Aydın Coğrafi Yapısı

[Φ _asi_]

COĞRAFİ YAPI

 

Aydın ili Ege Bölgesinin güney bölümünde yer alır.Batı-Doğu doğrultusunda uzanan Büyük Menderes vadi tabanı, yer yer genişleyip daralarak il toprakları boyunca uzanır.Kuzeyde Aydın dağlarının ovaya bakan yamaçları güneyde Dandalas çayı, Akçay ve Çine çayının vadi tabanları ile bu vadiler arasında yer alan Karıncalı, Madran ve Beşparmak dağ kütlelerinin büyük bölümleri de Aydın ili sınırları içine girer.Büyük Menderes vadi tabanı ve her iki yanında uzanan dağlar batıda Ege Denizinde son bulur. İl toprakları, kuzeyden İzmir, Manisa doğuda Denizli, güneyde Muğla illeri ile çevrilidir.Aydın ili 37-38 kuzey enlemleri ile 27-29 doğu boylamları arasında yer alır.İlimizin yüz ölçümü 8007 Km2 dir.

 

 

 

Dağlar;

 

 

Büyük Menderes vadi oluğunun kuzey ve güneyinde birbirlerine bazen yaklaşan bazen uzaklaşan iki dağ sırası yer alır.Kuzeydeki bu dağların sıraları Dinar yakınlarından başlayarak Ege Denizinde son bulur.300 Km kadar uzunluktadır.Aydın Dağları genel adını alırlar.Kolayca aşınabilen kütlelerden oluşmuş bu dağlar dar ve derin vadilerle parçalanmıştır. Bu derin vadilerin tabanlarında genellikle kuruyan sel yataklarının çakılları görülür.Yamaçları ve vadiler zeytinlikler, daha yukarıları ormanlarla kaplıdır.Büyük Menderes ve Küçük Menderes vadisi arasında bir duvar gibi uzanırlar.Yükseklikler çok olmamasına rağmen geçit vermezler.Bu nedenle Aydın-İzmir Karayolu ve Demiryolu bu dağların eteklerini izleyerek Ovacık ve Gümüş Dağı arasındaki vadiden Selçuk'a ulaşır.

 

Aydın Dağlarının yer yer yükselen tepeleri Horsunlu'nun kuzeyinde Karlık 1732m, Kuyucak'ın kuzeyinde Karadağ 1353 m, Nazilli'nin kuzeyinde Oyuk dağı 1460m, Sultanhisar'ın kuzeyinde doğusu dik kayalıklardan oluşan Malgaç 1343 m.Bunlar Aydın üzerinde yeniden yükselerek Cevizli Dağlarını meydana getirirler. Bunlardan Üçkoz Tepesi 1446 m.ye ulaşır.Cevizli dağlarından sonra alçalarak Ortaklar yakınında geçit verirler ve güney batıya yönelirler.Bu sırada Gümüş Dağı 1020 m.dir.Yeniden bir yay çizerek batıya doğru uzanan Samson Dağları bir yarımada yaparak Dipburun'da denize ulaşırlar. Samson Dağlarının en yüksek tepesi 1229 m.dir.

 

Büyük Menderes nehrinin güneyindeki dağlar yer yer büyük vadilerle yarılmış kütleler görünümündeki Dandalas Çayının doğusunda Babadağ'ın yamaçları yükselmeye başlar.Bu dağın doruğu 2380m.dir ve Denizli İl'i sınırları içindedir.Doğu yamaçlarında Karacasu yaylası, Karıncalıdağ'da ormanlarla kaplı tepeler 1699m.ye yükselir;diğer yandan Büyük Menderes'e doğru uzanarak Akçay Vadi'sinde sona erer.İl'in en büyük yükseltisini sunan Madran Dağı üç yanı vadilerle çevrili büyük bir kütlenin ortasında yükselir.Çine Çayı'nın batısında Gökbel daha sonra Beşparmak Dağları, Bafa Gölü çevresinde dolanarak Ege Denizi'ne ulaşırlar.Güneydeki dağ sıraları Menteşe Dağlık kütlesiyle ayrılmaz bir bağlantı kurarak,Muğla İl sınırları içinde uzanırlar.

