Doğa takvimi
Dedemle babaannemin kullandığı duvar takvimlerinin üzerine dedem, her zaman şuna benzer notlar tutardı:
"Çaldağı'na ilk kar düştü." Köyümüz Akyoma'nın tam karşısındaki dağın adıdır Çaldağ, etrafımızdaki en yüksek yer orası olduğundan karın ilk düştüğü yer de orasıdır, o nedenle önemlidir oraya kar düşmesi, kış geliyor demektir bu.
"Zemheri zamanı," Bu da çok gördüğüm takvim üstü notlarından birisiydi dedemin. Anadolu'nun diğer birçok yerinde rastlanacağı gibi her ayın değişik bir adı vardır Giresun'da da. Zemheri onlardan birisi. Ocak ayına denk gelmektedir.
Kısalığı nedeniyle şubat ayına da gücük ayı derler. Küçük yani Mart aynı, abrul nisan demektir (april'den geliyor sanırım). Mayıs aynı, kiraz ise haziran ayıdır. Giresun hep fındığıyla bilinir ama aslında kirazın da ana memleketidir. Öyle ki ismini Yunanca'dan gelen kerasus kelimesinden almıştır, kerasus kirazlar anlamına gelir. Çok kiraz yetişir-di aslında eskiden Giresun'da, şimdilerde çoğu ağaç kesildi gitti. Artık eskisi gibi kiraz memleketi değil Giresun.
Neyse kaldığım yerden devam edeyim, orak ayı temmuz ayı demektir, bu dönemde oraklarla bahçe altları biçilir. Ağustos aynı, darı ayı eylüldür. Darı mısır anlamına gelir, tarlalardan mısırlar toplanır fırınlanır bu nedenle eylül ayı adını darıdan alır. Ekim ayı yapılacak işlerin bittiği zaman yani averelik zamanıdır adına da bu yüzden avara denir. Koç ayı kasım ayıdır, karakış ise aralık ayı. Bu ayda sert hava şartlarından dolayı köylü hiç bir iş göremez, karakış günleri sıkıntılı günlerdir yani.
Çok severdim bu takvim üzerine yazılı notları okumayı. Dedemle babaannemi kaybedeli çok zaman oldu, şimdilerde yok artık takvim üzerindeki o notlar. Bu sabah doğa takvimi diye bir takvimle karşılaştım, bu takvim işte tıpkı dedemin de tuttuğu gibi kesin olmasalar da çok uzun süreli gözlemlere dayalı notlar sonucu oluşmuş bilgilerden oluşuyor. Anadolu'da hala tarımla uğraşan insanlar için son derece önemli bu günler, onu paylaşayım istedim.
Silinmesin bunlar da dedemin takvimindeki notlar gibi.
27 Ocak: Kışın en soğuk zamanı
30 Ocak: Ayandan fırtınası
31 Ocak: Erbain’in (Zemherinin, 40 günlük kış döneminin) bitişi
1 Şubat: Hamsin fırtınası
3 Şubat: Çiftlik hayvanların çiftleşme döneminin başlangıcı
6 Şubat: Ağaç dikme zamanı
18 Şubat: Kuşların çiftleşme dönemi
20 Şubat: Cemrenin havaya düşmesi
27 Şubat: Cemrenin suya düşmesi
28 Şubat: Leyleklerin gelmeye başlaması
3 Mart: Soğukların şiddetinin azalmaya başlaması
5 Mart: Ağaçlara su yürümesi
6 Mart: Cemrenin toprağa düşmesi
9 Mart: Bağ budama zamanı
11 Mart: Kocakarı soğuklarının başlangıcı (7 gün sürer)
12 Mart: Husum fırtınası
14 Mart: Kaplumbağaların kış uykusundan uyanması
15 Mart: Kırlangıçların ve ebabillerin gelmeye başlaması
21 Mart: Günle gecenin eşitlenmesi, Nevruz, baharın başlangıcı
22 Mart: Mart dokuzu fırtınası
25 Mart: Çaylak fırtınası
