Gaziantep coğrafi yapısı

[Φ _asi_]

GENEL BİLGİLER

 

Akdeniz Bölgesi ile Güneydogu Anadolu Bölgesi'nin birlesme noktasında yer alan ilimiz 36° 28' ve 38° 01' dogu boylamları ile 36° 38' ve 37° 32' kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. İlimizin dogusunda Sanlıurfa, batısında Osmaniye ve Hatay, kuzeyinde Kahramanmaras, güneyinde Suriye, kuzeydogusunda Adıyaman ve güneybatısında Kilis illeri bulunmaktadır. İlimiz 6222 km²'lik alanıyla Türkiye topraklarının yaklasık olarak %1'lik bölümünü kapsamaktadır. İlimizde genellikle dalgalı ve engebeli araziler yaygındır. Güneyde Hatay ve Osmaniye sınırını olusturan Amanos (Nur) Dagları yer almaktadır. Burada tepeler 1527 m.'ye kadar yükselmektedir. İlin diger daglık kısmı ise bir yandan Nur Dagları'na paralel, İslahiye İlçesi ile Kilis İli arasında, güneyde Suriye'den baslayıp kuzeyde Kahramanmaras sınırına ulasmakta, diger yandan ise ilin kuzey sınırını Kahramanmaras ve Adıyaman sınırı boyunca, dogu da Fırat Nehri'ne kadar uzanmaktadır. Buradaki tepelerin yükseklikleri güneyden kuzeye dogru; Dormik Dagı 1250 m., İlkikiz Dagı 1200 m., Kas Dagı 1250 m., Sarıkaya Dagı 1250 m. ve Gülecik Dagı 1400 metredir. Araban ile Yavuzeli İlçeleri arasında bulunan Karadag'ın yüksekligi ise 950 metredir.Yüzölçümü 6.222 km² olan ilimiz; Güneybatıda Hatay, batıda Adana, kuzeyde Kahramanmaraş ve Adıyaman, doğuda Şanlıurfa illeri, güneyde de Suriye ile çevrilidir.İl topraklarını Akdeniz’den ayıran Amanos Dağları, batıda Adana’yla, Fırat Irmağı da doğuda ilin Şanlıurfa’yla arasında ki doğal sınırı çizer. İslahiye ilçesinin doğusunda yükselen Sof Dağı 1.496m’lik doruğuyla ilin en yüksek noktasıdır. Yavuzeli’nin batısında ki Karadağ 1.081m. ile diğer önemli yüksekliktir. İl alanının yaklaşık dörtte birini oluşturan ovalarda başlıcaları; İslahiye, Barak, Tilbaşar (Oğuzeli), Araban ve Yavuzeli’dir. İlde ki en önemli akarsu Fırat Irmağıdır. Karasu, Araban ovasından geçip batıdan Fırat’a katılır. Sof Dağında kaynaklanan Bozatlı (Merzimen) Deresiyse Yavuzeli’nin güneyinden geçip Fırat’a karışır. İl ve Türkiye sınırlarından çıkmadan Fırat’a karışan son önemli akarsu Nizip Çayıdır. Sof Dağından doğan Alleben Deresi ve İslahiye’nin

kuzeyinde ki Karagöl’den çıkan Karaçay ve Gaziantep platosunun güneybatısından kaynaklanan Balık Suyu diğer önemli akarsulardır. İslahiyede kiTaşkın önleme ve sulama amaçlı Tahtaköprü Barajı, Verimli alüvyal topraklarla kaplı İslahiye Ovasının ortasından Karaçay geçer. Tilbaşar Ovasını Alleben-Sacır Suyu, Barak Ovasını Nizip Çayı, Yavuzeli Ovasını Bozatlı Deresi ve Araban Ovasını da Karaçay sulamaktadır

 

 

AKARSULAR

 

DSİ tarafından Gaziantep il sınırları içerisinde debi ölçümü yapılan su kaynakları :

 

Orta Debi m³/3 Nasıl Yararlandıgı Ardıl Çayı : 1,14 Sulama

 

Nizip Çayı : 1,97

 

Sacır Suyu : 4,12 “

 

Karasu(Asagımülk) : 1,20 “

 

Merzimen : 1,37 “

 

Karasu : 4,22 “

 

Akarsu Yüzeyleri : 1,235 ha

 

Fırat nehri ana kolu: 788 ha

 

Karasu çayı : 60 ha

 

Merzimen çayı : 60 ha

 

Nizip çayı : 75 ha

 

Digerleri : 252 ha

 

İl hudutları içerisinde bulunan akarsular, su sporları, ulasım ve tasımacılık yönüyle uygun degildir.

