Şili Adaları

[Φ _asi_]

Şili Adaları

 

Juan Fernández Adaları

 

 

Juan Fernández Adaları ya da Juan Fernández Takımadaları; Güney Pasifik'de Şili'ye ait adalar grubudur. Adalar yaklaşık Şili topraklarının 670 km batısında ve yine yaklaşık Valparaíso'nun enleminde bulunur ve aşağıdaki 3 adadan olşur:

 

Robinsón Crusoe, (İsp.. Isla Robinsón Crusoe, önceden Isla Más a Tierra), 96,4 km², grubun üzerinde yerleşim olan tek adası. Ana yerleşim San Juan Bautista, yaklaşık 600 nüfus.

Alejandro Selkirk, (İsp. Isla Alejandro Selkirk, önceden Isla Más Afuera), 44,6 km², Isla Robinsón Crusoe'nun 160 kilometre batısında.

Santa Clara, 2 km², Isla Robinsón Crusoe'nun bir kaç kilometre güneybatısında

Volkanik kökenli adalar yönetimsel olarak Valparaíso Bölgesi'ne bağlıdır.

 

 

Ateş Toprakları

 

 

Ateş Toprakları (Tierra del Fuego), Güney Amerika'nın güney ucunda aynı adı taşıyan bir büyük adası da olan adalar topluluğu. Macellan Boğazı'nın ötesinde, 53° ile 56° Güney enlemleri arasında bulunmaktadır. Macellan'ın 1520'de keşfettiği, 19. yüzyılda yerleşilen takımadalar, 1881 yılında Şili ve Arjantin arasında paylaşıldı ve her iki ülkedeki bir eyalete adını verdi. (Ateş Toprakları adı kimi zaman Tiarra del Fuego'nun İsla Grande Adası'nı belirtmek için de kullanılır.) Ushuaia en güneyindeki kara yerleşim yeridir.

 

And Dağları en güneydeki adalarda ve kayalıklarda granitli ve diyoritli yarlarla son bulur; İsla Grande Dağları ise (yüksekliği 2.000 metreyi aşar) büyük başkalaşmalar geçirmiş şistlerdir. Soğuk, nemli ve sisli iklim, sürekli karların sınırını 700 metreye kadar indirir. Patagonya'nın Arjantin'deki bölümünün devamı olan İsla Grande'nin kuzeyini kaplar. Ancak Ateş Toprakları'nın büyük bölümü 500 metreye kadar görülen nemcil bir ormanla örtülüdür. Yüksek kesimlerde turbalıklar uzanır. Güney adalarında sadece cılız çayırlar bulunur. Kara hayvanları yönünden yoksul, deniz hayvanları yönünden çok zengindir (balinalar, yunuslar, morslar, foklar).

 

Ateş Toprakları, toplam 71.500 kilometrakare yüzölcüme sahip olup, yaklaşık nüfusu 140.000 kişidir. Doğudaki Arjantin kısmında 133.000 batıdaki Şili kısmında ise 7.000 kişi yaşar. Kıtanın geneline kıyasla az bir nüfusa sahiptir.

 

Chiloé

 

 

Ateş toprakları'ndan sonra ülkenin en büyük 2. adasıdır. Los Lagos bölgesinde (Region de los Lagos) olup tek başına bir eyalettir.

 

Ada, kuzeyde 2 km genişliğinde Chacao Kanalı'yla, doğuda 50 km genişliğinde Ancud Körfezi'yle güneydoğuda ise Corcovado Körfezi'yle ana karadan ayrılır. Kuzeyden güneye uzunluğu 190 km, genişliği 50 km, yüzölçümü ise 9322 km²'dir. Chiloe yaklaşık 150.000 kişilik bir nufusa sahiptir. Burada yaşan halka Chilote denir ki, bu halk Mapuche yerli halkının alt kolu olan Hulliche halkından gelir.

 

Adanın doğu ve batı sahili aşağı yukarı aynı decede yüksek ve diktir. İç kısımları tepeliktir ve en yüksek tepesi 600 m'ye ulaşır.

 

İklim ılıman ancak olağanüstü yağışlıdır. Çok sık yağmur yağar (Ancud'da yıllık 2035 mm). Bu yağış bolluğu bitki örtüsünün geliştiri vedaha da çok bereketli toprağa ihtiyaç duymasına sebeb olur.

 

Kaynaklar ilk olarak, 1540 yılında Alfonso de Camargo bir gemiden adanın sahil hattını gördüğünü yazar. Adaya ilk ayak basan ise 8 Kasım 1553 yılında Francisco de Ulloadır. 1559 yılında ise Juan Fernandez Ladrillero yine adaya çıkmış ve adadakilerle irtibat kurmuştur. 1563'de Francisco de Villagra yine Chiloe'de araştırmalar yapmıştır. Doğu kıyısındaki başkent Castro, 12 Şubat 1567'de ispanyol kaptan Martin Ruiz de Gamboa tarafından kurulmuştur.

 

1608 yılında adaya ulaşan hristiyan misyonerler 1612 de ilk kliseyi kurmuşlardır.

