Manisa Çeşmeleri

[Φ _asi_]

MANİSA ÇEŞMELERİ

 

Evliya Çelebi, Manisa’da 3000 çeşme olduğunu Seyahatnamesi’nde belirtmiştir. Bu çeşmelerden pek azı günümüze gelebilmiştir.

 

 

PİR NEFES ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Arpaalanı Camisi’nin köşesinde bulunan bu çeşme 1587 tarihli olup, şehrin kitabeli en eski çeşmesidir.

 

Kesme taştan yapılmış olan çeşme sivri kemerli bir niş içerisindedir. Ayna taşı üzerinde kitabesi bulunmaktadır. Niş içerisinde ayna taşı ve yalağı bulunmaktadır.

 

 

DİLŞİKAR ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Dilşikar Mahallesi’nde bulunan Dilşikar Camisi’nin yanındaki çeşmeyi, Dilşikar Hatun 1579 yılında cami ile birlikte yaptırmıştır.

 

Çeşme kesme taştan caminin bahçe duvarına bitişik tek cephelidir. Yuvarlak kemeri içerisinde ayna taşı, önünde de yalak taşı bulunmaktadır. Günümüzde halen kullanılmaktadır.

 

 

ALAYBEY ÇEŞMESİ(Merkez)

 

Manisa Alaybey Camisi’nin bahçe duvarında bulunan bu çeşme iki cepheli olarak yapılmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında kullanılan çeşme sonradan yıkılmış yeri önündeki meydana katılmıştır.

 

 

YARHASANLAR (Derviş Hasan) ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Yarhasanlar Camisi’nin hazire duvarına bitişik olan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre; Derviş Hasan h.1176 (1762-1763) yılında yaptırmıştır.

 

Kitabe:

 

“Bu ferahza çeşmei dilcuyi sahib-i hayır

Rahi hakikat etti icra sarfedüp malu menal

Teşnegan nuşine guya oldu ayni selsebil

Akti her katresi savet nümun kevserisal

Hafıza atşana işrab etti lûle tarihin

Çeşmei Derviş Hasan’dan daim iç acı zülal.

Sene 1176(1762).”

 

Çeşme kesme taştan yapılmıştır. Sivri kemer içerisinde altı satırlık kitabesi, ayna taşı ve önünde yalak taşı bulunmaktadır. Üzerinde bezeme elemanlarına rastlanmamıştır.

 

 

SÜLEYMAN PAŞA ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Ayniali Camisi’nin bahçe duvarı üzerindeki çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre; Süleyman Paşa h.1224 (1809) yılında yaptırmıştır.

 

Kitabe:

 

“Asafı vala himem yani Süleyman Paşa

Namı camisine tasrih olacak bu dehiva

Bezledup malını hayrı hasenata daim

Fikr endişesidir ecri azim subhu mesa

İşte bu çeşmeyi bu mevzie tasmim ederk

Yaptı kevser gibi abını etti icra

Ömrü ikbal ile lûtfu keremi daim ola

Eyleye cümle hatadan memun Mevla

Yazdı bu katibi Divanı anın tarihinin

Pek latif oldu ve lakin bin zait amma

Dediler ehli mahalle bizi etti serap

Bu güzel çeşme-i ranayı Süleyman Paşa.”

 

Çeşme yuvarlak kemerli, kesme taştan, aynı taşı ve yalaktan meydana gelmiştir. Günümüzde kullanılmaktadır.

 

 

KAVAL ÇEŞME (Merkez)

 

Manisa Kaval Çeşmesi kitabesinden öğrenildiğine göre; Hacı Mehmet ve Hacı Yakup 1480 yılında yaptırmıştır. Manisa’da yapılmış çeşmelerin en eskilerinden bir örnektir.

Çeşme ayna taşı, yalak ve arkasındaki su haznesinden meydana gelmiştir. Kesme taştan yuvarlak kemerli bir çeşmedir.