 

 

BİTKİ ÖRTÜSÜ

 

Gaziantep ilinin çok büyük bir bölümü Güneydoğu Anadolu step alanı içinde kalmaktadır. İlin Kuzeybatı kesimi ise Akdeniz bitki örtüsü ile Güneydoğu Anadolu step örtüsü arasında bir geçit alanı durumundadır. Güneydoğu Anadolu stepleri, Toros dağlarının Kahramanmaraş-Gaziantep hattı ile Siirt’ten geçen boylamın oluşturduğu yayın güneyinde kalan alanları kapsar iklim ve toprak koşulları bakımından bu bölgenin en büyük bir kesimi bitkisel için daha elverişsizdir. Step karakteri daha baskındır ve yarı çöl niteliğindedir. Güneydoğu Anadolu step alanının, Karaca dağ Mardin eşiği ve Toros dağları arasındaki Kuzey kesim Kilis’ten Cizre’ye kadar uzanır.

 

Güneydoğu Anadolu step alanın batısındaki Gaziantep İl toprakları stepin asıl çekirdek alanı ile Akdeniz ikliminden etkilenen yağışlı kıyı şeridi arasına sıkışmıştır. Zeytin ve Antep fıstığı ağaçları ile örtülü 500-600 metre yükseltide uzanan kalker platolardır. Gaziantep platosu ile güneydeki sınır bölgeleri Kırmızı-Kahverengi çok kireçli ve killi topraklarla kaplıdır. Yörede bazalt ve kalkerler üzerinde oluşan bu topraklar 30-100 cm derinliktedir ama her yerde çıplak alanlarda doğal bitki örtüsü step bitkileridir. İl merkezinden batıya ve kuzeybatıya doğru gelindiğinde, Akdeniz bölgesi alanına geçiş başlar bu nedenle zeytinlikler ve Antep fıstığı ile örtülü alanlarında küçük meşe ormanlarına da rastlanır.

 

 

DAĞLAR

 

İlimizde genellikle dalgalı ve engebeli araziler yaygındır. Güneyde Hatay ve Osmaniye sınırını olusturan Amanos (Nur) Dagları yer almaktadır. Burada tepeler 1527 m.'ye kadar yükselmektedir. İlin diger daglık kısmı ise bir yandan Nur Dagları'na paralel, İslahiye İlçesi ile Kilis İli arasında, güneyde Suriye'den baslayıp kuzeyde Kahramanmaras sınırına ulasmakta, diger yandan ise ilin kuzey sınırını Kahramanmaras ve Adıyaman sınırı boyunca, dogu da Fırat Nehri'ne kadar uzanmaktadır. Buradaki tepelerin yükseklikleri güneyden kuzeye dogru; Dormik Dagı 1250 m., lkikiz Dagı 1200 m., Kas Dagı 1250 m., Sarıkaya Dagı 1250 m. ve Gülecik Dagı 1400 metredir. Araban ile Yavuzeli ilçeleri arasında bulunan Karadag'ın yüksekligi ise 950 metredir

 

 

İKLİM

 

Yağış :

İlimizde uzun yıllar yağış ortalaması en az yağışın 328.2 mm ile Karkamış’ta en fazla yağışın 840.0 mm ile İslahiye’de olduğu Gaziantep’te 578.8 mm’dir. Aylık en yüksek yağış Aralık, en düşük yağış ise Temmuz ayında görülmektedir.

 

Sıcaklık:

Gaziantep’te en sıcak ayın temmuz ayı olduğu ve en soğuk ayın ise Ocak ayı olduğu görülür. İlimizin denize olan uzaklığı 140 km. olup rakımı ise 855 m.dir. Kuraklık :Gaziantep yarı karasal bir iklim yapısına sahip olduğundan yazları oldukça kurak geçmektedir. Haziran ayının son haftası başlayıp Temmuz ve Ağustos ayları oldukça kurak geçer ve Eylül ayının son haftasına kadar devam eder.

 

 

GAZİANTEP METEOROLOJİ İSTASYON MÜDÜRLÜĞÜNÜN UZUN YILLAR EKSTREM İSTATİSTİKÎ METEOROLOJİK BİLGİLERİ

 

Ortalama basınç 916.0 Milibar

 

En yüksek basınç 932.1 Milibar 13.01.1978

 

En düşük basınç 896.1 Milibar 13.04.1971

 

Uzun yıllar Ortalama sıcaklık 14.4 C

 

Günlük ortalama sıcaklığın 10 derece olduğu gün sayısı 226.7 gün

 

En yüksek sıcaklık ve günü 44.0 C 13.07.2000

 

En düşük sıcaklık ve günü -17.5 C 17.01.1950

 

Günlük en yüksek en düşük sıcaklık farkı :26.9 C 01.10.1956

 

Maksimum sıcaklık ortalaması : 21.0 C

 

Minimum sıcaklık ortalaması : 8.7 C

 

Maksimum sıcaklığın 25 C olduğu günler sayısı : 152.6 gün

 

Maksimum sıcaklığın –0.1 C olduğu günler sayısı : 2 gün

 

Donlu günler sayısı : 56.2 gün

 