 

1788'de başkent Ancud olurken Castro bu unvanını kaybetmiştir. 1826 yılında ise Şili bağımsızlık savaşı sırasında Antonio de Quintanilla komutasındaki birlikler, başkent Ancud'u ispanyollardan almış yapılan bir antlaşma ile Chiloe Şili devletine geçmiştir.

 

1882 yılında yapılan sayımda büyük çoğunluğu Hulliche olan 73.041 kişi sayılmıştır. Bu kişiler yıllarca ispanyol idaresi altında yaşadığından ezilmiş ve misyoner çalışmalar sonucu hristiyanlık dinini benimsemişlerdir.

 

1912 yılında ada ulaşımını kolaylaştırmak maksadıyla Castro ile Ancud arasında bir demiryolu inşa edilmiştir.

 

22 Mayıs 1960 yılında 9.0 şiddetinde bir deprem sonucunda Chiloe'de ki birçok şehirde çok ağır hasar oluşmuştur.

 

2005 yılında adayı ana karaya bağlayan bir asma köprü inşaatına başlanmış olup, bittiğinde 2.6 km ile Güney Amerika'nın en büyük asma köprülerinden biri olacaktır.

 

 

Chiloe'nin başlıca ekonomik kaynağı turizm, balıkçılık ve tarımdır. Adanın batısındaki Chiloe Milli Parkı ve tahta kliselerinin bazıları UNESCO tarafından Dünya kültür mirası kapsamına alınmıştır.

 

 

Chonos Takımadaları

 

 

Chonos Takımadaları ya da Chonos Adalar Denizi (İsp. Archipiélago de los Chonos), Şili'nin güneyinde Aisén Bölgesi'nde bulunan bir adalar grubudur.

 

Chonos Takımadaları, büyük Chiloé adasının 100 km kadar güneyinde başlar Taitao Yarımadası civarında sana erer. Takımadalar, bazılarının hatırı sayılır büyüklüğe sahip olduğu (Örneğin (z. B. Isla Melchor ve Isla Benjamín) bir kaç yüz adadan oluşur.

 

Canal Moraleda ve Estero Elefante kanalları takımadaları ana karadan ayırır.

 

Adalar adını, soyları artık yok olmuş olan Chonos halkından alır.

 

Laguna San Rafael Milli Parkı'ndaki bazı adalar büyük buzullara sahiptir. Bunlar sıklıkla Puerto Aysén yani Puerto Chacabuco'dan gemilerle ziyaret edilir. Takımadaların ortasında doğal koruma alanı Las Guaitecas bulunur. Burada iklim sert ve yağmurludur.

 

Dışarda, Pasifik'de Isla Guamblin Milli Parkı'nın bulunduğu Guamblin Adası yer alır. Ada, Puerto Aguirre'nin 90 Kilometre kuzeydoğusundadır. Milli park 106 km² alanı kaplar ve burada mavi balinalar gözlemlenebilir.

 

 

Chonos Takımadaları'nın kuzeyinde küçük bir havalanı bulunan Melinka adlı bir yerleşim merkezi vardır.

 

Melinka ve Puerto Aguirre dışında pratikte takımadalarda yerleşim bulunmaz.

 

 

Lennox, Picton ve Nueva

 

 

Lennox, Picton ve Nueva Güney Amerika'nın en ucunda Beagle Kanalı üzerindeki adalar grubudur. Üzerinde önceleri, Şili ve Arjantin'in aynı suretle hak iddia ettiği adalar bugün Şili'nin Magallanes y la Antártica Chilena Bölgesi'ne aittir. Adalar, Navarino Adası'nın doğusunda ve Şili ile Arjantin'in yarı yarıya paylaştığı büyük Ateş Toprakları Adası'nın güneyinde bulunurlar. Adaların kıta sahanlığında büyük petrol rezervleri olduğu rivayet edilir.

 

Beagle Kanalı'nın güneyindeki stratejik konumları sebebiyle adalarda Arjantin hak iddia etmiştir ki bu Şili ile ciddi bir ihtilafa sebebiyet vermiştir (Beagle İhtilafı olarak bilinir). Her iki ülke de İngiliz Kraliyeti'nin himayesindeki bir mahkeme kürsüsünün, adaların kime bırakılacağına karar vermesi konusunda uzlaşmaya varmıştır. Mayıs 1977'de Şili ve Arjantin tarafından seçilen hakimler,

 

Hardy C. Dillard (ABD),

Gerald Fitzmaurice (Birleşik Krallık),

André Gros (Fransa),

Charles D. Onyeama (Nijerya),

Sture Petrén (İsveç),

adaların Şili'ye ait olduğu konusunda karar verirler. Arjantin bu kararı kabul etmeyi reddeder ve ihtilaflı her iki tarafın ilişkileri kritikleşir ve savaşın eşiğine gelinir. 1979 yılında iki ülke Papa'nın meselede arabuluculuk etmesine karar verirler.

 

Papa'nın yine üç adayı Şili'ye vermek yönünde olan teklifi Şili tarafından kabul görür. Arjantin bunu, Falkland Savaşı yenilgisi ardından, 1984 yılındaki referandumun sonrasında kabul eder.

 

 

 

Vikipedi