Kronoloji

[Φ _asi_]

KRONOLOJİ

 

 

M.Ö.-71 Pontus Kralı Mithridates VII. Kelkit Vadisinde (Niksar Önlerinde) Roma Komutanlarından Lucullus'a mağlup oldu ve kaçarken Komana'ya (Gümenek) uğradı.

 

M.Ö.-64 Mithridates VII. tekrar kendi bölgesine geçti ve Tokat-Gümenek, Roma ko­mutanlarından Pompeus tarafından ele geçirildi.

 

M.Ö.-47 Mithridates VII.'nin ölümünden sonra yerine geçen Pharnakes II.'kendi topraklarını Romalıların elinden almak için yaptığı savaşların en önemlilerinden birinde Zile Ovası'nda Sezar'a mağlup oldu. Sezar VENİ-VİDİ VİCİ (Geldim-Gördüm-Yendim) sözleri ile tarihe geçen meşhur mektubunu, burada yazmış­tır.

 

1071- Malazgirt Savaşı'nda Türk Kumandanı Alpaslan'a mağlup olan Bizans İmpa­ratoru R. Diogenes serbest bırakıldıktan sonra Tokat'a geldi ve buradan Adana'ya geçti.

 

1074- Tokat ve dolayları Bizanslılardan Danişmend Oğullan'nın eline geçti.

 

1144- Tokat ve çevresi Konya Selçukluları eline geçti.

 

1243- Selçuklu hükümdarı Gıyaseddin Keyhüsrev Tokat'a geldi.

 

1256- Tokat ve dolaylarında İlhanlılar hakim oldu.

 

1275- Pervane Bey tarafından Tokat Da-ruşşifası kuruldu.

 

1355- Tokat ve dolaylan Ertena Oğullan eline geçti.

 

1381- Tokat ve dolaylan Kadı Burhanettin hakimiyeti altına girdi.

 

1392- Tokat Osman Oğulları eline geçti.

 

1402- Timur Ankara Harbi'ne giderken Tokat'a geldi.

 

1470- Uzun Hasan Tokat'ı yaktı, yıktı, yağma etti.

 

1472- Fatih Sultan Mehmet Trabzon'a giderken Tokat ve Niksar'a geldi.

 

1480- Tokatlı alim ve Şeyhülislam Molla Hüsrev vefat etti. Bursa'da kendi yaptırdığı medrese civarına defnedildi.

 

1506- Şah İsmail Tokat'a hücum ederek şehri yakıp yıktı.

 

1538- Tokat Voyvodalık oldu.

 

1552- Kanuni Sultan Süleyman, İran seferi hazırlıklarım yapan ordusu ve veziri Sokullu Mehmet Paşa ile Tokat'ta konakladı ve bü­tün Anadolu'da seferberlik emri verdi.

 

1553-Büyük alim İbn-i Kemal İstan­bul'da vefat etti.

 

1555- Kanuni Sultan Süleyman ekim ayının 22'sinde Tokat'a geldi ve bir gece kaldıktan sonra Amasya'ya gitti.

 

1602- Karayazıcı asileri Tokat'ı yağma ettiler ve yaktılar.

 

1609- Kuyucu Murat Paşa Tokat'a geldi.

 

1614- Tokat Valide Sultanlara Hassıhü-mayün oldu.

 

1622- Asilerden Abaza Mehmet Paşa Tokat'ta geldi.

 

1628- Veziriazam Hüsrev Paşa Tokat'a geldi.

 

1632- Veziriazam Hüsrev Paşa Tokat'ta öldürüldü.

 

1635-Sultan IV. Murat Tokat'a geldi.

 

1636-Veziriazam Bayram Paşa Tokat'a geldi.

 

1642- Meşhur hattat Tokatlı Mehmed-ül Liman vefat etti.

 

1656- Evliya Çelebi Tokat'a geldi.

 

1791- Türk Mizahına "Kırk yıllık Kani, olur mu Yani" deyimini bırakan Tokatlı Ebubekir Kani İstanbul'da vefat etti.

 

1795- îhni Sina'nın KANUN'unu Türk­çe'ye çeviren alim ve doktor Tokatlı Hemnik Mustafa İstanbul'da vefat etti.

 

1802- Mısır'dan dönen Sadrazam Yusuf Paşa Tokat'a geldi ve İstanbul'a gitmek üzere ayrıldı.

 

1828- Tokat'ta ilk panayır açıldı.

 

1832- Gazi Osman Paşa Tokat'ta doğdu.

 

1845- Tokat ve dolaylarında ilk defa erkek nüfus sayımı yapıldı.

 

1870- Tokat'ta Rüştiye okulu ilk defa açıldı, bunu Mekteb-i idadi Terin açılması izle­di.

 

1884- Tokat'ta ilk kütüphane Hacı Hüse­yin Efendi tarafından kuruldu.

 

1900- Gazi Osman Paşa İstanbul'da vefat etti.

 

1908- Tokat'ta halkımızın büyük sel diye ifadelendirdiği büyük seylap oldu ve binlerce kişi sele kapılarak boğuldu.

 

1914- Mahkeme Önü ve Buzluk semtin­e büyük yangın oldu.

