Isparta Yöresel Kıyafetler

[Φ _asi_]

Halk Giyimi

 

 

Kadın Giyimi:

 

İl merkezinde kadınların giyimleri genellikle etek, bluz, gömlek, kazak vb. giyeceklerden oluşur. Köylerde ise kadın giysilerinin diş giyiminde çeşitli farklılıklar görülür. Kadınlar, başlarına "şal" veya "baş örtüsü" denilen bir örtü örterler. Bunların rengi beyaz, siyah, açık renk, ekose desenli ve sarıya yakın renklerden oluşur. Baş örtülmeden önce saçların örüldüğü görülür. Örülen saçların arasına kurdeleler bağlanıp, tutturulur. Ayrıca 3-4 toka ile saçı tutturanlar da vardır. Başa örtülen yemeniler çeşitli iğne oyası veya boncuklarla kenarları dikilir. Oyasız yazma örtenler de görülür.

 

 

Genç gelinler ve orta yaştaki kadınlar, etek, bluz, don ve şalvar, mevsime göre gömlek, kazak, hırka vb. giyerler. Eteklerin boyu ayak bileklerine kadar uzun ve bol olması tercih edilmektedir. Yaşlı kadınlar kazak, kazağın altına belden pileli veya büzgülü etekler ve "don" adını verdikleri paçaları büzgüsüz pijama giyerler. Yaşlılar daha ziyade ağır renkleri tercih ederler. Etek ve pijamanın kumaşları ise mevsime göre pazen veya basma olabilir. Etek düz kumaştan yapılabilmekte; ama, donda genellikle küçük çiçek desenli kumaşlara rağbet edilmektedir. Eteğin üzerine önlük takanlar da vardır. Sırta giyilen kazak ve hırkalar yün ipten ve çeşitli modellerden örülür. Hırkalara dört veya beş düğme dikilir.

 

Yaşlı kadınların büyük bir kısmı ayaklarına kışın mes ve mes lastiği, yazın ise renkli naylon ayakkabı veya siyah lastik ayakkabı giyerler. Bağ, bahçe ve hayvancılıkla uğraşan kadınların çoğu "koca don" denilen şalvar giyerler. Boya ve arzu edilen bolluğa göre değişmekle beraber genelde şalvar 3,5 - 4 m. kumaştan çıkmaktadır. Ağ kısmı dize kadar inmektedir. Desen giyecek kişinin zevkine göre seçilir. Daha çok çiçekli ve kir götürmesi sebebiyle koyu renkler tercih edilir. Kadınlar, başlarının üzerinden bellerine kadar gelecek şekilde, ortalama 45x150 cm ebadında, "şal", “koca örtü” veya "baş örtüsü" denilen bir örtü örterler.

 

Kadınlar, süs eşyası olarak altın kolyeler, yüzükler, bilezikler ve küpeler kullanırlar. Saat kullanmak köylerde yaygın değildir. Diğer yerlerde kadınların saat kullandıkları görülür.

 

 

İbadet kıyafetleri günlük kıyafetlerden farklı değildir.

 

Kadın, erkek ve çocuk çorapları hazır satın alınmakla birlikte yünden ve kıldan örüldüğü de görülür. Beyaz ve siyah renklerle, kısa ve uzun boylarda çeşitli motifler kullanarak "mil" denilen şişlerle çoraplar örülür. Motifler genellikle çiçek ve gül işlemelidir. Çorap yapımında kullanılan ip koyun yününün veya keçi kilinin kirmenle eğrilmesi sonucunda elde edilir.

