Kütahya Mutfak Kültürü

MUTFAK KÜLTÜRÜ

BELİRLİ ZAMANLARA ÖZGÜ YİYECEK-İÇECEKLER

DOĞUM:

Doğum yapan kadın kan kaybettiği için kan yapıcı yiyecekler karaciğer, tahin, pekmez, bal, tereyağı, süt, kaymak, hazmı kolay yiyecekler pelte, muhallebi, pirinç çorbası, ekşi tarhana yedirilir. Tatlı verilir. Loğusaya doğumdan hemen sonra hasta olmaması için su içirilmez. Ziyaret gelenlere loğusa şerbeti hazırlanır.

NİŞAN :

Şeker, pasta meşrubat dağıtılır

DÜĞÜN :

Kütahya'da genellikle güvey salma, kızardı sıra, düğün yemeklerinde alışılmış yemekler; çevirme çorba, Kütahya göveçi, pilav, su böreği, etli yaprak sarma, kaymaklı baklava. Bazı ilçelerde düğün yemeği keşkektir. Bazı ilçelerde pilav ve tatlıdan oluşan takım yemekleri verilir. Çorba, arpacık, pirinç çorbası, et yemeği haşlama et, pilav bulgur veya pirinç, helva irmik helvası,bamyadır

ÖLÜM :

Ölü evine eren yemeği denen yemekler getirilir. Çorbasından pilavına kadar evde yapılan yemekler götürülür.Eren yemeği 7 gündür. Ölü evinde hamur kabartması, helva, yufka yapılarak dağıtılır. Ölü ardından dağıtılan ekmek ve helva hazırda alınabilir. Bunun yanında kesme şeker ve çay da dağıtılmaktadır.

EV :

Ev temeli atılırken kurban kesilir ve kesilen kurbanın kanı temele akıtılır. Kurbanın eti eşe dosta dağıtılır.

ÇOCUK :

İlk çıkan dişini gören kişi çocuğa hediye (çamaşır) alır. Bu olaydan sonra bulgur ve mısır tuzlu suda kaynatılarak ceviz ile birlikte dağıtılır

ASKER ve HAC UĞURLAMA

Askere giden ve gelenlerin, hacca gidenlerin evinde pilav yapılır (Dökülmek denir.) Topluca yenir. Hacdan gelenler hurma ve zemzem dağıtır.

RAMAZAN :

Mutfaklar Ramazan erzakı ile doldurulur. Özellikle hoşaflık kuru meyve pilavlık pirinç, bulgur, erişte ile tereyağı ve peynirlerin en iyisi önceden seçilerek alınır.Ramazan hazırlığı olarak, müsaitse evinde saç üzerinde, değilse mahalle fırında sıraya girerek yufka yaparak bunları büyükçe bir bohçaya sararak muhafaza ederler. Ramazanda sahurda erken kalkarak, bu yufkalardan kapama, börek, tirit ve cevizli yufka tatlısı yaparak kullanırlar. Sahur'da yufkadan yapılan yemekler yanında genellikle haşhaşlı gözleme, uzun süre insanı tok tutması bakımından revaçta olan bir yemektir. Genellikle sahur'da yufkadan yapılan peynirle veya kıymalı kapama, gözleme, ıspanaklı şibit, tirit ve curuklamadan başka çeşitli yemek olarak pilavlar veya evlerde aşaşlık adı verilerek hazırlanmış belirgat, erişte, oğma-kıyma denilen makarna çeşitleri pişirilir ve hoşaflar eşliğinde yenilir. İftar yemekleri de Kütahya'da ayrı bir özellik taşır. Top atışı Hisar'ın bedenleri arasında yapılır. Sofra başında hazır bekleyen aileler önce iftarlıkla orucu açarlar. Evvelce asıl yemek başlamadan namazlar kılınırdı. İftar yemeği mutlaka çorba ile başlar. Kütahya'da Ramazan'ın ilk günü Tutmaç denilen kesilmiş hamurdan yapılan çorba ilk Cuma günü de mercimek çorbası pişirilirdi. İkinci yemek genellikle et yemeği olup Genelde göveç yenilir. Göveç öğleden önce , özel eti, soğan, biber, domatesi ile birlikte meşhur güveççilere götürülür. Toprak güveç içinde 5-6 saat fırında yavaş yavaş pişirilerek, üzeri kızarmış olarak akşama yakın güveççiden alınır. Bu veya bunun gibi bir et yemeği yenilmesinden sonra pilav ve su böreği yenilir. Baklava veya diğer tatlılar takip eder. Tatlıların üzerine de baskılık denilen yaprak sarması yenilir.Ramazanda çocuklar için gözlük veya tabanca şeklinde yapılmış susamlı iftarlıklar satılır, fırınlar iftar için özel susamlı ve yumurtalı Ramazan pidesi çekerler.

