Tokat Çeşmeleri

[Φ _asi_]

Tokat Çeşmeleri

 

Tokat’ta çok sayıda çeşme olduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Ancak bunların büyük bir kısmı günümüze gelememiştir. Evliya Çelebi de bu çeşmelerden bazılarına değinmiştir:

”…Muhammed Ecib içinden (Oğul Bey Çeşmesi), soğuk güzel suyu vardır. Musluklu değildir. (Soğukpınar, Çerbikpınar, Pazarcık Pınarı), başı, önce Osman Efendi evinden çıkan bir ab-ı hayattır. Mevlevihane Çeşmesi: Tarihi çeşme-i ab-ı hayat buldular. Sene 1056” dedikten sonra, bunlardan başka “…daha yüzlerce çeşme vardır ki tarih ve diğer şeyleri ile yazsak söz uzar” demektedir. Buradan da Tokat’ta çok sayıda çeşme olduğunu öğreniyoruz.

 

Tokat çeşmelerinin en tanınmışları Oğul Bey Çeşmesi, Soğukpınar Çeşmesi, Çerbikpınar Çeşmesi, Pazarcık Çeşmesi, Mevlevihane Çeşmesi, Acemşir Çeşmesi, Alaca Çeşmesi, Şeyh Şehabettin Çeşmesi, Uzunseki Çeşmesi, Kasaphane Çeşmesi ve Musa Bey Çeşmesi’dir.

 

 

Alaca Çeşme (Merkez)

 

Tokat il merkezinde bulunan bu çeşmeyi Karaarslan isimli bir kişi 1282 yılında yaptırmıştır. Çeşme moloz taştan, yuvarlak kemerlidir. Üzerinde kitabesi, niş içerisinde de musluk ve yalak taşı bulunuyordu. Bu çeşme günümüze gelememiştir.

 

 

Şeyh Şehabettin Çeşmesi (Merkez)

 

Tokat il merkezinde bulunan bu çeşmeyi Şeyh Şehabettin 1304 yılında yaptırmıştır. Moloz taştan, yuvarlak kemerli ve üzerinde kitabesi bulunan bir çeşme idi. Çeşme günümüze gelememiştir.

 

 

Uzun Seki Çeşmesi (Merkez)

 

Tokat il merkezinde bulunan bu çeşmeyi İlyasoğlu Solak Ali isimli bir kişi 1495 tarihinde yaptırmıştır. Moloz taştan yapılmış olan bu çeşme yuvarlak nişli idi. Üzerinde kitabesi bulunuyordu. Bu çeşme de günümüze gelememiştir.

 

 

Acepşir Çeşmesi (Merkez)

 

Tokat il merkezinde bulunan bu çeşmeyi Hacı Mahmut bin-i Hacı Ahmet 1586 yılında yaptırmıştır. Moloz taştan, yuvarlak nişli olan çeşmenin nişi içerisinde ayna taşı ve yalak taşı bulunuyordu. Bu çeşme de günümüze gelememiştir.

 

 

Musa Çeşmesi (Merkez)

 

Tokat il merkezinde Musa Bey’in yaptırmış olduğu bu çeşme 1595 tarihli idi. Moloz taştan yuvarlak nişli bir çeşme olup, günümüze gelememiştir.

 

 

Eski Kasaphane Çeşmesi (Merkez)

 

Tokat Eski Kasaphane Mahallesi’nde bulunan bu çeşmeyi Sefer Paşa 1653 yılında yaptırmıştır. Moloz taştan ve kesme taştan yapılan bu çeşme de günümüze gelememiştir.

 

 

Takyeciler Çeşmesi (Merkez)

 

Tokat Takyeciler Mahallesi’nde, Takyeciler Camisi’nin yanında bulunan bu çeşme kesme taştan, duvara bitişik olarak yapılmıştır. Kesme taştan cephesinin içerisine tuğladan sivri bir kemer yerleştirilmiş bunun içerisine musluk, altına da yalak taşı konulmuştur.

 

 

Lülecizade Kardeşler Çeşmesi (Niksar)

 

Tokat ili Niksar ilçesi, Çöreğibüyük Camisi’nin karşısında bulunan bu çeşme, Harmancık Tepesi’ndeki nekropol alanından getirilen bir Roma lahtine yapılmıştır. Çeşmenin üzerindeki kitabesinden Lülecizâde kardeşler tarafından 1921 yılında yaptırıldığı öğrenilmektedir.

