dindarlık istersiniz değil mi? O halde bundan konuşmayalım. Artık sizin işiniz sormak, sezmek ve kurtarmak olmalı. Bırakın deli ve çılgın olayım. Çünkü, siz benim için her şeyi yapamazsınız. Bana “Franz, birbirimizin her şeyi olalım” diyeceğin gün bu dünyadan uzaklaşacağız, yalnız yaşayacağız, seveceğiz ve öleceğiz.”

01.05.1846 Tarihli Mektup

“Mari Mari,

Ruhumun esrarlı dilini bana öğret. Seninle hayal içinde konuşalım. Gönüllerimiz, dışa hiçbir şey sezdirmeden konuşmalı. Elini elime koy. Altın saçlarını muzdarip göğsüme ser. Sevgilim, seni niçin terk ettim? Beni niçin bıraktın? Ne akılsızlık. Beni tekrar görmek için, en ufak bir arzu hissedersen gel. Beni yalnız bulacaksın. Çünkü benim için sensiz ne ay, ne güneş, ne tabiat, ne Tanrı, ne mukaddesat, ne hayat vardır.”

 

Franz Liszt'in Mektupları-2

Ünlü besteci Franz Liszt, Prenses Wittgenstein’ı, 1847 Şubat ayında Kiev’de bir konser vesilesiyle tanıdı. Birkaç gün sonra, birbirlerine aşklarını ilan ettiler. Bir süre sonra da Prenses boşanma davası açarak 10 yaşındaki kızı bile beraber Almanya’ya gitti. Liszt’in Weimar’da bulunduğu sırada (1848-1861)İ Altenburg’a yerleşti. Liszt’in virtüözlüğü bırakarak, kendini tamamen besteciliğe vermesini sağladı. 1860′da boşanmayı temin için, Roma’ya gittiyse de yine boşanamadı.

 

1864′te Prensin ölmesiyle dul kaldıysa da Liszt’le evlenmedi. Bunun sebebi tam olarak bilinmiyor. Kardinal Hohenlohe’nin bu işte rol oynadığı anlaşılmıştır. Liszt, bir sene sonra Vatikan kilisesinde Kardinal Hohenhole tarafından takdis edilerek, papaz ünvanını aldı. Liszt’in 24 Eylül 1864′de Prenses Grandükle yaptığı konuşma hakkındaki cümleler karakteristiktir.

 

“Prens Wittgenstein’ın ölümünden sonra, artık evlenmesine bir mani kalmadığını ve 15 seneden beri süren bir arzusuna, tam gerçekleşeceği zaman, vazgeçmeyeceğini bana söylemekte tereddüt etmedi.”

 

Bu mektup, cevapsız kalmıştı. Prenses, artık Roma’dan ayrılmadı.

 

13 Nisan 1851 tarihli mektup

 

” Karolin’im,

 

İşte ilkbahar menekşeleri, sana yolluyorum. Sen benim ebedi baharım ve neşe çiçeğimsin. İnan bana Karolin. Eğer ben Romeo’yu çılgın bulsaydım, onun gibi çılgın olabilirdim. Fakat yaşamak istediğimizden ve ölmeyi bilmediğimizden dolayı yapacak hiç bir şey yok. Gerçek, ahlakla alay eder. Hakiki felsefe, felsefeye güler. Yalnız aşktır ki, aşka ağlar. Gönlünü bana açtığından beri aşkın gözyaşları Tanrı’dan bir parça gibi içime akıyor. Ruhum, onu kavrıyor ve seviyor. Bu sabah kilisedeydim. Geri dönersen ettiğim duayı sana anlatırım. Çünkü onu yazı ile anlatmak mümkün değil. Fakat sana kilisede dağıtılan hurma dallarından bir parçaçık yollamama izin ver. Hoşça kal. Mezarda uyuyan annene de ki, sevgilim ve ruhumun erkeği seni seviyor. Menekşelerden bir tanesini kızın Magnet’a hediye et.

 

Zavallı, zavallı Karolin’im;

 

Bana mektup yazmıyorsun ve daima ızdırap çekiyorum. Bu düşünce, beni nasıl perişan etmesin. Buna ilaveten uzaklık, sıkıntılar, bulanık endişeler, alemin dedikodusuna maruz kalmak var. Zavallı sevgili Karolin’im, sensiz ne kadar perişan olduğumu sana anlatamam! Yemek, içmek, uyumak, boş laflar etmek, hayat bu mu? Zaten sensiz ne yapabilirim ki? Sen dualarımın ruhu, hatıralarımın gökkuşağı, ümitlerimin yıldızı, inancımın güneşi ve bütün aşkımsın. Sensiz ne yapayım? Sevgili Magnet, sana yalvarırım, yarın bana mektup yaz. Öbür gün bir daha yaz. Annen nasıl, bildir. Buradan ayrılamayacağım. Fakat yarın senin sevgili mektubunu alınca belki fikrim değişir ve sana koşarım. Bana biraz acı. Ne kadar makul ve sabırlıyım. Kalbimi kalbinde çarpar hissetmeden evvel hayatım sonsuz bir bekleyişten ibaretti. Bir şairin dediği gibi gelmeyecek bir şeyi bekleyişten. Kalbim bir taş gibi katılaşmıştı. Fakat, Tanrı, senin göz yaşlarınla bu taşı bir pınar haline getirdi ki, ebediyen kaynayacak. Sevgili Karolin, sensiz istikbal istemiyorum. Yalnız seni istiyorum. Sen varlığımın varlığı, ruhumun ruhusun. Fakat bunlar boş söz. Söylemek istediğim bu mu? Hayır. Bırak uyuyayım. Uyanış, nasıl olursa olsun. Sende ölmek istiyorum. Ve sende ölmekten gayri emelim yok. Tanrı, bana acısın.

 

Senin Liszt”