Nötr Monizm

[∞ evrensel-insan]

Metafizigin varliksal one surulmus kuramlari arasinda fiziki ve zihni monizmin ve de dualizmin disinda, bir de "notr monism vardir.

 

Notr monism kisaca, baska bir unsur ya da faktorden, hem fiziki hem zihni mustakil var olan varligin ciktigini one suren kuramdir.

 

Burada bu adi gecen mustakil varligin, hem bir bilen subjesi, hem de bilinen objesi vardir. Kendisi de notrdur. Yani ne fiziki ne de zihni mustakil var olan varlik degildir.

 

Bu goruse gore, fiziki ve zihni temelin farkli iki temel oldugu Kabul gormez. aksine, notr monism evrenin tek bir seyden yani notr unsurdan olustugunu ve buna da zihni ya da fiziki denemeyecegini bu unsurun, sekil ve renk icerebilecegini ve bu sekillenmis renklenmis unsurun zihinde olmadigini ve de kendi basina var oldugudur.

 

Bu gorusu ilk defa J.D.Broad 1925 yilinda ortaya atmis ve olumlerinden sonar da Baruch Spinoza, David Hume, Ernst Mach, Richard Avenarius, Kenneth Sayre and Joseph Petzoldt. gibi filozoflarin bu gorus grubuna dahil oldugu anlasilmistir.

 

William James 1904'de "bilinc var mi?" adli yapitinda (bu yapit "radikal empirisizm" olarak 1912'de yer aldi)

Bertrand Russell 1921'de William James'e yakin bir tezi "bilinc var mi?" seklinde soyle acikladi.

"My thesis is," [James] says, "that if we start with the supposition that there is only one primal stuff or material in the world, a stuff of which everything is composed, and if we call that stuff 'pure experience,' then knowing can easily be explained as a particular sort of relation towards one another into which portions of pure experience may enter. The relation itself is a part of pure experience; one of its 'terms' becomes the subject or bearer of the knowledge, the knower, the other becomes the object known (p. 4)."[4]

 

James " benim tezim budur" soyle diyor; "eger biz sadece herseyin onda toplandigi ve Adina "saf tecrube" deigimiz tek bir ana sey ya da material oldugundan yola cikarsak, o zaman; bilmek birinden digerine bir cesit iliskidir ki bu iliskiye saf tecrubenin bir parcasi girer, seklinde kolayca aciklariz. Iliski kendi bunyesinde saf tecrubedirin; bir terimi bilginin sahibi ya da oznesi olur, yani bilen; digeri de bilinen obje olur.

 

Russell summarizes this notion as follows:

James's view is that the raw material out of which the world is built up is not of two sorts, one matter and the other mind, but that it is arranged in different patterns by its inter-relations, and that some arrangements may be called mental, while others may be called physical.[5]

 

Russell bu nosyonu soyle ozetliyor;

 

James'in gorusu; dunyayi olusturan ham material iki cesitten olusmuyor, biri madde digeri zihin fakat bunlar farkli sekillenis olarak uyarlanmis kendi ic iliskisinde ve bu uyarlamadan bazilasrina zihni darken, digerlerine de fiziki diyebiliriz.seklindedir.

 

Ayrica iki Amerikan gercekcisi olan Harvard'dan R.B.Perry ve Bay Edwin B. Holt bundan esinlenerek, ilgilerini daha cok mantik, matematik ve felsefenin soyutuna vererek, notr birimlerinzihin ve madde birliginden ciktigini, aciklamislardir.

 

Burdan yola cikarak, Russell, James ile ve Amerikan gercekcilerinin bazi soylemleri ile ayni goruste oldugunu soyle acikladi.

 

James'in bilinci farkli bir birim olarak red edisi ve Amerikan gercekcilerinin de dogruluk payi, zihin ve maddenin, notr bir seyde birlesmesi ama ayristiginda da ne zihin ne de madde olmamasi.

 

 

Yukaridaki semanin aciklamasi;

 

Dualite monizme karsi;

 

Semanin sol tarafi-Dualiteye gore; Matter (P) Zihin (M)-Fiziki ve zihni mustakil varlik, ya esas/ana/temel olarak (duz cizgi) ya da turetilmis olarak (kesintili cizgi) vardir.

 

Sag taraf- En ust- Fiziksellik, orta-idealizm ve en alt-notr monism

 

Aslinda notr monizme ornek, fenomenler arasinda insanoglunu verebiliriz.

 

Cunku insanoglu hem bilen subje hem de bilinen objedir.

 

Kavram- Hem bilen, hem de bilinendir

 

Beyin- Hem bilen hem de bilinendir.

 

Kisaca insanoglunun kendisi de dahil; her bir kavrami hem bilen hem de bilinendir.

 

Insanoglunun algisi hem algilayan hem de algilanandir.

 

Kisaca insanoglunun bilen subjeliginin kendi dahil bir bilinen objesi vardir.

 

Zaten bilen ve bilinen olmasa bilgi de bilimde olmaz.

 

Ustelik insanoglu bir de bilmenin metodu olan bilisi ortaya koyar.