 

 

 

Akarsular;

 

 

Büyük Menderes:

Menderes Aydın Ovasında akarak birçok dirsekler çevirir.(Batı dilerinde,Menderes'e verilen Meandr adı coğrafyada nehirlerin dirseklerini anlatan bir terim olarak kullanılır.)Ege Bölgesinin en uzun akarsuyudur.İç Batı Anadolu'da Sandıklı-Afyon arasındaki platolardan doğar.Çivril yakınlarından geçtikten sonra, Dinar'dan gelen ve Işıklı Gölünü dolduran sularla beslenir.Sağdan katılan Banaz çayını aldıktan sonra,dar ve derin vadileri izleyerek Sarayköy yakınlarında ova düzlüğüne iner.Denizli ovasından gelen Çürüksu burada soldan Büyük Menderese katılır.Bundan sonra Büyük Menderes vadisi diyebileceğimiz bir oluk içinde, batıya doğru yönelir ve Aydın İli sınırları içine girer.Nehrin uzunluğu 435 Km, İl içindeki uzunluğu 170 Km.dir.Balat köyü yakınlarında bir delta ile Ege Denizine dökülür.

 

 

Dandalas Çayı:

Karacasu'nun güney-doğusunda toplanan suların sonuçudur.Başlangıçta Ceyre çayı adını alır.Babadağ eteklerinden gelen Işıklar deresi ve Akyar deresi sağdan katılır.Çakıllı ve kayalı bir yatakta hızla akarak düzlüğe iner ve Kuyucak yakınlarında Büyük Menderes'e kavuşur.

 

 

Akçay:

Muğla'nın kuzey doğusundaki dağlardan doğar.Tavas ovasına bakan yamaçlardan gelen Yenidere ile birleşir.Dar ve derin vadiler içinde hızla akmağa başlar. Bozdoğan yakınlarında,ova düzeyine inmeden önce,üzerinde Kemer Barajı kurulmuştur.Yenipazar yakınlarında Büyük Menderes' kavuşur.

 

 

Çine Çayı:

Yatağan ovasında toplanan Bencik ve Kamış derelerine,Bozüyük köyü kenarında "Pınarbaşı" denilen büyük bir kaynaktan çıkan suların katılmasıyla ulaşır. Sağnan Gökçay ve Madran derelerini içine alır.Eskiçine'de ova yüzeyine iner. Çine ovasını suladıktan sonra Büyük Menders'e ulaşır.(Eskiçine'ye gelmeden önce yeni bir baraj çalışması 2000 yılında başlamıştır.)

 

 

 

Göller ve Barajlar;

 

Bafa Gölü;

İldeki tek göldür.Muğla ili sınırından Beşparmak ve Kocaorman dağlarının eteklerinde yer alır.Eski bir körfezin önünü Büyük Menderes'in doldurmasıyla oluşmuştur.Yüzölçümü 62.5 km2 dir.Denizden uzaklığı 20 km dir.

 

 

İklim

 

Akdeniz ikliminin etkisindedir. Bu iklim şartları ve topografik yapı Aydın ve çevresinde iki ayrı bitki topluluğunun (maki ve orman) gelişmesine neden olmuştur. Bunun yanında zeytin, incir, turunçgiller, kestane vb. kırsal kesimde ise çam ve benzeri türler mevcuttur.

 

En yağışlı mevsim kıştır. Yaz mevsiminde yok denecek kadar az yağış almaktadır. Kar yağışı ender görünür. Aydın, özellikle batıdan gelen hava akınlarına açıktır. Rüzgar yönü daha çok doğu - güneydoğusudur. Bunu güneybatı (lodos) ve batı rüzgarları izler.

 

 

Madenler;

 

Merkez : Kuvars, feldispat, gümüş, maden kömürü, kurşun, granfit, mika.

 

Bozdoğan : Barit, protilit, kuvars, talk, kuvarsit, mika, manganez, dolamit, maden kömürü, demir, kurşun, rutil.

 

Çine : Kuvars kristalleri, protili, kuvars, mika, maden kömürü, talk, potasyum, altın, granit.

 

Germencik : Alüminyum,Kuvars,maden kömürü,Mika.

 

Karacasu : Dolamit, kuvars, disten, zımpara, kurşun, demir

 

Koçarlı : Arsenik, maden kömürü, kuvars.

 

Kuyucak : Kurşun, talk, mika, maden kömürü.

 

Nazilli : Bakır, maden kömürü, kuvars, talk, civa, altın,gümüş

 

Söke : Demir,maden kömürü,talk,çimento hammaddeleri.

 

Sultanhisar : Maden kömürü,granit.

 

Yenipazar : Stronsiyum, maden kömürü