Afyon Çeşmeleri

[Φ _asi_]

Afyon Çeşmeleri

 

Hodalı Çeşmesi (Merkez)

 

Afyon Ulu Cami mahallesi’ndeki Hodalı Çeşmesi’ni Selçuklu Sultanı II.İzzettin Keykavus Bin Keyhüsrev Han’ın emri ile Senir’li Şemseddin Ömer 1250 tarihinde yaptırmıştır. Çeşmenin dört köşe Selçuklu sülüsü ile yazılmış 6 satırlık bir kitabesi vardır:

 

“Es-Sultanel-Azam İzzedünya ve

Edin Ebül Fetih Keykavus Bin Keyhüsrev

Burhane Emirel mü’müminin emere bi-imareti

El mekamül mübarek el-Abdüs-zaif

Şemseddin Ömer Bin Osman el-Seniri

Fi tarih sene ve erbaine ve sittemie

648 (1250)”.

 

 

Alaca Çeşmesi (Bolvadin)

 

Bolvadin İstasyon Caddesi’ndeki Alaca Çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre Sahip Ata Fahrettin Ali’nin kölelerinden ve beylerden olan Bayram, Sultan Gıyasüddin’in emri ile 1278 yılında yaptırılmıştır. Yedikapı savaşından sonra Bolvadin’e gelen Selçuklu Sultanı Bayram bey’e bu çeşmenin yapılmasını emretmiştir. Bu çeşme karşısındaki Alaca Camisi ile birlikte yaptırılmıştır. Yarım yıldızlarla süslü çeşme aynası üzerinde Selçuklu sülüsü ile dört satırlık bir kitabe bulunmaktadır:

 

“Emere bi-inşae hazihil-aynül-cariye fi eyyamı devlet

Es-Sultanel-azam Gıyasüddünya ved-din Keyhüsrev Bin Kılıçaslan

El-Abdüs-zaif Bayram İbni Abdullah üs-sahibi ahsenalluh hatimet ehu

Fi Muharrem sene seb’a ve seb’ine ve sittemie

677 (1278)”.

 

 

Gezler Köy Çeşmesi (Sincanlı)

 

Sicanlı Ovası’nın doğusunda bulunan Gezler Köyü Meydanı’ndaki çeşmenin üzerindeki sekiz satırlık Arapça kitabeden burada daha önce bulunan eski çeşmenin Germiyan Beylerinden Ebubekir oğlu Cemal Bey’in isteği ile 1323 yılında yaptırıldığı öğrenilmiştir:

 

“Bismillaâhir-rahmanir-rahim

Kalel-lahu tebareke ve tealâ

Ve Enzelna mines-samâi Mâen Tahura

Ve kelen-nebi aleyhi-selâm

Ve minel-mae küllü şeyh’i hay

Emere hazel-aynül-Mübârek

El-Emir Cemal ibni Ebubekir yalu ahsenallahu

Avakıbehu fi sene selase ve ışrine seb’a mie

723 (1323)”.

 

 

Tahtalı Cami Çeşmesi (Bolvadin)

 

Bolvadin çarşısından Ağılönü Mahallesi’ne giden yol üzerinde, tahtalı Camisi’nin karşısındadır. Bu çeşme 1454 yılında halk tarafından yaptırılmıştır. Sivri kemerli çeşmenin yan tarafında sekiz satır halinde kitabesi bulunmaktadır:

 

“Şah Süleyman Al-i Osman pür keramet pür safa

Sayesibnde hoş geçerler daima bay-ı geda

Hamdü Lillah Devletinde olup işbe âyn-ı cari

Rûz-ü şeb hazretine herkes eder daim düa.

Sahib-ül-hayr, mübaşir her kimin kisâyi var

Avn-ı Hak olsun refiki anların yemül-Ceza

Bu tarik-ı âm’dan her kim geçerse ey imam

Diler Tahsin ede tarihini ‘Huşca bina’ “.

 

 

Hüsam oğlu Hacı Beyazıt Çeşmesi (Bolvadin)

 

Bolvadin’de Hacı Ahmet Mahallesi’ndeki çeşmeyi Kanuni Sultan Süleyman’ın emri ile Hüsam oğlu Hacı Beyazıt 1539 yılında yaptırmıştır. Osmanlı döneminde Surra yolunun (Hac yolu) Bolvadin’den geçmesinden ötürü bu çeşmenin yapıldığı sanılmaktadır. Bunun yanı sıra sefere çıkan ordu da burada konaklıyordu.

Çeşmenin Kitabesi:

“Emere bi-inşai hazel-aynül-cariye

Fi eyyamı Devlete Sultan Süleyman bin Selim Han

Edamellahu ömrühu El-abdüzzaif Hacı Bayazıd bin Hüsam

Fi evasıt-ı zil-kade 945”.

