Ankara - Gölbaşı

[Φ _asi_]

GÖLBAŞI

 

Gölbaşı; 1923 yılına kadar Örencik köyüne bağlı 10 haneli Gölhanı ile anılan bir mahalle iken, Oğulbey köyündeki bucak müdürlüğü ve jandarma karakolunun taşınması sonucu bucak olmuştur. Gölbaşı adını ise, yerleşim yerinin Mogan ve Eymir gölleri arasında olması nedeniyle, bu göllerden almıştır. 1955 yılında küçük bir yerleşim iken aynı yıl Ankara-Konya karayolunun (E-5 karayolu) hizmete girmesiyle birlikte hızlı gelişme süreci de başlamıştır. E-5 karayolundan geçen araçlara verilen hizmetler ile toprağa dayalı ürünlerin satışı bu yıllardaki en önemli gelir kaynağı oluşturmuştur. 1960’lı yıllardan sonra Mogan ve Eymir göllerinden istihsal edilen su ürünlerinin ticaretinin başlamasıyla birlikte, balıkçılık da önemli bir gelir grubu olmaya başlamış ve 1965 yılında ise ilk belediye teşkilatı kurulmuştur.

 

1976 yılından itibaren yol boyunca sanayii tesislerinin yaygın olarak kurulmaya başlaması ile birlikte, ticaret ve turizm sektörlerinde meydana gelen canlanma, istihdam artışına paralel olarak yakın köylerin yanında il dışından da yoğun göç alınması sonucunu doğurmuştur. Bu durum Gölbaşı’nın ekonomik yapısının değişmesine ve aynı zamanda hızlı ve çarpık bir kentleşme sürecinin de başlamasına yol açmıştır.

 

1980 yılından itibaren Ankara Metropolitan alanının etkisine girmesiyle birlikte hafta sonu rekreasyon ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik tesislerde de hızlı bir artış olmuş ve tüm bu hızlı değişim ve dönüşümler sonucu 30.11.1983 yılında ilçe yapılmıştır.

 

Ankara’nın gelecekteki gelişim akslarından birinin üzerinde yer alması, Ankara’ya yakınlığı, ulaşım kolaylığı, sahip olduğu rekreatif değerler ve hızlı bir kentsel gelişme sürecinin başlaması gibi nedenlerle Gölbaşı Belediyesi, İçişleri Bakanlığı’nın 14.08.1991 tarihinde onayı ile Ankara Büyükşehir Belediyesi ilçe belediyeleri kapsamına alınmıştır. Bu tarihten sonra altyapı, ulaşım gibi bazı kentsel hizmetlerin çözümünde Ankara Büyükşehir Belediyesi yetkili kılınmıştır.

 

Gölbaşı idari yönden ilçe merkezi ve merkeze bağlı 34 yerleşimden oluşmakta olup, bu yerleşimlerden Karagedik, Selametli ve Bezirhanede belediye teşkilatı bulunmaktadır. Gölbaşı ilçe merkezinin yanısıra 10 köy yerleşimi Özel Çevre Koruma Alanı sınırları içine girmektedir. Gölbaşı yerleşim merkezi Bahçelievler, Gaziosmanpaşa, Karşıyaka, Seğmenler ve Şafak mahallesi olmak üzere 5 mahalle biriminden oluşur.

 

Gölbaşı’nın hızlı ve kontrolsüz büyümesi, sınırlar içinde bulunan ve ilçenin bir cazibe merkezi olmasının temel nedeni olan, Mogan ve Eymir Göllerinin yoğun bir kirlilik baskısına maruz kalmasına yol açmıştır. Göllerin korunması için 22 Ekim 1990 tarihinde Bakanlar Kurulu ile Gölbaşı ilçe merkezi ve 10 yerleşimi kapsayan 245 km2’lik alan, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit edilmiş ve bu bölgedeki tüm planlama ve denetim yetkisi Özel Çevre Koruma Kurumuna devredilmiştir.

 

Tarihçesi

 

M.Ö.3000.-1000'de yörede ilk yerleşimin olduğu Kültür Bakanlığı'nın Selametli, Tulumtaş, Tulumtaş-Ortaçayır Mevkii, Kızılcaşar-Gökçepınar Mevkii, Bacılar Köyü, Bezirhane Kültepe Mevkii, Bezirhane-Kepenekçi ve İncek-Harmantepe Mevkiinde yapmış olduğu araştırmalarda ortaya çıkmıştır. Ankara gibi Gölbaşı ve yöresi de en eski medeniyetlerin yerleşim alanlarından biridir. Gölbaşı sınırları içinde, buranın eski tarihine ışık tutan sit alanı ve ören yerleri bulunur. Yapılan kazı ve araştırmalarda bölgede ilk Tunç, Hitit İmparatorluğu, Roma ve Bizans dönemlerine ait bulgulara rastlanmıştır. Bunlardan bir kısmı ilçe sınırları içindedir. Buluntulara genellikle yörede bulunan küçük yerleşim alanlarında rastlanmaktadır. Bunlar, kuzeybatıda Ahlatlıbel ve Taşpınar, güneybatıda Gökçehöyük, güneydoğuda Karaoğlan, güneyde Selametli Beldesi, doğuda Yurtbeyi Köy yerleşimleridir. Selametle, Gökçehöyük ve Bezirhane köylerinde ilk Tunç çağına ait höyükler ve kalıntılar, Taşpınar Köyünde Roma döneminden kalma mezarlık ve sütun başları; Karaoğlan’da Bizans Dönemine ait sikkeler ve kalıntılar; Yurtbeyi ve Karaoğlan köylerinde Erken hıristiyanlık dönemine ait kilise kalıntıları bulunmuştur.

 

Osmanlıların Söğüt'e gitmeden önce Gölbaşı, Beynam, Karaoğlan, karaali ve Oğulbey'de bir süre yaşadıkları bilinmektedir. Ankara Savaşı öncesi (1402) Timur fillerini Gölbaşı yöresindeki ormanlarda saklamıştır.

 

İlçe yakınında yer alan diğer önemli bir ören yeri ise Tulumtaş mağarasıdır. Ankara Çevre Otoyolunun yapımı sırasında işletilen bir taş ocağında çıkan bu mağara İncek, Hacılar ve Tulumtaş köyleri arasındaki Karayatak Tepe Mevkiinde bulunur. Ankara’ya 15 km uzaklıktadır. Uzunluğu 5 km, genişliği 1-1.5 km, yüksekliği 30-40 m olan, büyük bir kireç taşı bloğunun içinde kimyasal erimeler sonucunda oluşan mağarada görülmeye değer dikit, sarkıt ve sütunlar bulunmaktadır. Bu mağara ve çevresi 1. derece doğal sit alanı ilan edilmiştir.