Yozgat - Çandır

[Φ _asi_]

ÇANDIR

 

 

İlçemiz , İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Bölgesinde yer alan 35-36 derece doğu meridyenleri ile 39-40derece kuzey paralelleri arasında yer alır. Kuzeyinde Sarıkaya ilçesi,güneyinde Felahiye ilçesi, doğusunda Çayıralan ilçesi ve batısında da Boğazlıyan ilçesi bulunur. Denizden yüksekliği 1225 metredir. Toplam 173 km2 yüzölçümü sahiptir.

 

İlçe topraklarını sulayan iki önemli akarsu vardır. Bunlar, Çayıralan ilçesi Çokradan kasabasından gelen Mera Çayı ve Çayıralan ilçesinin orman köylerinden kaynağını alan Kozan Çayı'dır. Bu iki çay ,ilçemizde birleşerek ilçenin batısında bulunan Uzunlu Barajına dökülmektedir. Yine ilçemizin sınırları içinde sulama amacına yönelik olarak iğdeli köyünde iğdeli Sulama göletimiz mevcuttur.

 

İlçe merkezi düz bir alana kurulmuş olup,etrafı, yüksek olmayan tepelerle çevrilidir. Bu tepeler küçük dere ve çaylarla parçalanarak platolar oluşmuştur. En önemli yükseltisi Gevencik Dağı ( 1607 m) dır. Ayrıca Güllü dağı, Seğmen tepe,Beş tepeler ,Akbayır ve Keldağ ilçenin diğer engebeleridir.

 

İlçemizde yurdumuzun büyük bir bölümünü etkisi altında tutan, karasal iklim özellikleri görülür. Yazları sıcak (+ 35 dereceye kadar) ve kurak,kışlar ise soğuk ( -37 dereye kadar) ve kar yağışlı geçer. Yağmur en fazla ilkbaharda Mart-Nisan aylarında .Sonbaharda ise Eylül-Ekim- aylarında yağar. Ortalama yıllık yağış tutarı metrekareye 370 milimetre küptür. Yaz aylarında yağan yağmur ortalaması 6.5 milimetredir, ilçemizde don olaylarından dolayı Ekim ve Kasım aylarına kadar mahsuller zarar görmektedir. Bu nedenle de Sonbahar erken donları ve ilkbahar geç donlarından dolayı ürün ekim ve dikimleri gecikmekte .hasat erken yapılmaktadır. 2.5-3 aya sığdırılan üretim süresinde ancak bir ürün alınabilmektedir. Ayrıca ilçemizde dolu yağışları da görülmektedir.

 

Bitki örtüsü olarak İç Anadolu’nun hakim bitki örtüsü olan bozkırlar hakimdir. Sulanabilen vadi boylarında kavak ve söğüt ağaçları, üzüm bağları ve meyve ağaçları ilçenin diğer bitki örtüsünü oluşturmaktadır.

 

İlçenin Eskiçağ tarihi ile ilgili kesin bilgi olmamakla birlikte Hititler döneminde yöreye yerleşildiği; buradaki bazı kalıntılardan anlaşılmaktadır. Yozgat yöresi dikkate alındığında Hititlerden sonra MÖ.1200’lerde Friglerin egemenliğine, MÖ.VII.yüzyılda Kimmerlerin, MÖ.VI.yüzyılda Lydialıların ve ardından Perslerin yönetimine geçen yöre MÖ.334’te Büyük İskender tarafından ele geçirilmiştir. İskender’in ölümünden sonra kısa bir süre Kapadokya Krallığı buraya hakim olmuş, ardından Anadolu’yu istila eden ve göçebe bir kavim olan Galatlar buraya yerleşmiş, İç Anadolu’da kurdukları Galatia Devletinin bir bölümü de Yozgat ile birlikte Çandır’ın da bulunduğu toprakları içerisine almıştır. MÖ.II.yüzyılın başlarında kurulan Galatia Krallığı bir süre Pergamon ve Pontus krallıklarına bağlı kalmış ve MÖ.85’te Roma’nın egemenliğini kabul etmişlerdir. Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasından sonra Anadolu ile birlikte Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun sınırları içerisinde kalmıştır. Bu dönemde Arap akınları, Sasaniler bu bölgeyi ele geçirmeye çalışmışlarsa da sürekli bir hakimiyet kuramamışlardır. Malazgirt Savaşı’ndan önce Türkmen boyları yerleşmeye başlamıştır.

 

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra, Danişmendliler bir süre yöreye egemen olmuş, XII.yüzyılın ikinci yarısından sonra da yöre, Anadolu Selçuklularının sınırları içerisine girmiştir. XIV.yüzyılın başlarında da İlhanlı, Eretna Beyliği, Dulkadiroğulları ve Kadı Burhaneddin Devleti yöreye hakim olmuştur. Kadı Burhaneddin’in 1398’de öldürülmesinden sonra Yıldırım Beyazıt yöreyi Osmanlı topraklarına katmışsa da Timur 1402-1403’te Yozgat ve çevresini ele geçirmiştir. Timur’un Anadolu’dan ayrılmasından sonra Osmanlı şehzadeleri arasında çıkan saltanat kavgaları sırasında Yozgat ve çevresi zor günler geçirmiştir. Çandır, Çelebi Mehmet zamanında 1413’te yeniden Osmanlı topraklarına katılmıştır.

 

Çandır adı söylentiye göre; Can kadar güzel, Can gibi değerli anlamına gelen “Candır” sözcüğünün zamanla halk dilin de değişime uğraması sonucu oluşmuştur.

 

Çandır 1930 yılında Belediye, 1948 yılında Bucak ve 20 Mayıs 1990 yılında da ilçe konumuna getirilmiştir.

 

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Şah Run Mescidi, Şah Sultan Hatun Türbesi bulunmaktadır.