 

 

 

Umuroğlu Mustafa Çavuş Çeşmesi (Çavuşbaşı Camisi Çeşmesi) (Sandıklı)

 

Çavuşbaş Mahallesi’ndeki Çavuşbaş Camisi’nin bulunduğu yerde, Mustafa Çavuşun oğlu Mehmet Bey bir çeşme yaptırmıştır. Sivri kemerli çeşmenin üzerine altı yazıtlık bir kitabe yerleştirilmiştir:

 

“Mustafa Ağa merhum bünyadI mesçide

Oğlu merhum Mehmed çeşmesine ihtimam

Cafer Ağa’dır sebeb bunların itmamına,

İde mahşerde şefaat anlara Fahrül-Enam

Çeşme tarihi Kemal aşkına nuş olsun deyin

Aşkına hem de Hüseyn-ı Kerbela’nın Ves-selam”

 

 

 

Halime Kadın (Cevizaltı) Çeşmesi (Merkez)

 

Gedik Ahmet Paşa külliyesi’nin avlusunda, çifte sütunlu bir çeşme bulunmaktadır. Hayırsever bir kadın olan Halime Kadın bu çeşmeyi 1764 yılında yaptırmıştır. Çeşmenin iki satırlık kitabesi bulunmaktadır:

 

“Barek-Allahbudur tevfik-i Hakkın mazharı

Kim Halime Kadın oldu bu hayrın masdarı

Yaptırıp atşile dedi murassa tarihini

Nuş edin bu çeşmeden ab-ı zülal-ı sükkeri

1178 (1764)”

 

 

Mustafa Bey Çeşmeleri (Merkez)

 

Hersek Ahmet Paşa’nın torunlarından Hacı Ahmet Paşa’nın küçük oğlu Mustafa Bey Afyon’da çeşitli yerlerde çeşmeler yaptırmıştır. Bunlar Bolvadin Ağılönü Camisi karşısında, Ali Çetinkaya Kız Enstitüsü köşesindeki Askeriye Çeşmesidir. Ancak bu çeşmeler Afyon’da açılan yollar sırasında yıkılmıştır. Buğday Pazarındaki Çeşmesi’nin kitabesi Afyon Müzesindedir.

 

 

 

Döğer Işıklar Çeşmesi (İhsaniye)

 

İhsaniye Döğer’deki yuvarlak kemerli çeşmeyi yazıtına göre Döğer’ın zenginlerinden Hüseyin oğlu İbrahim 1779’da yaptırmıştır.Çeşmenin Kitabesi :

 

“Bena hazel-ayn-ül-latif İbrahim Ağa bin Hüseyin Ağa

Fi-sene selase ve tis’ine ve mie ve elf

Min Hicreti-men lehül-izz-ü veş-şeref

1193 (1779)”

 

 

Olucak Çeşmesi (Merkez)

 

Afyon Karahisar Çavuşbaş Mahallesi’nde bulunan bu çeşmenin suyu XIII.yüzyılda Mimar Gevhertaş’ın Alaeddin Medresesi’ne bağladığı kaynaktan sağlanmıştır. Medresenin yıkılmasından sonra 1789’da bu çeşme yapılmıştır. Kitabesinden öğrenildiğine göre Turşan Hacı Ali isimli bir kişinin ruhu için öldükten sonra yapılmıştır

 

Yuvarlak kemerli çeşme üzerindeki kitabesi:

“Hubbeza Turşan El-Hacı Ali

Ruhuna bu çeşme oldu sebil

Çıktı tarihi meya-ı nehirden

Hayr-ı cari mizab-ı Cemil 1204 (1789)”.

 

 

Badakoğlu Çeşmesi (Sultandağ)

 

Sultandağı, İshaklı’daki Konya Caddesi üzerinde bulunan Badakoğlu Çeşmesini kitabesinden öğrenildiğine göre İshaklı’da Badakoğlu ismi ile tanınmış bir hayırsever Rodoslu Manuel Usta’ya 1791’de yaptırmıştır. Çeşmede Selçuklu Kervansaray’ının yıkıntısından arta kalan taşlardan yararlanılmıştır. Çeşmenin ayna taşı üzerinde kitabesi bulunmaktadır:

 

“Bu çeşmeden içip mai Fıratı

Her içtikçe bula canın hayatı

Sebeb olan bula ya Rab izzeti.

Çekmesünler dareynde mihneti

Amele Rodoslu Haç Mansur

1206 (1791)”.

 

 

Siyahlar Çeşmesi (Merkez)

 

Afyon Karahisar’da Siyahlar Mescidi ismi ile tanınan caminin önündeki çeşmeyi hayırsever bir kadın olan Neslihan Kadın 1810 tarihinde yaptırmıştır. Çeşmenin yuvarlak kemeri üzerinde dört satır halinde kitabesi bulunmaktadır:

 

“Şimdi suyun buldu siyah tekkesi

Neslihan Kadın verüp hayra sebat

Bismillah ile deyin tarihi tam,

Nuş edin bu çeşmeden Ab-ı Hayat 1225 (1810)”.

