Yozgat - Sorgun

[Φ _asi_]

SORGUN

 

 

İç Anadolu Bölgesi’nde, Yozgat İline bağlı bir ilçe olan Sorgun, doğusunda Akdağmadeni ve Saraykent, güneyinde Sarıkaya, batısında Yozgat, kuzeyinde de Aydıncık ve Çekerek ilçeleri ile çevrilidir. Yozgat’ın kuzey kesiminde Bozok Platosu üzerinde yer almaktadır.

 

İlçe toprakları orta yükseklikteki dalgalı düzlüklerden oluşmuştur. İlçede yüksek tepeler bulunmamaktadır. Arazi tamamen düzlüktür. Yalnızca güneyinde Kerkenez Dağlarının devamı olan Üçtepeler bulunmaktadır. Engebeli arazi kuzeye doğru gittikçe yükselir. Buradaki sivri Halil Baba, Durali Baba tepeleri ilçenin en yüksek tepeleridir.

 

İlçe topraklarını güneydeki Eğriöz çayı ile kuzeyden gelen Delibaş Çayı sulamaktadır. Her iki çay da Sorgun sınırları içerisinde birleşerek büyük bir akarsu oluşturur. Doğal göl olmayan ilçede sulama amaçlı yapılmış olan Dişli, Yaycılar, Doğankent ve Karakaya göletleri bulunmaktadır.

 

Deniz seviyesinden 1.200 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.804 km2 olup, 2000 Yılı genel Nüfus sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 120.262’dir.

 

İlçede İç Anadolu’nun tipik Karasal iklimi hüküm sürmekte olup, yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk sert ve kar yağışlı geçmektedir. Yağışların çoğu ilk ve sonbahar mevsimlerinde düşmektedir. İlçenin bitki örtüsü bozkır görünümünde olup, kuzey ve kuzeydoğusu, Eymir, Gökiniş, Karalık, Gevrek, Araplı çevresinde azda olsa çam ormanları ve meşelikler vardır. Ayrıca ilçe genelinde dere ve çay kenarlarında kavak ve söğüt ağaçları bulunmaktadır.

 

İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, arpa, buğday, mercimek, nohut, çavdar, patates, şeker pancarı, fasulye ve üzüm gelmektedir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmakta olup, sığır, koyun ve Ankara keçisi yetiştirilir. Ayrıca kümes hayvancılığı da yapılmakta olup, tavuk üretimi son yıllarda önemli artış göstermiştir. İlçede sanayi kuruluşu olarak şeker fabrikası, tuğla fabrikası, gıda ve yem fabrikaları bulunmaktadır. İlçe topraklarında linyit yatakları vardır. İlçe yer altı suyu bakımından zengindir.

 

İlçe topraklarının güney kesimindeki Alişar Höyük, Anadolu’nun en eski yerleşim merkezlerinden birisidir. Bu bakımdan Sorgun’da Kalkolitik Çağ’dan (MÖ.5500-3500) günümüze kadar uzun bir yerleşmeye sahne olmuştur. MÖ.XVII.yüzyılın başlarından itibaren Hititler buraya yerleşmiştir. Nitekim ilçedeki Kerkenes Kalesi ve diğer köylerde yapılan kazılarda Hititlerin yörede yaygın biçimde yerleşmiş olduğunu gösteren buluntularla karşılaşılmıştır.

 

MÖ.1200’lerde Deniz Halkları denilen Yunanistan’dan gelen Koloni gruplarının arkasından yöre, Friglerin egemenliğine girmiştir. MÖ.VII.yüzyılda Kimmerlerin, MÖ.VI.yüzyılda Lydialıların ve ardından Perslerin yönetimine geçen yöre MÖ.334’te Büyük İskender tarafından ele geçirilmiştir. İskender’in ölümünden sonra kısa bir süre Kapadokya Krallığı buraya hakim olmuş, ardından Anadolu’yu istila eden ve göçebe bir kavim olan Galatlar buraya yerleşmiş, İç Anadolu’da kurdukları Galatia Devletinin bir bölümü de Yozgat ve yöresini de içerisine almıştır. MÖ.II.yüzyılın başlarında kurulan Galatia Krallığı bir süre Pergamon ve Pontus krallıklarına bağlı kalmış ve MÖ.85’te Roma’nın egemenliğini kabul etmişlerdir. Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasından sonra Anadolu ile birlikte Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun sınırları içerisinde kalmıştır. Bu dönemde Arap akınları, Sasaniler bu bölgeyi ele geçirmeye çalışmışlarsa da sürekli bir hakimiyet kuramamışlardır.

 

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra, Oğuzların bazı boyları buraya yerleşmişlerdir. Danişmendliler bir süre yöreye egemen olmuş, XII.yüzyılın ikinci yarısından sonra da yöre, Anadolu Selçuklularının sınırları içerisine girmiştir. XIV.yüzyılın başlarında da İlhanlı, Eretna Beyliği ve Kadı Burhaneddin devleti yöreye hakim olmuştur. Kadı Burhaneddin’in 1398’de öldürülmesinden sonra Yıldırım Beyazıt yöreyi Osmanlı topraklarına katmışsa da Timur 1402-1403’te Yozgat ve çevresini ele geçirmiştir. Timur’un Anadolu’dan ayrılmasından sonra Osmanlı şehzadeleri arasında çıkan saltanat kavgaları sırasında Yozgat ve çevresi zor günler geçirmiştir. Çelebi Mehmet zamanında Yozgat ve yöresi 1413’te yeniden Osmanlı topraklarına katılmıştır.

 

Yavuz Sultan Selim zamanında Yozgat ve çevresinde baş gösteren Celali İsyanlarından yöre büyük ölçüde zarar görmüş, ve isyanlar bastırılmıştır. Kanunî Sultan Süleyman zamanında arazi yenilenmesi sırasında 1526’da yeniden karışıklıklar çıkmış ve bunlar kısa sürede kontrol altına alınmıştır.

 

XVII.yüzyılın sonlarında Türkmen boylarından Çapanoğulları yörede büyük güç kazanmıştır. Çapanoğullarının bu konumu XX.yüzyılın başlarına kadar sürmüştür. Osmanlı döneminde Köhne-i Kebir (Büyük Köhne) ismi ile anılıyordu.

 

XIX.yüzyılın sonlarında Ankara Vilayeti Bozok (Yozgat) sancağının Merkez kazasına bağlı nahiye konumunda idi. Cumhuriyetin ilanından sonra ilçe konumuna getirilmiştir.

 

İlçede; Keykavus (Kerkenez Harabeleri) Kalesi ve Salih Paşa Camisi'nin orijinal minaresi günümüze gelebilen eseler arasındadır. Ayrıca ilçede Sorgun Kaplıcası bulunmaktadır.