27 Mart: Ağaçların tomurcuklanmaya ve yeşermeye başlaması
30 Mart: Çaylakların gelişi
3 Nisan: Çiçeklenme döneminin başlaması
5 Nisan: Bülbüllerin ötmesi ve yörüklerin yaylalara çıkması
7 Nisan: Kırlangıç fırtınası
11 Nisan: Leylek fırtınası
16 Nisan: Lale mevsiminin başlangıcı, Camuskıran fırtınası
17-19 Nisan: Kuğu fırtınası
21 Nisan: Sitte-i Sevir (6 gün boyunca süren soğuk ve fırtına), Boğa fırtınası
24 Nisan: İpek böceklerinin yumurtadan çıkışı
26 Nisan: Arıların yumurtadan çıkışı, güllerin budanma zamanı
27 Nisan: Kalem aşısı zamanı
29 Nisan: Serçelerin yavrulama dönemi
30 Nisan: Lale fırtınası
2-4 Mayıs: Çiçek fırtınası
6 Mayıs: Hıdrellez
11 Mayıs: Kırkikindi yağmurlarının sonu
16 Mayıs: Filizkıran fırtınası
20-22 Mayıs: Engirkıran fırtınası, Kokulya fırtınası, Ülker fırtınası, bağların çapalanma zamanı
29 Mayıs: Suyun topraktan çekilmeye başlaması
28 Mayıs: Koyun kırkma zamanı
30 Mayıs: Bağlara yerleşme zamanı, kabak meltemi
7 Haziran: Arpanın orağa gelmesi, pirinç ekimi
10 Haziran: Ülker doğumu fırtınası
16 Haziran: En uzun günlerin başlangıcı
19 Haziran: Gün dönümü fırtınası
24 Haziran: Yaprak aşısı zamanı
27 Haziran: Kızılak fırtınası
29 Haziran: Günlerin kısalmaya başlaması
1 Temmuz: Yaprak fırtınası
3 Temmuz: Sam rüzgarlarının başlangıcı
11 Temmuz: Çark dönümü fırtınası
24-26 Temmuz: Karaerik fırtınası
29-30 Temmuz: Kızılerik fırtınası
1 Ağustos: Yılın en sıcak günlerinin başlaması
5 Ağustos: Arıların bal tutmaları
12 Ağustos: Pamuk toplama zamanı
18 Ağustos: Yemişlerin olgunlaşması
24 Ağustos: Mihrican fırtınası
25 Ağustos: Sam rüzgarlarının sonu
28 Ağustos: Leyleklerin göçmeye başlaması
31 Ağustos: Mercan fırtınası
6 Eylül: Bıldırcın fırtınası
7 Eylül: Yaz sonu fırtınası, sebzelerin soğuklardan etkilenmeye başlaması
8 Eylül: Koç ayırma zamanı
13 Eylül: Çaylak fırtınası
15 Eylül: Bağ bozumunun bitişi
21 Eylül: Günle gecenin eşitlenmesi
23 Eylül: Koç katımı zamanı
25-28 Eylül: Kestane karası fırtınası
29 Eylül: Turna geçimi fırtınası, turnaların göçü
30 Eylül: Kırlangıç ve ebabillerin göç etmesi
4-5 Ekim: Koç katımı fırtınası
12-13 Ekim: Meryem Ana fırtınası
14 Ekim: Yaprak dökümü fırtınası, kaplumbağaların kış uykusuna yatması
17 Ekim: Kırlangıç fırtınası
19 Ekim: Bağ bozumu fırtınası
20 Ekim: Ağaç dikimi ve çelikleme zamanı
21 Ekim: Bağ bozumu zamanı
31 Ekim: Ağaçların budanması
4 Kasım: Lodos rüzgarları
5 Kasım: Kuş geçimi fırtınası
9 Kasım: Çiğ düşmeye başlaması
11 Kasım: Pastırma yazı sıcakları
22 Kasım: Haşerenin gizlenmesi
30 Kasım: Ağaçlardan suyun çekilmesi, ülker fırtınası
1 Aralık: İkinci pastırma sıcakları
8-10 Aralık: Karakış fırtınası
21 Aralık: Erbain’in başlangıcı (Zemherinin başlangıcı, 40 günlük soğuk kış zamanı), en uzun gecelerin başlangıcı
26-28 Aralık: En uzun gecelerin sonu, gün dönümü fırtınası
- 1
0 Yorum
Önerilen Yorumlar
Gösterilecek hiç bir yorum yok