 

 

Abdal Baba Çeşmesi (Şuhut)

 

Şuhut, Bektaşi Babalarından olan Abdullah Sultanoğlu Ahmet Baba adına, bu çeşmeyi oğlu İsmail Efendi l817 yılında yaptırmıştır. Çeşmenin sivri kemerli ayna taşı üzerinde kitabesi bulunmaktadır:

 

“Bismillahir-rahmanir-rahim

Ab-ı revan-ı Ahmed Baba han bin Abdullah Sultan

Sahibül-hayrat evladı İsmail Efendi

1232 (1817)”.

 

 

 

Hüsrev Paşa Hanı Çeşmesi (Emirdağ)

 

Emirdağ Han Köyü’ndeki Hüsrev Paşa Hanı yapılırken yanına bir de çeşme eklenmiştir. Zamanla çeşmenin su yolları bozulmuş ,kitabesinden öğrenildiğine göre Karahisar ve Sultanönü Sancakları Valisi Mehmet Reşit Paşa su yollarını onarmış ve çeşmeyi de yeniden yaptırmıştır. Bunu belirten 6 satırlık kitabeyi de çeşmenin üzerine koydurmuştur:

 

“Müror-u vakt ile olmuş idi bu çeşme virane

Şikayetkar olurdu teşnelikten uğrayan hana

Vezir-i sami, alihimmet, bülend-i ikbal Reşid Paşa

Ki tamir eyledi anı, muammer ola merdane,

Vahid’in hame-i safı ana nutk eyledi tarih.

Bu bir ayn-ı kerem kim caddedeki cümle atşanef

1237(1821)”.

 

 

Hacı Paşa Çeşmesi (Merkez)

 

Afyon Karahisar merkez köylerinden Erkman Köyü’nde Hacıbaba Türbesi’nin önündeki çeşmeyi Hacı Ahmet Ağa’nın oğlu Süleyman Ağa, halas Hanife Hanım’ın ruhu için 1831 yılında yaptırmıştır. Dikdörtgen, üzeri çatılı türbenin tarih kitabesi bulunmaktadır:

 

“Hub mevkiinde bir eser olmuş bu Ayn-ı canfeza

Dil-teşneler nuş eylesün işte bu Ma-i azep Fırat

Hoş sarf-ı himmet kldı Mollazade Süleyman Ağa

Vala himem ali nejad ol zat-ı memduh-us sıfat

Daim cücuh-u hayra sarf eyler heman hep varmış

İzzü şerefle rıfatı hemvari olsun ber sebat

Yaptırdı halası Hanife hanımın ruhu için

Mevla ivez versin ana Ukbaba duzahten necat

Hak ömrünü müzdad ede adasını berbad ede

Subh-u mesa dilşad ede,gam görmiye ezher cihat

Feyzi düayı hatm edüp medhiyle tarihin dedi

Hakka cihande var ise ancak budur Ab-ı Hayat

1247 (1831)”.

 

 

Gazlıgöl Çeşmesi (Merkez)

 

Afyonkarahisar Gazlıgöl kaplıcası önündeki çeşme üzerindeki yazıta göre Boyacıoğlu Mehmet Ağa’nın ruhu için 1902 yılında yaptırılmıştır. Boyacıoğlu Hacı Mehmet ağa Afyon’da üç çeşme yaptırmış ve üç dükkanını da vakfetmiş bir hayırseverdir. Şeriye Sicillerinden öğrenildiğine göre de bu çeşme vasiyeti uyarınca ailesi tarafından yaptırılmıştır.

Çeşmenin Kitabesi:

 

“Binayı çeşme-i Ziba vücuda geldi hamdolsun

İçenler ab-ı safından sükun-ü atş-ı can olsun

Müror-u abirin nuş eyledikçe ruz-ı mahşerde

Boyazızade merhum Mehmet ruhu şad olsun

Yirmiyle binüçyüzde yapıldı çeşme-i rana

Zuhur etti ana Haktan lutf-u tarih tılsım olsun

1320 (1902)”.

 

 

Bedüş Köyü Çeşmesi (Şuhut)

 

Beduş ilçesi Bedeş Köyü’ndeki çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre Şuhutlu Tülüzade Hüseyin Avni Bey l913 yılında yaptırmıştır. Mimari bir özelliği olmayan çeşmenin iki yanında yivli iki plaster olup birbirlerine sivri, kırık bir kemerle bağlanmıştır. Ayna taşı üzerindeki kitabesini Mevlevi dervişlerinden hattat Kazancı Mehmet Dede Efendi yazmıştır:

 

“Söy kıldı Tülu zade Hüseyin Avni

Yaptırıp bu çeşmeyi Kablel-memat

Hazret-i Şah-i velayet ruhuna

Bahş kıldı ecrini aldı berat

Şahit olsun Oniki İmam ana

Böyledir Al-i Aba’dan senihat

Hu deyip içse erenler abını

Her belalardan bulur fev-ü necat

Gel Şehid-i Kerbela’nın aşkına

Nuş kıl bu çeşmeden ab-ı hayat

1330 –l332 (1913)”.