Dedemle babaannemin kullandığı duvar takvimlerinin üzerine dedem, her zaman şuna benzer notlar tutardı:

"Çaldağı'na ilk kar düştü." Köyümüz Akyoma'nın tam karşısındaki dağın adıdır Çaldağ, etrafımızdaki en yüksek yer orası olduğundan karın ilk düştüğü yer de orasıdır, o nedenle önemlidir oraya kar düşmesi, kış geliyor demektir bu.

 

"Zemheri zamanı," Bu da çok gördüğüm takvim üstü notlarından birisiydi dedemin. Anadolu'nun diğer birçok yerinde rastlanacağı gibi her ayın değişik bir adı vardır Giresun'da da. Zemheri onlardan birisi. Ocak ayına denk gelmektedir.

 

Kısalığı nedeniyle şubat ayına da gücük ayı derler. Küçük yani Mart aynı, abrul nisan demektir (april'den geliyor sanırım). Mayıs aynı, kiraz ise haziran ayıdır. Giresun hep fındığıyla bilinir ama aslında kirazın da ana memleketidir. Öyle ki ismini Yunanca'dan gelen kerasus kelimesinden almıştır, kerasus kirazlar anlamına gelir. Çok kiraz yetişir-di aslında eskiden Giresun'da, şimdilerde çoğu ağaç kesildi gitti. Artık eskisi gibi kiraz memleketi değil Giresun.

 

Neyse kaldığım yerden devam edeyim, orak ayı temmuz ayı demektir, bu dönemde oraklarla bahçe altları biçilir. Ağustos aynı, darı ayı eylüldür. Darı mısır anlamına gelir, tarlalardan mısırlar toplanır fırınlanır bu nedenle eylül ayı adını darıdan alır. Ekim ayı yapılacak işlerin bittiği zaman yani averelik zamanıdır adına da bu yüzden avara denir. Koç ayı kasım ayıdır, karakış ise aralık ayı. Bu ayda sert hava şartlarından dolayı köylü hiç bir iş göremez, karakış günleri sıkıntılı günlerdir yani.

 

Çok severdim bu takvim üzerine yazılı notları okumayı. Dedemle babaannemi kaybedeli çok zaman oldu, şimdilerde yok artık takvim üzerindeki o notlar. Bu sabah doğa takvimi diye bir takvimle karşılaştım, bu takvim işte tıpkı dedemin de tuttuğu gibi kesin olmasalar da çok uzun süreli gözlemlere dayalı notlar sonucu oluşmuş bilgilerden oluşuyor. Anadolu'da hala tarımla uğraşan insanlar için son derece önemli bu günler, onu paylaşayım istedim.

 

Silinmesin bunlar da dedemin takvimindeki notlar gibi.

 