Şiddetli donlu günler sayısı : 1.8 gün

 

 

YILLIK YAĞIŞIN MEVSİMLERE DAĞILIŞI

 

Toplam Yağışın Miktarı İlkbahar Yaz Sonbahar Kış

 

578.8 mm. Olarak 169.4 10.3 100.6 298.5

 

 

OVALAR

 

İlimiz yüzölçümünün % 27 si ovalardan oluşmaktadır İslahiye, Barak, Araban, Yavuzeli ve Oguzeli Ovaları ilin önemli ovalarıdır Gaziantep Platosu'nun kuzeyi, yine bir çukurluk olan Araban Ovası ile kaplıdır. İslahiye ilçesi Gaziantep'in en verimli ovalarından olan İslahiye Ovası'nın üzerinde kurulmus olup yüzölçümü 1.513 km2dir. Gaziantep Güney dogusunda Nizip ilçesi ovası (Barak ovası) Kuzey dogusunda Yavuzeli ovası ve Araban ovalarında sulu tarım ve kuru tarım alanları ve bu ovalar etrafında serpilmis yerlesim alanlarıyla Gaziantep kırsalında, geleneksel Tarım, Hayvancılıkla istigal, yerlesim deseni görülür

 

 

 

YAYLALAR

 

 

Huzur Yaylası

Her mevsim yeşillikler içinde bulunan Hızır Yaylası, İslahiye İlçesi Altınüzüm Beldesi’nin 20 km. batısında Amanos Dağlarında bulunmaktadır. Yolu asfalt olup, özel araçlarla ulaşmak mümkündür.

 

 

Sofdağı Yaylası

Güneydoğu Torosların uzantısı olan Sofdağlarının üzerinde bulunan Sofdağı Yaylası Gaziantep il merkezine 32 km. uzaklıktadır. Yaylada hava çok temiz olup, tatlı su kaynakları ve pınarları bulunmaktadır

 

 

YAĞIŞ

 

Yağışlar; Akdeniz bölgesinde olduğu gibi, daha çok kış mevsiminde görülür. Yıllık ortalama yağış miktarları, merkezde 574 kg/m2, İslahiye’de 850,7 kg/m2, Oğuzeli’nde 465,1 kg/m2, Nizip’te 464 kg/m2’dir. Yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı Merkez’de 6.2, İslahiye ve Oğuzeli’nde 2.8, Nizip’te 2.2’dir. karla örtülü ortalama gün sayısı Merkezde 11.9, Oğuzeli’nde 5.5, İslahiye’de 4.4, Nizip’te 2.4’tür. donlu geçen ortalama gün sayısı Merkez’de 55.7, İslahiye’de 17.6 gündür. 2001 yılı Aralık ayında 1945 yılından sonra en fazla yağış 259 kg/m2 olarak gerçekleşmiştir.

 

İlde batıdan doğuya, kuzeyden güneye doğru gidildikçe yıllık yağış miktarı azalır. İlin batı, kuzeybatı ve kuzeydeki yüksek ve dağlık kısımlar ise en fazla yağışın düştüğü yerlerdir. Yağış miktarı doğuda Fırat Nehrine, güneyde Suriye sınırına doğru azalır.

 

 

İlde her yıl düşen yağış çok istikrarsızdır. Bir yıl artan yağışın diğer yıl yarıdan aşağıya düştüğü çok olmuştur. Üst üste kurak geçen yıllara da rastlanır.

 

 

 

RÜZGAR

 

Yapılan rasatlara göre yılın hakim rüzgarı güney batı ( lodos ) rüzgarlarıdır. İlkbahar, yaz ve sonbahar aylarında genellikle batıdan doğuya doğru rüzgarlar güneybatı ( lodos ), kuzey batı ( karayel ) – batı yönünde eserler. Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ise daha fazla doğu yönünden gelen kuzeydoğu ( poyraz ) rüzgarları hakimdir.

 

Kış mevsiminde Gaziantep yöresi Doğu Anadolu üzerinde yerleşen antisiklon sahasından, İskenderun Körfezindeki siklon sahasına doğru akan hava hareketlerinin tesirinde kalır. Bu sebeple Gaziantep yöresinde kışın hemen hemen kuzey doğu ( poyraz ) rüzgarları hakimdir, yağış getirir. Yaz aylarında kuzey batı ( karayel ) mevsimin hakim rüzgarıdır. Eylül ve ekim aylarında güney batı ( lodos ) ve batı rüzgarı hakimdir. Kasım ayında artık kuzeydoğu ( poyraz ) rüzgarı diğer rüzgarlardan daha fazla hissedilir.

 

Nisan ayında Gaziantep yöresi, Doğu Akdeniz’den Basra Körfezi civarı ile Belücistan siklon mıntıkalarına doğru gitmekte olan hava akımları tesiri altındadır. Batı tarafındaki hava akımları yaz aylarında sıcaklık getirir