 

 

ALİ EKBER ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Karaköy Mahallesi’nde bulunan bu çeşmeyi Sultan I. Murat döneminde yaşamış olan Hacı Mehmet bin Hacı Mübarek ve Hacı Yakup bin İbrahim 1480 yılında yaptırmıştır. Sonraki yıllarda Ali Ekber tarafından onarılmış ve onun ismiyle tanınmıştır.

Çeşme kesme köfeki taşından yapılmıştır. Ön yüzündeki yuvarlak bir niş içerisine onarım kitabesi ve ayna taşı yerleştirilmiştir. Önünde yalak kısmı bulunmaktadır.

 

 

HALİL EFENDİ ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Adakale Mahallesi’nde İlyas Bey Mescidi’nin duvarında bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre; Halil Efendi 1747 yılında yaptırmıştır.

 

Kitabe:

 

“Bir habibi sahib-ül hayrat-ı hak

Eyledi lûtfuyla tevfika refik

Bu hayrat akva sebili yaptı ol

Buldu revnakle şeref çarı tarik

Remzedertşana tarih luleler

Karlı buzlu sukkeri aynül rahik 1160(1747).”

 

Çeşme moloz taştan bahçe duvarına yerleştirilmiş, mermer aynataşı yuvarlak kemer içerisine alınmıştır. Önünde yalağı bulunmaktadır.

 

 

HACI OSMAN ÇEŞMESİMerkez)

 

Manisa Nişancı Paşa Mahallesi’nde bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre; Karaosmanoğullarıdan Osman Ağa 1692 yılında yaptırmıştır.

 

Kitabe:

 

“Sahibül hayrat Hacı Osman Ağayı kerim

Eyledi ihya bu ziba çeşme-i kıldı bina

Sarfı nakd edip keremle teşnigan işra bina

Oldu bu hayra muaffak yaptı pakı kenzma

Remzile der Hafıza bu la tarihin

Pek acaip çeşme durma iç abı şifa.”

 

Çeşme kesme taştan yapılmıştır. Yuvarlak kemerli niş içerisinde ayna taşı, kitabe ve yalak kısmı bulunmaktadır.

 

 

SARUHAN BEY PARKI ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Saruhan Bey Parkı içerisindeki bu çeşme, daha önce Dervişali Mahallesi’nde günümüze gelemeyen Rum Kilisesi’nin dış duvarı üzerinde bulunuyordu. Kilisenin yıkılması ve yerine Memleket Hastanesi’nin yapılması üzerine Anafartalar Mahallesi’ndeki Paşa evinin duvarına konulmuş, sonradan da bu parka yerleştirilmiştir.

 

 

GÜLFEM HATUN ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Göktaşlı Mahallesi’nde bulunan Göktaşlı Camisi’nin yakınında bulunan Gülfem Hatun Çeşmesi, kitabesinden öğrenildiğine göre; 1543 yılında Seyyide Gülfem Hatun tarafından yaptırılmıştır.

 

Kitabenin mealen anlamı:

 

“Halk için bedelsiz çeşmeler yaptı

Onun adı Seyyide Gülfem idi

Allah onun ömrünün günlerini uzatsın

Allahehli tarih için

Aynen fiha tusemme selsebilen

h.950 (1543).”

 

Çeşme günümüze gelememiştir. Eski fotoğraflarından öğrenildiğine göre iki kesme taş dayanak arasında tuğladan sivri kemerli olup, arkasında haznesi bulunuyordu. Yuvarlak kemerli niş içerisinde tuğla ve kaba taştan çeşmesi ve önünde de yalak taşı bulunuyordu.

 

 

AYNİALİ ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Ayniâli Mahallesi’nde bulunan bu çeşmeyi XIX. yüzyılın başlarında, Sultan II. Mahmut döneminde Manisa Sancak Beyi Süleyman Paşa yaptırmıştır. Kadı Sicillerinden öğrenildiğine göre; o yıllarda Ayniâli Mahallesi su sıkıntısı çekiyordu.