KIŞLIK YİYECEK-İÇECEK YAPIMI

TARHANA HAZIRLAMA

Yöremizde ak tarhana denilir. Malzeme olarak; un, maya yoğurt, kırmızı biber, nane, tuz, acı biber ve domatestir. Yaz aylarında hazırlanır. Soğan, domates ve biber (acı sevenler kırmızı süs biber kullanır) kıyma makinesi ile çekilir. Yoğurt, tuz,nane ilave edilerek karıştırılır. Maya eklenerek un katılır ve hamur haline getirilir. Üzerine un serpilerek üstü örtülür. On gün süresince günde bir defa yumruklanıp yoğrulur. (ekşisi gidene kadar) Hamur küçük parçalar halinde temiz bezler üzerinde kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra oğulabilecek kıvama gelince tahta tekne içinde oğulup kalburdan elenerek geçilir. Tekrar temiz bez üzerine serilerek iyice kurutulur

KIZILCIK TARHANASI HAZIRLAMA :

Kızılcık tarhanasına yörede ekşi tarhanada denir.Kızılcıklar çarşıdan aldığı gibi ilçede ve köylerde ağaçları vardır. Kızılcıkların ergin (olgun) olması gerekir. Yıkandıktan sonra kaynatmak için ocağa konur. Kaynadıktan sonra indirilir. Soğutulduktan sonra içine alabildiğine un tuz katılıp yoğrulur. Diğer tarhana gibi dökülür Fakat diğer tarhana gibi bekletilmez. Karıldığı gün dökülür. Tarhana ilistirden veya elekten geçirilir. Çekirdekleri kendiliğinden ayrılır. Çarşafların üstünde kurutulur.

NİŞASTA :

Buğday 10 gün süreyle su içinde bekletilir, ezilip tekrar suyun içinde ıslatılır. Kabukları süzülüp kurutulur. Daha sonra oğularak un haline elenir ve torbalar içinde saklanır.

YUFKA :

Su, un tuzun karışımından oluşan hamurdan yumurta büyüklüğünde bezeler oluşturulur. Bunlar incecik açılarak saçta pişirilir. Çok sayıda yufka elde edilir. Bunlar hazır bir şekilde evde bekler ve gerektiğinde tüketilir.

ERİŞTE :

Hamur hazırlandıktan sonra ince yayımlar (yufka) halinde açılır ve serilir. yufkalar kibrit çöpü büyüklüğünde keserek yapılan çeşidi de vardır. Gölgede kurutulur.

OVMA ŞEHRİYE :

Hamur bol yumurtalı un tuz ile karıştırılır.Kaynar su dökülerek oklava ile yoğrulur. Karşılıklı iki kişi tarafından parlak hal alıncaya kadar şimşirlenir. Parçalara ayrılır. Hafif kurumaya yakın kalburun üzerine konup ovalanır. Kalburun altına geçen hamurlar güneşte kurutulur. Makarna gibi isteğe göre pişirilir.

SALÇA :

(Biber ve domates) Sebzeler yıkanıp ayıklanır ve parçalara ayrılır. Geniş sinilerin üzerine yayılır, iri tuz (kaya tuzu) serpilerek güneşte bekletilir. İlistirden geçirilerek sıvı hale getirilir ve suyu çekene kadar güneşte bekletilir.. Çinko kaplarda saklanır.

SEBZE KURUTMASI :

Çöpleri yıkanıp ayıklanarak ipe dizilen veya bir bez üzerine serilen sebzeler kimi gölgede, kimi güneşte kurutulur. Kurutulan sebzeler biber, fasulye, patlıcan, gibi sebzeler.

TURŞU :

Sebzeler yıkanıp ayıklanır. Küpeciklerin en altına nohut ve dağ eriği birer avuç konur. Sebzeler küpecik içine sıkıca yerleştirilir ve üzerine tuzlu ve sirke su ilave edilir. Konulan sebzeler, biber, domates, salatalık, kelek, sarımsak konulur. Maydanoz ve limon katılıp üzerine ağırlık konularak küpecik ağzı kapatılır.Turşular karışık olduğu gibi sade de kurulmaktadır.

GAK :

(Hoşaflık) Vişne, elma, erik gibi meyveler soyulup dilimlenmiş olarak serilerek kurutulur. Kışın hoşaf olarak kullanılır.

PEKMEZ :

Üzümler taş küvet içinde çiğnenerek ezilir, suyu çıkarılıp süzülür.Kazanın içinde kaynatılır. Bu esnada yöremizde bulunan beyaz renkte olan topraktan bir miktar karıştırılarak koyulaşıncaya kadar kaynatılır.

REÇEL :

Şerbet ile meyveler kaynatılır. İçine limon tuzu karıştırılıp koyulaşıncaya kadar kaynatılır. Küpecikler içinde saklanır.