Sokullu Hamamı

[Φ _asi_]

SOKULLU HAMAMI

 

Kesme taş ve tuğla işçiliğinin Mimar Sinan'a has şekli ile meydana getirilmiş olan bu eserin, ana cadde üzerinde bulunan gayet büyük ölçüdeki soyunmalıkları, cephelerdeki revakların (kemer kubbe) yarısı bugün yıkılarak yola bırakılmıştır.

 

 

Üç Şerefeli Camii karşısında bulunmasından dolayı "Üç Şerefeli Hamamı" veya diğer adıyla "Çifte Hamam" olarak da tanınmaktadır. Sokullu Mehmet Paşa tarafından Mimar Koca Sinan'a yaptırılmıştır.

 

Çifte olarak yapılmış olan hamamın kadınlar ve erkekler kısmı yan yana bulunmakta, fakat girişleri ayrı yönlerdedir. Kesme taş ve tuğla işçiliğinin Mimar Sinan'a has şekli ile kuvvetli bir cephe anlayışı içinde meydana getirilmiş olan eserin ana cadde üzerinde bulunan gayet büyük ölçüdeki soyunmalıkları, cephelerdeki revaklar (kemer kubbe) ve yarısı bugün yıkılarak yola kaybedilmiş olan dükkan ve odaların kalıntıları plastik tesir bırakacak bir mimari anlayış içinde bulunmaktadır.

 

Erkekler soyunmalığı önünde iki sütun ve yan duvarların taşıdığı üç kemerli revak abidevi bir portik durumundadır. Klasik sütun ve başlıklar üzerine oturan kemerler, kesme taş duvarlar içinde tuğladan cephe görünüşüne renk katmaktadır. İki sıra tuğla bir sıra kesme taştan yapılmış olan soyunmalık beden duvarları dar ve sade silmelerle sonlanmakta, buna karşılık arka planlarda sadece kesme taş sistemi uygulanmış bulunmaktadır.

 

Erkekler soyunmalığı hizasınca, kadınlar kısmı soyunmalığı köşesine kadar uzanan ve zemini dükkan olan üstü ocaklı odalar, kesilmiş olmasına rağmen restorasyonda durumlarını muhafaza edecek şekilde dondurulmuştur.

 

Soyunmalık duvarlarına açılmış olan ve her odada bulunan klasik yaşmaklı ocaklar ve bu ocakların iki yanında bulunan dolap nişleri(hücreleri), binanın kesilmiş olması ile iç mimariyi gayet iyi bir şekilde aksettirmektedir. On iki kenarlı kasnaklar üzerinde biraz yayvanca olan kurşun kaplamalı kubbeler ortasında sekiz köşeli fenerler soyunmalıkları tepeden gelen ışıklarla aydınlatmaktadır.

 

Kadınlar kısmının iddiasız giriş cephesine karşılık, erkekler kısmında büyük bir itina gösterilmiştir.

 

 

Çift kanatlı giriş kapısının üzerindeki yay kemer bir ters bir düz sıralanan renkli taş palmetlerle(yaprak biçimli bezeme) birbirleri ile kenetlenmekte, kemer profili üzerinde kitabe yeri bulunmakta ise de kitabe bulunmamaktadır. Üstte bir sıra palmet motifi taçkapı içini süslemektedir. Cümle kapısının iki yanında bulunan sivri kemer alınlıklı dikdörtgen pencereler mermer sövelidir.

 

Kubbe geçişleri, içleri dilimli tromplarla saklanan soyunmalığın dört kenarını zeminden 60 cm. yükseklikteki sekiler (oturmalıklar) çevirmektedir ki bu sekilerin altlarında sıcaklık temini için küllükler bulunmaktadır. Ortada kenarları yuvarlak dilimli silindirik havuz ve fıskiye, bütün klasik hamamlarda olduğu gibi burada da görülmektedir.

 

Batı kenardaki sivri kemerli kapıdan ayna tonozlu dikdörtgen koridora geçilmekte olup, Kuzey kenarda gene ayna tonozla örtülü uzunca bir dikdörtgen teşkil eden soğukluk, güney kenarda ise bütün sıcaklık boyunca uzanan helalar ve temizlik hücreleri yer alır. Erkekler kısmında sıcaklık merkezi bir kubbenin etrafında bulunan dört eyvandan meydana gelmiş olup, dört köşede dört köşe hücresi büyük bir kare teşkil ederek sıcaklık plânının tamamlamaktadır. Köşe hücrelerinin içlerinde yarım silindirik küçük nişler bulunmakta ve bu nişler çeşitli eşyanın konmasına yaramaktadır.

 

 

Kadınlar kısmı soyunmalığı, erkekler kısmından biraz daha küçük ve sadedir. Soğuklukla soyunmalık arasındaki ara hacmi burada da bulunmakta soyunmalıktan doğruca soğukluğa girilmektedir. Biraz daha küçük olan soğukluk gene ayna tonozla örtülmüştür Bu kısmın kuzeyinde dış duvar kenarı ile birleşen dört bölümlü helalar yer almakta, batı kenardaki kapıdan sıcaklığa geçilmektedir.

 

Pandantifli(Kare altyapıdan kubbe eteği olan daireye geçiş öğesi) tek bir kubbenin örttüğü sıcaklığın batısında yan yana iki halvet hücresi bulunduğu gibi kuzey kenarda da üçüncü halvet(yalnız kalınan oda) hücresi yer almaktadır. Bu hücrenin enince batıya doğru uzanan soğuk su sarnıcı esas plandan dışarı taşmadan yerleştirilerek plan bütünlüğü muhafaza edilmiştir. Batıda iki sıcaklık boyunca uzanan sıcak su sarnıcı ve külhan ile hamam nihayete ermektedir.

 

Sokullu hamamının sıcaklık kısımlarının pandantif ve nişleri üzerinde bulunan süs unsurlarının yanı sıra soyunmalıklarda kalem işlerine de yer verilmiş ise de bu nakışlar yeni olmakla beraber orijinal kalıntıların izlerine göre yeniden yapıldıkları anlaşılmaktadır.

 

Diğer bir husus ise kadınlar kısmının kurna taşlarının espri yaratan durumları nakışları ve bununla ilgili rivayetlerdir. Gelin ve kaynana kurnaları ismini almış olan bu kurnalardan geline ait olanın zarif ve ince görünüşü eşsiz taş oyma işçiliği yanında kaynananın sert ve heybetli görünüşü bir hiciv havası vermektedir. Gelin kurnasının bir önemi de, orada yıkanan gelinin mutlu olacağına inanılmasıdır. Bu gelenek hala günümüzde yaşatılmasına rağmen unutulmaya yüz tutmuştur.