Yozgat - Yenifakılı

[Φ _asi_]

YENİFAKILI

 

Yenifakılı Yozgat ilinin güneyinde yer alan, Nevşehir'e sınırı bulunan ilçe.

 

Deniz seviyesinden 1036 m yükseklikte bulunan Yenifakılı'nın nüfusu köy ve kasabalarıyla birlikte 15.600'dür. 378 km² yüzölçümüne sahip ilçenin Bektaşlı isminde bir belde belediyesi 6 köyü vardır. Karasal iklimin görüldüğü ilçenin büyük bir kısmı bozkır'dır. Akarsu kenarları ise genelde ağaçlıktır.

 

İlçe halkının büyük bir kısmı geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlar. Yetiştirilen ürünlerin başlıcaları arpa, buğday, nohut, mercimek, şeker pancarı, patates, fasulyedir. Büyük ve küçükbaş hayvancılığın yapıldığı ilçede beslenen hayvanların başlıcaları sığır, koyun, kıl keçisi ve tiftik keçisidir. İlçede sanayi tesisi olarak un fabrikaları bulunnmaktadır.

 

Cumhuriyetin ilanından sonra o tarihlerde Kırşehir'in bir ilçesi olanAvanos'a bağlanan Yenifakılı, 1929 yılında Yozgat’ın Boğazlıyan ilçesine bağlandı. 1990 yılında da Boğazlıyan’dan ayrılarak ilçe haline getirildi.

 

Coğrafya

 

Yenifakılı 415 kilometre²'lik geniş bir vadiden oluşmaktadır. Güneydoğudan gelen Fehimli deresi ve Kuzeybatıdan gelen Kozan çayının birleştikleri noktada bu çayın vadi tabanında bulunur. Rakımı 1036 metredir. Yenifakılı'nın il merkezine uzaklığı Boğazlıyan-Sarıkaya-Sorgun üzeri 132 kilometre, Boğazlıyan Atatürk yolu üzeri 116 kilometre, Kozaklı-Şefaatli yolu üzeri 105 kilometre ve Yamaçlı Kasabası Atatürk yolu üzeri 85 kilometre uzaklıkta olup il merkezinin Güneydoğusunda bulunmaktadır. Nevşehir ve Kayseri ile sınır teşkil etmektedir. Doğusunda; Boğazlıyan, güney ve batısında Kırşehir ili, Kozaklı ilçesi, kuzeyinde; Şefaatli ve Boğazlıyan ilçeleri ile çevrilidir.

 

İlçenin İlkçağ tarihi ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak çevresindeki ilçelerin tarihi ile paralellik gösterdiği sanılmaktadır. Buna göre yörenin Hititler döneminde yerleşime açık olduğu, MÖ.1200’lerde Friglerin, MÖ.VII.yüzyılda Kimmerlerin, MÖ.VI.yüzyılda Lydialıların ve ardından Perslerin yönetimi altına girmiştir. MÖ.334’te Büyük İskender tarafından ele geçirilmiş, İskender’in ölümünden sonra kısa bir süre Kapadokya Krallığı buraya hakim olmuş, ardından Anadolu’yu istila eden ve göçebe bir kavim olan Galatlar buraya yerleşmiş, İç Anadolu’da kurdukları Galatia Devletinin bir bölümü de Yozgat ile birlikte burasının da bulunduğu toprakları içerisine almıştır. MÖ.II.yüzyılın başlarında kurulan Galatia Krallığı bir süre Pergamon ve Pontus krallıklarına bağlı kalmış ve MÖ.85’te Roma’nın egemenliğini kabul etmişlerdir. Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasından sonra Anadolu ile birlikte Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun sınırları içerisinde kalmıştır. XI.yüzyılın sonlarında Danişmendlilerin yönetimine girmiştir.

 

XII.yüzyılın ikinci yarısından sonra da yöre, Anadolu Selçuklularının hakimiyetine girmiştir. XIV.yüzyılın başlarında da İlhanlı, Eretna Beyliği, Dulkadiroğulları ve Kadı Burhaneddin Devleti yöreye hakim olmuştur. Kadı Burhaneddin’in 1398’de öldürülmesinden sonra Yıldırım Beyazıt yöreyi Osmanlı topraklarına katmışsa da Timur 1402-1403’te Yozgat ve çevresini ele geçirmiştir. Yenifakıllı, 1514 yılında da Yavuz Sultan Selim’in Dulkadiroğullarını ortadan kaldırmasıyla tekrar Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.

 

XIX.yüzyılın başında Kırşehir sancağı Arapsun’a bağlı olan Karafakühlü (Yenifakılı) daha sonra Avanos’a bağlanmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra Kırşehir’in Avanos ilçesine bağlı olan Karafakılı, 1929’da Yozgat’ın Boğazlıyan ilçesine bağlanmış ve ismi de Fakılı olarak değiştirilmiştir. 1990 yılında Boğazlıyan’a bağlı Fakılı bucağının yedi köyü ile birleştirilerek merkezi Yenifakılı’da olmak üzere ilçe konumuna getirilmiştir.

 

YENİFAKILI ADI

 

Köyün kuruluşu ilgili bahislerden anlaşılacağı gibi Yenifakılının kuruluş ismi Karafakühlü’dür. “Kara” renk bildiren sıfattır.esmer tenli kişiler için kullanılmaktadır.Zaman zaman karayağız, Karabeniz gibi şekillerde söylenmektedir. Bilindiği gibi Fıkıh:İslam hukukunda din ve dünya işleri ile ilgili ana kaynaklardan yararlanarak konulmuş olan kuralların tümüne denmektedir. Faküh” ise Fıkıh bilen kişiye denmektedir. Li-lı ise bir ektir. Bilgilerimizi toplayacak olursak: Kara+Faküh+lü, Karafakühlü-Karafakılı şeklinde bir çevrilmeden geçmiştir.