Kayseri-halk oyunları

[Φ _asi_]

OYUNLAR

 

FOLKLOR MAHALLİ GELENEKLER

 

 

Kayseri'de folklor oldukça renkli bir özelliğe sahiptir. Şehir içerisindeki mahalli yaşama biçimi, kazalarda değişiktir. Özellikle, her kazada da bir başka görünüm ortaya koyar. Buna rağmen, belli motiflerde birleştikleri tarafları da vardır. Bunlar düğünlerde davul - zurna yanında, artık köylere kadar saz ekiplerinin gitmesi, düğün geleneklerinin değişmeyen bazı kurallarını her yerde aynı şekilde icra etmesi, ölümlerde beraberlik ve acıya ortak olma tavrı gibi.

Kayseri'de eskiden şehir içerisinde önemli bir oyun vardı: Taş dövüşü. Bu, şehirleşmenin getirdiği nüfus artışı yüzünden, önemini kaybetti. Günümüzde, mahalli özellik taşıyan belli başlı gelenekler daha çok idi günlerde görülür: Kayseri'de evlendirme ciddi bir mesele olarak ele alınır. ve özellikle görücü usul hakimdir. Evlenmeye karar verilince de,''Düzen'' ve ''Takı'' önem kazanır. Takıyı kıza erkek tarafı ziynet eşyası olarak yapar. Durumu iyi olanlar bunu fişeklik takabilir. 120'ye kadar varan, gremise ya da 2.5'luk tabir edilen altın takarlar. Bunu yapamayanlar zincir ve burma bilezik, ya da kesme bilezik alırlar. İnci ve alyans da ziyneti tamamlayan diğer çeşitlerdir. Düzeni de aynı şekilde erkek tarafı alır. Bu da gelinin giyeceği çeşitli iç ve dış çamaşırlarıdır. Kız tarafı ise, sandık içi, ev eşyası, mobilya, halı-kilim gibi diğer eşyayı hazırlar. Çeyizin evden alınmasına ''Kalın' denir. Düğünler sazlı, sözlü olduğu gibi salonlarda da yapılır. Günümüzde salon düğünü giderek yaygınlaşmaktadır.

Bu adetler kaza ve köylerde de değişik şekillerde icra edilir. Pınarbaşı'nın bir kesimi hariç, pek başlık alınmaz. Köy düğünlerinde Davul-Zuma önem taşır. Çeşitli oyunlar oynanır. Sinsin, deve oyunu, halay bunların en önemlileridir. Şehirlerde düğün sonrası Kız arkası, köylerde gelin el öpmeleri önemli bir kuraldır. Köylerde daha çok kış geceleri oda oturmaları olur. Henüz televizyonun girmediği yörelerde bu gelenek etkinliğini orumaktadır. Televizyon ise, önemli ölçüde bu geleneği etkilemiştir.

Oturma odalarında çeşitli Halk Hikayeleri anlatıldığı gibi, değişik oyunlarda oynanır. Yüzük bunların en önemlisidir. 9 fincan altına saklanan bir yüzüğün bulunması şeklinde sergilenen oyunda, yüzüğü bulamayan çeşitli şekillerde cezalandırılır. Halıcılık yaygın olduğu için genç kızlar kadınlar boş zamanlarını hep halı tezgahı başında geçirirler. Bu da, türküleri ve manileri hem yaygınlaştırmakta hem de zenginleştirmektedir.

 

 

HALK OYUNLARI

 

Şehir merkezinde halay pek yaygın değildir. Ancak kaza ve köylerden gelip yerleşenler kendi çevrelerindeki bu geleceği şehirde sürdürürler. Şehrin yerli halkı daha çok çalgı eşliğinde tek ya da ikili veya çok kişiyle oyunlar oynar. Sarız tarafında ağırlama, Pınarbaşı tarafında Şeşin, önemli yer tutar. Bunun dışında, her çevrenin kendine göre bir oyun tarzı vardır. Halayı çoğunlukla kadın ve erkekler ayrı yerlerde oynarlar. Kadınlar defle, erkekler

davul- zurma İle bunları icra ederler. Pınarbaşı geleneğine bağlı olarak kadınlı erkekli ki (bunlar daha çok bekarlardan oluşur.) çeşitli oyunlar oynanmaktadır. Kayseri, folklor bakımından zengin örneklere sahiptir. Bunlardan çevrede oynanan değişik oyunları burada anlatalım.

 

 

SİNSİN OYUNU

 

Meydanda yakılan bir ateş etrafına erkekler büyük halka oluştururlar .Bilahare ortaya çıkan iki kişiden birisi diğerini kovalar. Ateş üzerinden atlanır ve grup içerisine girip kişi kimi tutarsa, o bu defa tutan kişiyi kovalayan oyuncunun peşine düşer. Davul – zurna eşliğinde daha çok düğünlerde oynanır.

 

 

YUMRUK OYUNU

 

Düğün meydanında toplanan erkekler geniş bir daire oluştururlar. Ortaya bir kişi çıkar. Bir başka kişi de ona yumrukla vurmak üzere çıkar, perdah yaparak sırtına ya da koluna yumruk vurur. Yumruğu yiyen kişi kenara çekilerek bu defa ortaya başka kişi gelir. Önceki gence yumruk yumruğu vuran gence aynı şekilde yumrukla vurur. Oyun davul zurma eşliğinde oynanır.

 

 

MENDİL OYUNU

 

Kadınların tef eşliğinde ellerinde mendille oynadıkları bir orta oyunudur. Kadınlar bu oyunu düğünlerde oynarlar. Erkekler tarafından oynanan Mendil oyunu ise, daha değişiktir. Erkekler, bu mendili kıvırıp sopa haline getirdikten sonra, ellerindeki yüzüğü gurupta oturan erkekler elinde dolaştırırlar.Yüzük, birisinin eline saklanır ve sonra sırasıyla bu yüzüğü bilmeleri için oynayanlara sorulur. Bilmeyene mendille ellerine vurulur.

 

 

SERÇE OYUNU

 

Bu oyun ekip içerisinde tek başına oynanır. Oyunu gerçekleştirecek oyuncu ortaya gelir elindeki mendili oynarken yere bırakır ve bunu davul - zurna eşliğinde diz çökerek ağzıyla yerden alır. Özellikle eşine yaptığı kurlar bu oyunun temel figürlerini oluşturur. Hareketli ve heyecanlı bir oyundur.

 

 

EMİNEM OYUNU

 

Kadınların Türküsünü karşılıklı söyleyerek oynadıkları halay türü ya da karşılıklı guruplar halinde oynanan bir

oyundur. Bu oyunu Erkekler de davul - zurna eşliğinde hareketli bir biçimde oynarlar.

TURNAM: Bir temsili oyundur. Kadınlar defle oynarlar. Bu oyun davul - zurna eşliğinde de oynanır.

 

 

ÜKALİCE POTİNLİ GELİN

 

Erkeklerin davul- zurna eşliğinde oynadıkları hareketli bir oyundur. Bu oyunda aynı adı taşıyan türkü söylenir. Halay iki gurup arasında ileri – geri figürler halinde devam eder.

 

 

ÖTEYÜZ OYUNU

 

Erkeklerin halay şeklinde oynadıkları hareketli bir oyundur. Davul - zurna eşliğinde oynanır. Son zamanlarda bunu çalgıyla da oynayan ekipler olmuştur.