Zıplanacak içerik
  • Üye Ol

Van Evleri


_asi_

Önerilen İletiler

Van Evleri

 

vanevi1.JPG

 

XIX. yüzyıl ortaları ile XX.yüzyıl başlarında, Van bölgesini gezen seyyah ve araştırmacıların yaptıkları çalışmalardan görüldüğü gibi eski Van, her türden mimari örneklerle doludur. Bölge sivil mimarisinde evlerin önemli bir yeri vardır. Yerleşim alanının sınırlı olmasından dolayıdır ki evlerin tamamı bitişik nizamda olup,genellikle iki,nadiren tek katlı olarak yapılmıştır.

 

Halk XIX.yüzyılın son çeyreğinden itibaren, nufusun artması, yerleşim alanlarının sınırlı olması ve müslim-gayrimüslim halk arasındaki çeşitli problemlerden dolayı, günümüz Van şehrinde Topçuoğlu, Norşin, Bahçıvan v.b. mahallelerine gruplar halinde yerleşmişlerdir.

 

 

1915-1918 yılları arasında Ruslar ve Ermeniler tarafından işgal edilen bölgeden 1918 yılında işgalci kuvvetler çekilirken eski ve yeni şehirde bulunan tüm yapıları yakıp yıkmışlardır.Yeni Van şehrindeki evlerin çoğu yeniden onarılarak günümüze kadar ulaşmasına rağmen,eski şehir içindeki evlerin yıkıntıları bile mevcut değildir.

 

 

EVLERİN GENEL MİMARİ ÖZELLİKLERİ

Günümüz Van şehrinde,tarihi Van evlerinin özelliklerini yansıtan yirmiye yakın ev vardır.Bunların büyük bir bölümü kullanılamaz durumdadır.Kalan birkaç evde günümüz şartlarına uydurularak kullanılmaya devam edilmektedir.Yeni Van şehrinde yapılan evlerin tamamı arazi genişliğinden dolayı ayrık nizamda ve bahçeli olarak inşa edilmişlerdir. Her evin vazgeçilmez unsuru olan tandır evi , bazen eve bitişik bazen de ayrı yapılırken,ahır evlerde ayrı,bahçe içinde yer almaktadır. Tamamiyle sokağa açık evlerin alt kat sofasına çift kanatlı , ahşap bir kapı ile girilmektedir. Sofanın yanlarında oturma odaları yer almaktadır. Sofanın baş tarafında bulunan bir kapı ile servis birimlerine geçilmektedir. Servis bölümünde bulunan bir kapı da bahçeye ve avluya açılmaktadır.

 

00248956.jpg

 

Avlu kapısının iç tarafında, merdiven altında veya tandırevinin uygun bir yerinde kışlık yiyecekler gömülerek bekletilmektedir. Genelde tek katlı olan servis üniteleri kiler,hela,mutfak,ocak ,tandırevleri ve duş alma yerleri olan “çal” dan oluşmaktadır.

 

 

 

Üst kata, alt kattaki sofanın sağında bulunan, tek kollu ahşap bir merdivenle çıkılmaktadır. Üst katın ortasında sokak yönünde ahşap konsollu, yörede “köşk” adı verilen çıkmalı sofa vardır. Bu katta da sofanın her iki yanında misafir odaları yer almaktadır. Duvar kalınlıkları alt katlarda 60-70 cm, üst katlarda 40-50 cm’dir. Evlerde bölgenin iklim özelliğinden dolayı tamamen mazgal pencere kullanılmıştır. İç duvarlar çamur,sıva veya yağlı kireçle sıvanıp, badana ile boyanırken, taban kaplaması olarak da alt kat sofa ve servis bölümlerinde Sal taşı, tandırevinde sıkışmış toprak , odalarda ise ahşap kullanılmıştır.Isınma odalarda soba, servis birimlerinde tandır ve ocakla sağlanır.

 

Evlerde haremlik-selamlık anlayışı , mekansal olarak değil , kurumsal olarak vardır.Bu özelliği ile geleneksel Türk ev mimarisinden farklılık arzeder. Bu durum , Türkler’in Ermeni kültüründen etkilenmesi ile açıklanabilir.

 

 

MALZEME

Eski Van evlerinde kullanılan malzeme , tabi bir malzeme olan kerpicin yanında ahşap,taş,toprak ve tuğladır. Kerpiç yapımı sıva ve düzdam döşemesinde kullanılan toprak , Van’ın 18 km. kuzeyindeki Bardakçı Köyü’nden getirilmektedir. Evlerin kapı,pencere,dolap,tavan ve taban döşemelerinde, yörede bolca bulunan kavak ağacı kullanılır. Yapının emelinden subasman seviyesine kadar olan kısmı düzgün kesme taştan örülür.