 

Erkek Giyimi:

 

Erkekler eskiden şalvar, üstüne hakim yaka gömlek ve ceket, ayağa lastik ayakkabı giyerler, başlarına püsküllü veya püskülsüz fes, üzerine beyaz veya yeşil olmak üzere sarık sararlarmış. Günümüzde ise erkekler kot veya kumaş pantolon, gömlek, kazak, süveter, ceket, hırka vb.ini giymekte, isteğe bağlı olarak şapka kullanmaktadırlar. Şapka kullanılması köylerde daha çok yaygındır. Şapka giymeyenler takkeye benzeyen elde örme renkli şapkalar giyerler. Kışın yaşlı erkekler ayaklarına mes ve mes lastiği giyerler, bellerine kuşak sararlar. Ceketlerin altına "delme" denilen yelek giyilip, yeleklerin cebine halen köstek saat takanlar görülür. Gençlerde spor ve deri ayakkabı kullanımı yaygındır. Ayrıca saat, altın künye ve yüzük çeşitlerini de kullanırlar. Gece kıyafeti olarak çizgili veya sade pijamalar ile değişik renklerde eşofman giyilir.

 

Erkeğin ibadet kıyafeti günlük kıyafetten tek farkı namaz kılarken başına giydiği, çoğunlukla hazır olan dantelden yapılmış takkedir.

 

Çocukların Giyimi:

 

Erkek ve kız bebeklere doğumdan önce beşik takımı ile birlikte şapka, önlük, temizlik bezi, çorap, yelek, bez, iç çamaşırı, patik vb. hazırlanır. İlk bebeğin bütün giyimlerini kadının annesi karşılar. Bunların çoğunu ya kız çeyizinde getirir ya da doğumdan önce kadının annesi kızı ile birlikte hazırlar. Böyle olunca bebeğin cinsiyetine bağlı bir renk ayrımı da düşünülmemiştir. Doğumdan sonra kızlar için kırmızı, pembe; erkekler için yeşil, mavi; her ikisi için de beyaz ve sarı renkler tercih edilir.

 

Bebek geleneksel şekilde kundaklanır. Kundak, beyaz patiskadan yapılıp kenarları işlenir. Kundaklama bebeğin tüm vücudu sarılacak şekilde yapılır. Bebek büyüdükçe kol altından itibaren yarım kundak yapanlar da vardır. Kundaktan ayrılan bebeğe cinsiyet ayrımı gözetmeksizin pantolon-kazak, pijama-kazak, entari-gömlek-paçalı don, tulum vb. giydirilir. Bebeğe nazar değmesin düşüncesiyle çocuklarına güzel giysiler giydirmeyen ailelere rastlanır. Bebeklikten itibaren çocuklukta kullanılan takılar iki ayrı fonksiyonu birden yüklenmişlerdir: Nazardan koruma ve süsleme. Bebeklere takılanlar çoğunlukla; çatal iğne, ucunda altın, mavi boncuk, muska; kolda mavi boncuktan dizilmiş bilezik vb.dir. Kız çocuklarının hemen hemen hepsinin kulağında altın küpe bulunur. Renkli taşlardan yapılmış bilezik veya altın kolye de çocuk süslemelerinde kullanılır. Çocuğun yaşı ilerledikçe cinsiyete göre giyim tercihi yapılır. Okul çağına doğru kız çocuklarına etek, elbise veya etek-gömlek giydirilip saçına toka veya kırmızı kurdele bağlanır. Bebeklikten çocukluğa kadar kız ve erkek çocukların giyimindeki bir fark da şapkalarda ortaya çıkar. Kız çocuğa kenarları işlemeli bebe şapkası dikilirken erkek çocuğa ise düz işlemeli ponponlu bere yapılır. Kız çocuğu büyüdükçe başına yazma takılmaya başlanır. Ancak ilçe merkezlerinde bu durum pek görülmez.

 

Erkek çocuğa sünnet düğünü yapılacağında sünnet takımı alınır. Belli bir renk tercihi olmamakla birlikte, en çok beyaz renkli takım alınır. Çocuğun günlük giysileri satın alınır veya ailede dikiş bilen birisi varsa onun tarafından dikilir. Özellikle bebekler için ara bezi dikmek yaygındır.