27 Ocak: Kışın en soğuk zamanı

30 Ocak: Ayandan fırtınası

31 Ocak: Erbain’in (Zemherinin, 40 günlük kış döneminin) bitişi

1 Şubat: Hamsin fırtınası

3 Şubat: Çiftlik hayvanların çiftleşme döneminin başlangıcı

6 Şubat: Ağaç dikme zamanı

18 Şubat: Kuşların çiftleşme dönemi

20 Şubat: Cemrenin havaya düşmesi

27 Şubat: Cemrenin suya düşmesi

28 Şubat: Leyleklerin gelmeye başlaması

3 Mart: Soğukların şiddetinin azalmaya başlaması

5 Mart: Ağaçlara su yürümesi

6 Mart: Cemrenin toprağa düşmesi

9 Mart: Bağ budama zamanı

11 Mart: Kocakarı soğuklarının başlangıcı (7 gün sürer)

12 Mart: Husum fırtınası

14 Mart: Kaplumbağaların kış uykusundan uyanması

15 Mart: Kırlangıçların ve ebabillerin gelmeye başlaması

21 Mart: Günle gecenin eşitlenmesi, Nevruz, baharın başlangıcı

22 Mart: Mart dokuzu fırtınası

25 Mart: Çaylak fırtınası

27 Mart: Ağaçların tomurcuklanmaya ve yeşermeye başlaması

30 Mart: Çaylakların gelişi

3 Nisan: Çiçeklenme döneminin başlaması

5 Nisan: Bülbüllerin ötmesi ve yörüklerin yaylalara çıkması

7 Nisan: Kırlangıç fırtınası

11 Nisan: Leylek fırtınası

16 Nisan: Lale mevsiminin başlangıcı, Camuskıran fırtınası

17-19 Nisan: Kuğu fırtınası

21 Nisan: Sitte-i Sevir (6 gün boyunca süren soğuk ve fırtına), Boğa fırtınası

24 Nisan: İpek böceklerinin yumurtadan çıkışı

26 Nisan: Arıların yumurtadan çıkışı, güllerin budanma zamanı

27 Nisan: Kalem aşısı zamanı

29 Nisan: Serçelerin yavrulama dönemi

30 Nisan: Lale fırtınası

2-4 Mayıs: Çiçek fırtınası

6 Mayıs: Hıdrellez

11 Mayıs: Kırkikindi yağmurlarının sonu

16 Mayıs: Filizkıran fırtınası

20-22 Mayıs: Engirkıran fırtınası, Kokulya fırtınası, Ülker fırtınası, bağların çapalanma zamanı

29 Mayıs: Suyun topraktan çekilmeye başlaması

28 Mayıs: Koyun kırkma zamanı

30 Mayıs: Bağlara yerleşme zamanı, kabak meltemi

7 Haziran: Arpanın orağa gelmesi, pirinç ekimi

10 Haziran: Ülker doğumu fırtınası

16 Haziran: En uzun günlerin başlangıcı

19 Haziran: Gün dönümü fırtınası

24 Haziran: Yaprak aşısı zamanı

27 Haziran: Kızılak fırtınası

29 Haziran: Günlerin kısalmaya başlaması

1 Temmuz: Yaprak fırtınası

3 Temmuz: Sam rüzgarlarının başlangıcı

11 Temmuz: Çark dönümü fırtınası

24-26 Temmuz: Karaerik fırtınası

29-30 Temmuz: Kızılerik fırtınası

1 Ağustos: Yılın en sıcak günlerinin başlaması

5 Ağustos: Arıların bal tutmaları

12 Ağustos: Pamuk toplama zamanı

18 Ağustos: Yemişlerin olgunlaşması

24 Ağustos: Mihrican fırtınası

25 Ağustos: Sam rüzgarlarının sonu

28 Ağustos: Leyleklerin göçmeye başlaması

31 Ağustos: Mercan fırtınası

6 Eylül: Bıldırcın fırtınası

7 Eylül: Yaz sonu fırtınası, sebzelerin soğuklardan etkilenmeye başlaması

8 Eylül: Koç ayırma zamanı

13 Eylül: Çaylak fırtınası

15 Eylül: Bağ bozumunun bitişi

21 Eylül: Günle gecenin eşitlenmesi

23 Eylül: Koç katımı zamanı

25-28 Eylül: Kestane karası fırtınası

29 Eylül: Turna geçimi fırtınası, turnaların göçü

30 Eylül: Kırlangıç ve ebabillerin göç etmesi

4-5 Ekim: Koç katımı fırtınası

12-13 Ekim: Meryem Ana fırtınası

14 Ekim: Yaprak dökümü fırtınası, kaplumbağaların kış uykusuna yatması

17 Ekim: Kırlangıç fırtınası

19 Ekim: Bağ bozumu fırtınası

20 Ekim: Ağaç dikimi ve çelikleme zamanı

21 Ekim: Bağ bozumu zamanı

31 Ekim: Ağaçların budanması

4 Kasım: Lodos rüzgarları

5 Kasım: Kuş geçimi fırtınası

9 Kasım: Çiğ düşmeye başlaması

11 Kasım: Pastırma yazı sıcakları

22 Kasım: Haşerenin gizlenmesi

30 Kasım: Ağaçlardan suyun çekilmesi, ülker fırtınası

1 Aralık: İkinci pastırma sıcakları

8-10 Aralık: Karakış fırtınası

21 Aralık: Erbain’in başlangıcı (Zemherinin başlangıcı, 40 günlük soğuk kış zamanı), en uzun gecelerin başlangıcı

26-28 Aralık: En uzun gecelerin sonu, gün dönümü fırtınası