 

 

ÖRTÜ SİSTEMİ

Anadolu’nun pek çok yöresinde olduğu gibi Van evlerinde de üst örtü sistemi düz damdır. Tavanlarda 40-50 cm. aralıklarla yerleştirilen döşeme kirişlerinin üzerinde , yaklaşık 3-4 cm. kalınlığında mertekler vardır. Merteklerin üzeri kamışlarla , kamışlar da 25-30 cm. kalınlığında gevrek toprakla örtülür. Bu toprağın üzeri ortalama 10 cm. kalınlığında çamur sıva ile, yaklaşık %15 eğim verilerek sıvanır. Eğim yönü genelde bahçe ve sokak tarafına konulan çörtenlere (şoratan) doğrudur.

 

vanevi2.JPG

 

Damlarda kullanılan sıva çamurun çatlamaması, su sızmalarını engellemesi ve üzerinde bitki yeşermemesi için tuz ilave edilerek bir hafta dinlendirildikten sonra kullanılır. Kışın yağan karların kısa sürede dam üzerinden atılmasında ahşaptan yapılmış sir kürekten faydalanılır. İki katlı evlerin arka taraflarında tandırevi varsa portatif bir merdivenle dama çıkılır. Tandırevi toksa bina üzerine yapılan özel kısma konulan portatif ahşap merdivenle dama çıkılır. Damın temizlenmesinde kullanılan kar küreği,süpürge,luğ taşı vs. burada bulundurulur. Ayrıca damda 50 cm. yüksekliğinde kerpiçten yapılmış bacalar vardır.

 

CEPHE DÜZENİ

Geleneksel Van evlerinin cephesi, eski Van şehrindeki evlere has cephe özelliklerini taşır. İki katlı evlerin giriş kapısının üzerinde, sofanın ortasında, iki ahşap kirişle uzatılmış, yörede “köşk” adı verilen konsollar oldukça yaygındır. Sokak yönünde yapılan bu köşklerle sofalar genişletilmiş, ilave olarak ta yanlardan aydınlatma artırılmıştır. Tamamen ahşaptan yapılan köşklerin genişliği sofanın genişliğinde, konsol uzunluğu ortalama 110 cm. dir. Köşkün ön ve yanlarında bulunan pencereler düşey sürgülü olup, bu pencereler yarıya kadar demir parmaklıklarla zenginleştirilmiştir. Bazı evlerin damları saçaksız, bazıları ise sadece eğim yönünde 50 cm. saçaklıdır. Dam üzerine yağan kar ve yağmur sularını tahliye etmek için saçak altında veya saçak hizasında ahşaptan yapılmış süslemeli çörtenler bulunur. Saçaklar da süslemeli ahşap alınlıklarla çevrelenir.

 

Giriş cepheleri evlerin en hareketli cephelridir. Giriş kapısının ve cephelerin her iki yanında yaklaşık 40x60 cm’lik bir alan kesme blok taşlarla örülür. Cephelerde, alt ve üst kattaki pencerelerle elde edilen doluluk ve boşluklarla estetik bir görünüm ortaya çıkar.

 

Pencereler genellikle düz atkılıdır. Bazı evlerin cephelerinin alt ve üst kısımlarında tuğla ile örülmüş, dikdörtgen ve üçgen pahla veya sivri kemerle çevrelenmiş süslemeler içinde ayyıldızlı kabartmalar vardır. Alt kat pencerelerindeki demir parmaklıklar yörede çok kullanılan bir şekilde süslendirilmiş olup , giriş kapısı üstü ve üst kat pencerelerindeki parmaklıklarda ise bitkisel motiflerin stilize edilmesi ile oluşan bezemeler yer almaktadır. Van evlerinin vazgeçilmez öğesi olan dibek taşı , cephenin sol yada sağında , yada arka bahçede bulunur. Yan cepheler çoğunlukla sağır , arka cepheler yalın , dış satıhları ise çamur harçla sıvanır.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Katılın Görüşlerinizi Paylaşın

Şu anda misafir olarak gönderiyorsunuz. Eğer ÜYE iseniz, ileti gönderebilmek için HEMEN GİRİŞ YAPIN.
Eğer üye değilseniz hemen KAYIT OLUN.
Not: İletiniz gönderilmeden önce bir Moderatör kontrolünden geçirilecektir.

Misafir
Maalesef göndermek istediğiniz içerik izin vermediğimiz terimler içeriyor. Aşağıda belirginleştirdiğimiz terimleri lütfen tekrar düzenleyerek gönderiniz.
Bu başlığa cevap yaz

×   Zengin metin olarak yapıştırıldı..   Onun yerine sade metin olarak yapıştır

  Only 75 emoji are allowed.

×   Your link has been automatically embedded.   Display as a link instead

×   Önceki içeriğiniz geri getirildi..   Editörü temizle

×   You cannot paste images directly. Upload or insert images from URL.

×
×
  • Yeni Oluştur...

Önemli Bilgiler

Bu siteyi kullanmaya başladığınız anda kuralları kabul ediyorsunuz Kullanım Koşulu.