Çeşme, Ayniâli Camisi bahçe duvarına bitişik, sivri kemerli bir niş içerisinde olup moloz taş ve tuğladan yapılmıştır. Ayna taşı ve önündeki yalaktan meydana gelmiştir.

 

 

MOLLA ŞABAN ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Molla Şaban (Bektaş Kebir) Mahallesi’nde bulunan çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre; XIX. yüzyılın ilk yarısında Manisa Sancak Beyi Süleyman Paşa tarafından yaptırılmıştır

 

Kitabe:

 

“Asaf-ı vâlâ himem yani Süleyman Paşa

Nam-ı samimisine tasrih olucak bud-u liva

Sarfedip malini hayr-ü hasenata daim

Fikr-i endişesidir ecr-i azim subh-u mesa

İşte bu çeşmeyi bu mevzie tasmim ederek

Yaptı kevser gibi hem abını etdi icra

Ömr-ikbal ile lütf-u keremi daim ola

Eyleye cümle hatadın anı maniun Mevlâ

Yazdıbu kitap Divanı anın tarihin

Pek lâtif oldu lâkin biri zaittir amma

Dediler ehl-i mahalle bizi etti seyrap

Bu güzel Çeşm-i rârâ-ı Süleyman Paşa.”

 

Bu çeşmenin suyu Papaz Uçurumu denilen yerden getirilmiştir. Çeşme moloz taş ve tuğladan yapılmıştır. Yuvarlak kemerli nişin içerisinde ayna taşı ile yalak taşı bulunmaktadır.

 

 

HACI PULAT MEHMETAĞA ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa il merkezinde bulunan Karaosmanoğlu Hacı Pulat Mehmet Ağa Çeşmesi 1790-1791 yılında Hacı Pulat Mehmet Ağa tarafından yaptırılmıştır.

İki cepheli olan çeşme kübik gövdeli olup, üzerini bir kubbe örtmüştür. Cepheler mermer kaplıdır ve iki yandaki çifte porfir sütunlar at nalı şeklindeki bir kemeri taşımaktadır. Bu kemerin çevresinde taş bezemelere yer verilmiştir. Çeşme nişi içerisinde ayna taşı ve yalağı bulunmaktadır.

 

 

TAŞÇILAR MESCİDİ ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Manisa Çarşı Camisi duvarına bitişik olarak 1799 tarihinde yapılmıştır.

Çeşmenin sivri kemeri içerisinde bitkisel motifler, ibrik, maşrapa gibi motiflere yer verilmiştir. Niş içerisinde ayna taşı ve yalağı bulunmaktadır.

 

 

İZZET MEHMET PAŞA ÇEŞMELERİ (Merkez)

 

Sadrazam İzzet Mehmet Paşa 1798 yılında, Sadrazamlıktan alındıktan sonra Sakız Adası’na gönderilmiş, sonra da Mukataasından ötürü Manisa Sancağına gönderilmiştir. İzzet Mehmet Paşa Manisa’da on dört yıl kalmış ve 1827 yılında ölmüştür. Büyük Manisa yangınından sonra mezarlıklar kaldırılırken onun sandukası ve mezar taşı Manisa Müzesi’ne taşınmıştır.

Sadrazam İzzet Mehmet Paşa Manisa’da bazı çeşmeler yaptırmış, çeşmelerin suyollarını onartmış, suyu kesilen çeşmelere su getirtmiştir. Paşa’nın yaptırdığı çeşmeler Dere Mahallesinde, Küçük Camii Şerif yanında, Akmescit’de Aşağı Ermeni Mahallesi’nde iki çeşme yaptırmıştır. Ayrıca bu çeşmelerle ilgili bir de vakfiye düzenlemiştir.

 

Sadrazam İzzet Mehmet Paşa’nın yaptırdığı bu çeşmeler günümüze gelememiştir.