Onkalo: Nükleer yakıt atıkları için dünyanın ilk son gömülme yeri hazırlanıyor

Onkalo: Nükleer yakıt atıkları için dünyanın ilk son gömülme yeri hazırlanıyor

Finlandiya yakında nükleer yakıt atıklarını jeolojik bir mezara gömmeyi deneyen dünyadaki ilk ülke olacak - burada önümüzdeki 100.000 yıl boyunca depolanması planlanıyor.

Plan, kullanılmış nükleer yakıtı su geçirmez bidonlara koyup Finlandiya'nın güneybatı bölgesindeki ormanda yer seviyesinin yaklaşık 1312 fit (400 metre) altına bırakmak.

Ülke bu uygulamayı 2025'te veya ertesi yıl yapmayı planlıyor. Yer altı bertaraf tesisinin inşası halihazırda devam ediyor ve herhangi bir açığı ayıklamak ve maksimum güvenliği sağlamak için sürekli olarak analiz ediliyor.

Fince'de "boşluk" anlamına gelen Onkalo, nükleer yakıt atıklarını yüzyıllar boyunca depolayacak olan planlanan tesise verilen isimdir.
Olkiluoto adasında bulunan üç nükleer reaktöre yakındır ve ülkenin başkenti Helsinki'den yaklaşık 150 mil (240 kilometre) uzaklıktadır.

Nükleer atık yönetimi
Her aktif nükleer reaktör, üç geniş kategoriye ayrılabilen radyoaktif atık üretir.

İlk kategori, kağıt, paçavra, alet ve giysi gibi kısa bir süre radyoaktif kalan düşük seviyeli atıklardır. Bir sonraki kategori, reçineler, kimyasallar ve reaktör bileşenleri gibi biraz daha uzun süre radyoaktif kalabilen orta seviyeli atıklardır.

Üçüncü kategori ve en radyoaktif olanı ise yüksek seviyeli atıklardır. Bu, yakıtın yeniden işlenmesinden sonra elde edilen nükleer santralden çıkan kullanılmış yakıttır.

Yakıtta bulunan radyoaktif maddelerin küçük bir kısmının son derece uzun bir ömrü vardır ve bu da doğadan izole edilmelerini gerektirir.

Bu nedenle, Onkalo'dan sorumlu şirket, son atık bertaraf bidonlarının, kullanılmış yakıtın radyoaktivitesinin çevreye zarar vermeyecek bir seviyeye düşmesi için yeterince uzun süre son biriktirme yerlerinde sıkı ve geçirimsiz kalacak şekilde tasarlandığını söylüyor.

Nükleer yakıt atığı, radyoaktivite seviyeleri insanlar ve tüm canlılar için yüzyıllarca tehlikeli olabileceğinden Onkalo'da depolanacak üründür.

Onkalo'nun inşasını üstlenen şirket olan Posiva, tesisin "spiral biçimli bir erişim tüneli, dört dikey şaft (personel şaftı, bidon şaftı ve iki havalandırma şaftı), tüneller ve teknik odalardan" oluştuğunu söylüyor.

Şirket, 2015 yılında Finlandiya hükümetinden bertaraf tesisi inşaat lisansını almıştı.

Finlandiya'daki Onkalo deposu
Şirkete göre, 2020 yılına kadar inşaatın yapılması için sahadan yarım milyondan fazla katı metreküp kaya çıkarıldı.

Bu, sahanın nükleer atık deposu inşa etmeye uygun olup olmadığını bulmak için önemli miktarda test ve araştırma yapıldıktan sonra yapıldı.

Posiva'nın 2023 yılı yıllık raporunda, yakıt elemanlarının ışınlanmamış kopyalarıyla nihai bertarafın simülasyonunu içerecek nihai bertaraf deneme çalışmasının 2024 yılında gerçekleştirileceği belirtiliyor.

Kapsülleme tesisindeki nihai sistem kurulumları tamamlanmaya yaklaşıyor.

Kullanılmış nükleer yakıtın nihai bertaraf tesisi için güvenlik değerlendirmesi ve STUK'un işletme lisansı başvurusuna ilişkin açıklaması 2024 yılında yayınlanacak.

Kaynak: IE