Yalova gelenek-görenekleri

[Φ _asi_]

DÜĞÜN-NİŞAN VE EVLENME GELENEKLERİ

 

 

 

A. EVLENME ÇAĞI:

 

Yalova ve köylerinde evlenme çağı 18-20 yaşlarında başlar. Bu yaşlara gelmiş her genç kıza gelin, her erkeğe de damat adayı gözü ile bakılır.

 

Eskiden köylerde kızların 14-15 yaşlarında evlendirildiğine rastlandığı halde bugün genellikle 18-25 yaşlarından itibaren evlendirilmektedirler.

 

Genç kızlarla, genç erkeklerin genellikle tanışma yerlerinin başında çeşmeler, düğünler, bayramlar ve benzeri özel günler gelmektedir. Bu günlerde bir araya gelen gençler birbirlerinden hoşlandıktan, konuşup anlaştıktan sonra sıra ailelere gelir,

 

Ailelere istek genellikle gençlerin arkadaşları tarafından ulaştırılır.

 

 

 

B. KIZ İSTEME-SÖZ KESME:

 

Oğullarının evleneceğini öğrenen anne eğer kızın ailesini tanıyorsa, hazırlıklarına başlarlar. Fakat, tanımıyorlarsa önce kızı ve ailesini soruşturur, uygun görüyorlarsa, yanlarına kızını isteyecekleri aileyi iyi tanıyan bir kadını da alarak kızı görmeye, ailesiyle tanışmaya ve bu isteklerini dolaylı yollardan ima etmeye gider­ler.

 

Kız evine haber verilir. Belirtilen saatte gidilir, tanışılır. Daha sonraki günlerde kızın evine haber salınır, kızı görmeye gelecekleri bildirilir. Eğer kızın anası, babası oğlan tarafını uygun buluyorlarsa buyur ederler, Eğer istemiyorlarsa o gün için bir mazeret belirtir, onları savmaya çalışırlar.

 

Oğlan tarafının davetine "buyursunlar" denirse oğlan babası köyde veya ailele­rinde sözü sayılır ve dinlenir bir iki kişiyi kız evine gönderir. Akşam konuklar gidip çaylarını içtikten sonra en yaşlı konuk kız babasına:

 

"- Allahın emri, peygamberin kavli ile..." kızlarını istemeye geldiklerini belirtir.

 

Kız babası hemen evet demez. Bir kaç gün düşünmek için zaman ister, Konuşma, sohbet derken konuklar

kalkar, kız babası onları çağıracağı ve kararını belirteceği zaman için onlara haber vereceğini belirtir,

 

Kız babasının belirttiği gün dünürler yine giderler. Bu kez kız anası ve kız babası kendi isteklerini ve koşullarını söylerler. Kıza takılacak ziynet eşyaları, evine alınacak eşyalarla kız tarafına verilecek hediyeler konuşulur. Eğer bir anlaşmazlık olursa bir başka güne ertelenir. Yine bir araya gelindiğinde konuşulur, anlaşılır.

 

Bu arada kız çağrılır, kayınbabası olacak kişi ile diğer konukların sırayla elleri­ni öper sonra gidip onlara bir kahve yapıp getirir. Kahve içilinceye kadar bekler, fin­canları alır odadan çıkar.

 

Bundan sonra kız ve erkek tarafı birbirine hediyeler verirler. Nişan için gün be­lirler.

 

 

 

C. NİŞAN TAKMA-HEDİYE GÖTÜRME:

 

Nişanlanacak olan gençlerin nişan günü belirlendikten sonra oğlan tarafı par­mak ölçülerine göre yüzükleri yaptırır. Kızın yüzüğünü, bileziklerini, beşibirliğini, diğer mücevheratlarla kız tarafına götürülecek hediyeler bir bohçaya konur, hazırlanır. Kız tarafının yakınları için elbise ve diğer armağanlar da ayrıca hazırlanıp kalabalık bir grupla yola çıkılır. Grup yola çıkacağı zaman bir iki el silah atılır. Bu "biz geliyoruz." anlamındadır.