 

Kitabe:

 

“Merhaba ey yolcu kardaşlar size hep merhaba

Okuyun bir Fatiha ruhumuz bulsun sefa

Ziya, Nazif, Asaf, Fahri, Sıdkı şehittir dünyadan şimdi oldular cüdâ

Şûyu bulan Sâlih kardeş razı olsun evvel Hüdâ

Din yolunda can virmişiz canımız olsun feda

İçin suyı beşimizin ruhu bulsun gıda

İşbu çeşme sene bin üç yüz kırkda buldı nema

İçin afiyetle gidin selametle

Lülecizâde biraderler 1340 (1921)”

 

Çeşmenin üzerindeki lahit kapağının bir köşesinde sürüsünü otlatan bir çoban, diğer kenarında da bir ineği sağan kadın tasvir edilmiştir.

 

 

Kaleiçi Çeşmesi (Niksar)

 

Tokat ili Niksar ilçesinde dış kale içerisinde bulunan Ulu Cami’nin karşısındaki kapının içerisinde bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüze gelmişse de yazıları silindiğinden tam olarak okunamamıştır. Bu nedenle de banisi bilinmemektedir. Ancak okunabilen h.1087 tarihinden 1676 yılında yaptırıldığı öğrenilmektedir.

 

Çeşme kesme taştan, sivri kemerlidir.

 

 

Hoca Sultan Çeşmesi (Niksar)

 

Tokat ili, Niksar ilçesi Kılıçarslan Mahallesi’nde, Hoca Sultan Camisi yanında bulunan bu çeşme, bir evin bahçe duvarına bitişik olarak Hacı Hasan Ağa tarafından 1897 yılında yaptırılmıştır. Çeşme üzerindeki kitabeyi Abdülkadir Gürer okumuş ve Halit Çal da ondan naklen almıştır.

 

Kitabe:

 

“Ma’şa’allah bû şû âb-ı zülâldür

Azizim afiyetle iç helaldür

Hacı Hasan Ağa bu hayrı…

İdüb makşad rızây-ı Zülcelâldür

Yapıldığı zaman işde busâldur sene 1315 (1897)”

 

Çeşme kesme taştan sivri kemerli bir niş içerisinde ayna taşı ve musluğu bunun altında da yalak taşı bulunmaktadır.

 

 

Arasta Çeşmesi (Niksar)

 

Tokat ili Niksar ilçesinde, Arasta Çarşısında bulunan bu çeşmenin banisi bilinmemektedir. Kitabesinden 1903 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.

 

Kitabe:

 

“Gelin bu çeşmeden içelim âb-ı

Sa’y idenler içsün cennet şarabı sene 1321 (1903)”

 

Çeşme moloz taştan yuvarlak bir niş içerisindedir.

 

 

Ulu Cami Çeşmesi (Niksar)

 

Tokat ili Niksar ilçesinde, ilçe merkezinin doğusunda, Fatih Sultan Mehmet Caddesi’nin sonunda Ulu Cami’nin önünde bulunan bu çeşmenin banisi bilinmemektedir. Çeşme üzerindeki bir yazıdan h.1331–1332 (1912–1913) tarihinde yapıldığı anlaşılmaktadır.

 

Çeşme moloz taştan, sivri kemerli olarak yapılmış, kemerler duvarlara bitişik iki sütun üzerine oturtulmuştur. Ayna taşı ve yalağı bulunan çeşmenin üst köşesinde birer güçle motifi bulunmaktadır.

 

 

Çarşı (Narlı Çeşme) Çeşmesi (Niksar)

 

Tokat ili Niksar ilçesi Eski Hükümet Konağı’nın önündeki cadde üzerinde bulunan çeşmenin kitabesi günümüze gelememiştir. Ancak, üzerindeki motiflerden XIII. Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Günümüze gelebilen çeşmenin XIX. Yüzyılda eski ayna taşından yararlanılarak yenilendiği sanılmaktadır.

 

Oldukça düzgün kesme taştan yapılan çeşmenin ayna taşı dikdörtgen bir çerçeve içerisine alınmıştır. Ayna bir nar ağacı ile bezenmiştir. İki yanında simetrik bordürler bulunmaktadır. Bu bordürlerde selvi, balık ve tavus kuşu motifleri bulunmaktadır. Bu motiflerin benzerleri XIII. Yüzyıl Selçuklu sanatında kullanılmıştır.