 

1919- 20 Haziran Cuma: İzmir'in Yunan­lılar tarafından işgali nedeniyle Tokat'ta ilk miting Niksar ilçesinde yapıldı. Binlerce kişinin katıldığı miting sonunda Reddi İlhak Cemiyeti Reisi Hacı Mahir Bey'in imzası ile İtilaf Dev­letleri temsilcilerine aşağıdaki metinle telgraf çekildi. "Niksarlılar hukukun hamisi olduğunu iddia eden Wilson'a ve diğer devletlere müracaat ediyoruz. Artık bizim feryadımıza kulak tıkamayınız, mevcudiyeti milliyetimize tecavüzü ve bu tecavüzde devamı kastediyorsanız en kısa yol bizi öldürmektir. Geliniz öldürünüz. Biz Türk olarak en küçük vatan parçasının Türk kalmasını istiyoruz, siz de buna söz vermiştiniz. Şimdi ise sözünüzde durmadığınızı görüyoruz. Anadolu'ya uzatılacak bir tecavüz bizi öldürmek için uzatılan bir adımdır. İnsaniyet ve adalet namına bu suikasttan vazgeçmenizi rica ediyoruz."

 

25 Şubat 1919- "Karadeniz Rum Cumhu­riyeti" kurmak suretiyle memleketin parçalan­masına çalışan Rumların bu çabalarını önlemek için Samsun'da kurulan Müdafaa-i Hukuk Ce­miyeti, bir şubesinin Tokat'ta kurulmasını, "Ahaliyi Muhtereme" başlıklı yazı ile duyur­du.

 

20 Mart 1919- Karadeniz Türkleri Müda­faa-i Hukuk Cemiyeti feshedilerek Erzurum'da kurulan "Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" ile Tokatlılar temasa geçtiler. (Yeni cemiyet birçok yerlerde başka adlarla kurulan cemiyetleri birleştirmek gayesi taşıyordu.)

 

26 Haziran 1919- Mustafa Kemal Paşa bir gün evvel Tokat Postahanesini kontrol altı­na aldırmış ve buraya geliş hareketlerinin hiçbir yere bildirilmemesini sağladıktan sonra Tokat Belediye Salonunda 25 Kişilik aydınlar, guru­buna özetle; "... hiçbir savunma vasıtasına sahip olmasak dahi, dişimiz, tırnağımızla,zayıf ve dermansız kolumuzla mücadele ederek şeref ve haysiyetimizi, namusumuzu müdafaa etmeyi zaruri görüyorum. Tarih bize, vatan uğruna, canını, malını esirgemeyen milletlerin asla ölme­diklerini, hala yaşadıklarını göstermektedir. Ben hayatımı hiçbir zaman milletimden üstün görmedim ve görmeyeceğim. Her an milletim için şerefimle ölmeye hazırım!" Bu ateşli hitabe, dinleyenler üzerinde son derece etkili olmuştur.

 

25 Temmuz 1919- Erzurum'daki Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin hazırladığı ERZURUM KONGRESİ toplandı. Bu kongreye Tokat'tan Hamamcıoğlu Rıfat bey katıldı.

 

12 Eylül 1919- 4 Eylül 1919'da Sivas'ta yapılan Sivas Kongresi'nden sonra Tokatlılar Milli Mücadelenin önemine ve hakikatine sahip çıkarak, İstanbul Hükümeti ile tamamen bağlantıyı kestiler.

 

16 Ekim 1919- Mustafa Kemal Paşa Amasya'ya geçmek üzere Sivas'tan Tokat'a geldiler.

 

18 Ekim 1919- Amasya'da yapacakları temasları için Tokat'a gelen Mustafa Kemal Paşa, bir gün devamlı halkla alakalı konular üzerinde görüşmeler yaptı ve Tokat hakkında iyi intibalarla Amasya'ya hareket etti.

 

27 Ekim 1919- Mustafa Kemal Paşa yanlarında gazeteciler olduğu halde Tokat'a geldi­ler.

 

28 Ekim 1919- Mustafa Kemal Paşa sabahleyin İhtiyat Zabitleri Teavün Cemiyetine uğrayıp görüşmelerde bulunduktan sonra öğleyin Sivas'a hareket etti

 

20 Kasım 1919- Ahmet Fevzi Paşa başkanlığındaki bir heyet Tokat'a geldi.

 

17 Mart 1920- 16 Mart 1920'de İstan­bul'un İngilizler tarafından işgali ve yapılanları protesto için Tokat'ta büyük gösterilerle mitingler yapıldı.

 

18 Mart 1920- İstanbul'un işgali üzerine Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin toplanmasının bildirilmesi üzerine Tokat'tan meclise seçilenler belli oldu.

 

6 Temmuz 1920- 2 Temmuz 1920 tari­hinde asilerin Zile'yi yaktıktan sonra yakalanmaları, Kolordu Komutanı Rafet Paşa'nın harp divanı kararlarının infaz edilmesi.

 

25 Temmuz 1920- Postacı Nazım isyanı bastırıldı.

 

26 Temmuz 1920- Bütün isyanlar bastırılarak Tokat'ta huzur sağlandı.

 

17 Eylül 1928- Reisi Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa Sivas'tan saat 14.00'de To­kat'a geldiler. Belediyeyi ziyaret ettiler.

 

7 Ekim 1933- Turhal Şeker Fabrikasının temeli İktisad Vekili M.Celal Bey tarafından atıldı.