 

 

 

Ç. KIZ EVİNDE NİŞAN TÖRENİ:

 

Oğlan tarafından gelen misafirleri kız tarafı kapıda karşılar onları eve buyur ederler. Konuşma ve ikramlardan sonra oğlan tarafından becerikli bir kadın "okuyu­cu kadın" olarak getirilen hediyeleri birer birer herkese gösterir, sonra oğlan anasını geline yüzük takması için davet eder. Oğlan anası önce gelinine yüzüğü, sonra bileziklerini ve beşibirliğini takar, gelini öper, gelin de kaynana olacak kadının elini öper.

 

Hediyeler gösterildikten sonra gelen davetliler kendi aralarında oynar, eğlenirler. Bu eğlenceler uzun değildir. Bir kaç saat sonra izin istenir ve kalkılır.

 

Kıza nişan takıldıktan bir kaç gün sonra kızın anası ve babası yakınlarını ala­rak oğlan tarafına

hediyelerle birlikte tatlı götürürler.

 

Böylece iki aile kaynaşmış olur.

 

 

 

D. DÜĞÜN ÖNCESİ:

 

Düğün öncesinde hem kız, hem de oğlan evinde yoğun çalışmalar başlar, kız ve oğlan aileleri bir araya gelirler. Kararlaştırılan düğün günü için hazırlıklarına başlarlar. Bu nedenle ya İstanbul'a ya da Bursa'ya giderler. Beğendikleri giyim ve kullanım eşyalarını alırlar. "Söz kesen" de anlaştıkları ölçüler içinde eksikleri en aza indirmek koşulu ile listelerindeki alış verişi tamamlar, dönerler.

 

Oğlan tarafı gelinin ev eşyalarını almakla yükümlüdür. Kız da elinin emeği sandık çeyizi, mutfak eşyasını, halısını, yorganını, yatak odası perdesini ve elinin erdiğince evinin ufak tefek eşyalarını hazırlar.

 

 

 

E. GELİN EŞYALARININ "KENDİ EVLERİNE" GÖTÜRÜLMESİ:

 

Düğün gününden bir kaç gün önceye kadar kız tarafının ve oğlan tarafının hazırlayacakları eşyalar tamamlanır. Sonra oğlan tarafı bir araba hazırlar, eşyaları gelinle oğlanın kalacakları "kendi evlerine" taşır, evi donatırlar.

 

Düğünden önce yakınları, komşular gelir evi görür, dolaşır, çeyize bakarlar.

 

 

 

F. GELİN HAMAMI:

 

Düğünden bir gün önce gelin arkadaşlarıyla birlikte hamama götürülür. Ha­mamda hep birlikte türküler, maniler söyler, oyunlar oynarlar. Sonra gelinin başına bolca su dökerler. Bir tas suyu boşaltan genç kız bir mani söyler:

 

 

 

Ay vurur aylanırsın

 

Sen kime nazlanırsın

 

Hamama git hamama

 

Yıkan beyazlanırsın

 

 

 

Tası yok tası yok

 

Bohçası var tası yok

 

Bu nasıl çeşmeymiş

 

Su içecek taşı yok

 

Ben bir mani dilerim

 

Ortada noktası yok

 

Yıkıldı viran gönül

 

Yapacak ustası yok

 

Bu bir fani dünyadır

 

Ucu var ortası yok

 

 

 

Gelin kızım gelin kızım

 

O gözlerin siyah üzüm

 

Bu güzellik nedir sende

 

Aklımı aldın a kızım

 

 

 

Daha sonra herkes yıkanır, topluca çıkar, kız evine giderler.

 

 

 

G. KINA GECESİ:

 

 

 

Gelin olacak genç kıza o gece evinde hazırlıklar yapılır. Oğlan evinden gelen genç kızlar ile oğlanın

yakınları eğlenmeğe, oynamaya başlarlar.

 

 

 

Gelin kınalı gelin

 

Açma yaramı gelin

 

Açarsan bir merhem ver

 

Sağalt yaramı gelin

 

 

 

Gide gide gitmişim

 

Siyah saçlar ibrişim

 

Hele bir dön göreyim

 

Belki sondur görüşelim

 

 

 

Ah kardeşim kardeşim

 

Benim can kardeşim

 

Saçından bir tel ver

 

Hediye olsun kardeşim

 

 

 

Herkes oynayıp eğlenirken bir ara verilir. Gelin bir sandalyeye oturtulur, çalgılar kesilir .

 

 

 

 

 

H. OKUYUCU KADIN:

 

 

 

Bu sessizlik sırasında ortaya "okuyucu kadın" gelir, hediyeleri kim getirmişse, ne getirmişse yüksek

sesle bağırarak davetlilere birer birer söyler.

 

 

 

I. DÜĞÜN ÇÖREĞİ:

 

 

 

Çalgılar yeniden başlamadan önce kız tarafının yaptığı "düğün çöreği" getirilir. Herkese yapılan düğün çöreklerinden dağıtılır. Herkes çöreklerini yedikten sonra çalgılara "işaret verilir" yeniden başlanır, oyunlar oynanır.

 

 

 

L. DAMAT TRAŞI:

 

 

 

Kız tarafında bu törenler yapılırken oğlan tarafında da "Damat Tıraşı" yapılır. Her genç sırayla berbere otururken diğerleri de oyunlar oynar, türküler söyler, eğlenirler.

 

Sıra damadın tıraşına gelir. Damat tıraşa oturunca gençler bahşiş isterler. Bahşişler tıraş önlüğüne tutturulur. Toplanan paraların bir kısmı berbere verilirken bir kısmını da kendileri için içki parası olarak alırlar.

 

 

 

J. GELİN ALICI:

 

 

 

Erkesi gün erkenden çalgılar eşliğinde "gelin alıcı" gelir. Kız evinin kapısında bir müddet çalarlar. Sonra gelin kapıdan çıkarılırken annesinin, babasının ellerin­den öper, kardeşleriyle, arkadaşlarıyla ve akrabalarıyla teker teker vedalaşır.

 

Daha sonra kapıdan yüzü duvaklı olarak çıkarılır.

 

 

 

K. GELİNİN BAŞINDAN BUĞDAY SAÇMA:

 

 

 

Çalgılar çalınırken gelin kapıdan çıkar. O arada gelini başından buğday saçılır. Bu bereketli ve bolluk

içinde olması için yapılırken "evinin bereketi ve bolluk içinde" olması için dilek tutulur.

 

Gelin arabaya bindirilir. Damadın evine getirilir.

 

 

 

L. KOLTUK ÇIKMAK VE TESTİ KIRMAK:

 

 

 

Gelin baba evinden getirilirken bir grup davetli de oğlan evinin kapısında gelini beklerler. Gelinin arabası görününce herkes kaçışır, arabanın çevresi sarılır. Bu arada başka arabadaki çalgılar da yetişir, iner çalgı çalmaya başlarlar.

 

Gelin arabanın bir kapısından, damat bir kapısından indirilirken, gelin daha inmeden oğlan tarafının kadınlarından biri hemen yetişip gelinin kollarına girer, ara­badan inmesine yardım eder. Bu işleme koltuk çıkma denir. Geline koltuk çıkıldıktan sonra gelin eve doğru alınır Bu arada damadı arkadaşları alırlar.

 

Gelin toprağa ayak bastıktan sonra hemen eline bir su dolu testi verilerek yere vurup kırması istenir Gelin testinin kulpundan tutup yere vurarak testiyi kırar. Sonra gelin eve doğru götürülür. Bu arada çevreyi genç kızlar ve kadınlar aldığından kalabalıkta yürümesi de zor olduğundan oğlan tarafının kızları gelinin önünü tıkayan kalabalığı yararlar.

 

 

 

M. KAYNANASI GELİNİN BAŞINA BUĞDAY-PARA VE ŞEKER SAÇAR:

 

 

 

Gelin eve girerken eşikte duran kaynana elindeki tasın içinden gelinin başına para, şeker ve buğday saçar. Kaynananın bunu saçmasını bekleyen gençler bir anda bunlardan kapmak için yerlere kapanırlar.

Bu arada gelin de içeri alınır,

 

 

 

N. DAMADI ISLATMAK VE YUMRUKLAMAK:

 

 

 

Gelin içeri alındıktan sonra damadın arkadaşlarına haber salınır, damat getirilir. Damat getirilince herkes damada saldırır, sırtını yumruklar, üstüne su döker ıslatırlar. Bu arada damat daha fazla dayak yememek için acele kapıyı açıp girer. Böylece düğün sona erer.

 

 

 

O. DÜĞÜN SONRASI:

 

 

 

Düğünden bir kaç gün sonra damat ile gelin kızın evine "el öpmeye" gider. Eve gidince önce ananın, sonra babanın ellerini öperler. Gelinin babası onları gece misafir eder, yemek verir. ertesi gün oradan ayrılırlar. Ayrıldıklarında onlara çeşitli hediyeler verilir.

 

 

 

SÜNNET VE SÜNNETLE İLGİLİ GELENEKLER

 

 

 

Sünnet olacak çocuklara birkaç gün önceden sünnet elbiseleri ya aldırılır ya da diktirilir. Çocukların elbiseleri satın alınıp getirildikten sonra evde güzelce giydirilir­ler. Varsa evin yaşlısı kıyafeti giydirir. Dualar okur, çocukların nazara gelmemesi için tütsüler. Sonra çocuklar uzak akrabalardan başlamak üzere tüm aile yakınlarını ziyarete gider, ellerini öper onları "sünnetlerine" çağırırlar.

 

Sünnet gününden bir gün önce evde tüm hazırlıkların bitmiş olması gerekir. Hazırlanacak olan yemeklerin geceden ocaklar kurularak pişirilmesi gerekmektedir. Ekmekler, bıçaklar, çatallar, kaşıklar, peçeteler komşulardan, yakınlardan masalar, sandalyelerle birlikte alınıp dizilir, hazırlanır. Daha sonra

yakınlardan haber veril­meyen kimsenin kalıp kalmadığı kontrol edilir. Haber verilemeyenler varsa o anda haber verilir.

 

Evin erkeği, gelen konukların erkekleriyle, kadını ise gelen kadınlarla ilgilenir. Çünkü Yalova'daki eski sünnetlerde kadın ve erkekler ayrı yerlerde toplanır, eğlenirlerdi. Sünnet düğünü çalgıcılı olacaksa çalgıcılarla bir gün önceden anlaşılması gerekmektedir. Çalgıcılar geldiklerinde, evin erkeğinin işareti üzerine çalgıya başlarlar. Bu arada gençler çıkıp ortada oyunlar oynarlar.

 

Sünnetçi geldiğinde, sünnet olacak çocuklar tarafından kapıda karşılanır ve eli öpülür. O da çocukların ellerinden tutarak kapının önüne kadar gelir. Sonra evin erkeği onu erkeklerin kalacakları yere alır. Erkekler içende sohbet edip imamı bek­lerken çalgıcılar da dışarıda çalgı çalarlar.

 

 

 

İmam geldiğinde evin erkeği tarafından karşılanır ve davetlilerin oturdukları odaya buyur edilir. İmamın gelmesinden sonra sünnetçi kendisi için ayrılan yere geçer. Onunla birlikte çocukların babası ve imam odaya girerler. Kapıda bir genç sırayla çocukların küçüğünden itibaren içeri alır. Babaları onları kucağına alır. Sünnetçi aletlerini hazırlarken imam da dualar okur. Bu arada çocuğun dikkatini başka bir yere çekmek için

 

· Bak, bak, kuş var,"

 

Ya da :

 

· "Aaa, bitti bile.."

 

Gibi sözlerle çocuk oyalanır, ya da ağzına şeker, çikolata veya lokum konur. Sonunda sünnet işlemi tamamlanır. Babası kucağına alıp çocukları kalacakları odaya götürür, böylece sünnet işlemine devam edilir.

 

Çocukların sünneti tamamlandıktan sonra, sıra akraba ve tanıdıkların onlara “geçmiş olsun" demelerine gelir. Herkes onları yataklarında öper, hediyelerini verir. Çocuklar da onların ellerini öperler.

 

Sünnetin ardından yemekler hazırlanır. İmam yemeğin duasını okur. Yemek­ten sonra Mevlit verilir. Böylece sünnet düğünü de sona ermiş olur.