Edirne Su Kemerleri

[Φ _asi_]

SU KEMERLERİ

 

Meriç, Arda ve Tunca gibi önemli nehirlere sahip Edirne, tarih boyunca su kemerleri sayesinde kentin su ihtiyacını karşılamıştır. 35 km'yi bulan su taşıma sistemleri Edirne'ye suyu Taşlımüsellim kaynaklarından ve Pravadi deresinden taşımışlardır. Günümüzde bu kemerler halen ayakta ve işler durumdadır.

 

 

Meriç, Arda ve Tunca gibi önemli nehirlere sahip Edirne, tarih boyunca su kemerleri sayesinde kentin su ihtiyacını karşılamıştır. 35 km Edirne su taşıma sisteminin tarihi hakkında

 

Edirne su taşıma sisteminden, Mimar Sinan ağzından yazıldığı ileri sürülen Sai çelebinin Tezkiretül Bünyan adlı eserinde ve diğer kaynaklarda, 1530 yılında yapılan Hürrem Sultan caminden ve bir çok eserinden bahsedilirken, Edirne-Taşmüsellim su taşıma sisteminden bahsedilmemektedir.

 

Ahmet Badi efendi 1890 yılında yazdığı Riyaz-ı Belde-i Edirne adlı eserinde Peçevi ve Ata tarihlerine atfederek bu su sisteminin haseki binaları için Mimar Sinan tarafından yaptırıldığını yazmaktadır. Osman Nuri Peremeci ise daha detaylı bilgiler aktarmakta ve sonraki onarımlar için bilgiler vermektedir. Rıfat Osman Tosyavizade ise sistemden daha çok bahsetmekte fakat yapılış tarihini belirtmemektedir. Öte yandan Mimar Sinan tarafından inşa edilen Kanuni köprüsünden bahsederek, su taşıma sisteminin Kanuni Köprüsü yapıldıktan sonra saraya uzatıldığından bahsetmektedir.

 

Genel görünüm itibarıyla Taşlımüsellim ve Sinanköy su taşıma yolları farklı zamanlarda inşa edilmiş olmalıdırlar. Taşlımüsellim kolunun üzerindeki dik bir tünel ile pravadi koluna bağlanması, bu kolun sonraki zamanlarda yapıldığının bir göstergesi olabilir. Edirne'ye olan yakınlığı ve uygun arazi şartları çoğu araştırmacının 1530'da yapılan kolunun Pravadi kolu olduğunu düşündürtmektedir. Ancak kemerlerin inşa özellikleri dikkat alındığında karşı görüşlerde tamamı ile reddedilemez.

 

Edirne su taşıma sistemi, İstanbul-Kırkçeşmeler sistemi kadar abidevi olmasa da bu sistemin öncüsü olduğu bir gerçektir. Her iki sistem de Mimar Sinan'ın hidrolik sistemler konusundaki dehasına tanıklık etmiştir.

 

En çok bilinen ve ilgi çeken su taşıma sistemleri Mimar Sinan tarafından inşa edilen İstanbul-Kırkçeşmeler ve Edirne-Taşlımüsellim su taşıma sistemleridir.

 

35 km uzunluğundaki Edirne su taşıma sistemi Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi Haseki Hürrem Sultan adına Mimar Sinan tarafından inşa edildiği genel kabul görür.

 

1553 yılında yaptırılan Kanuni köprüsü de Taşlımüsellimden gelen suyu saraya taşımak üzere yaptırılmış ve suyun Adalet ve Terazi Kasırlarına geçişine imkan vermiştir.

 

Edirne Su Sistemi her ne kadar daha önemsiz gözükse de abidevi İstanbul-Kırkçeşmeler sistemi için öncü olmuştur.'yi bulan su taşıma sistemleri Edirne'ye suyu Taşlımüsellim kaynaklarından ve Pravadi deresinden taşımışlardır. Günümüzde bu kemeler halen ayakta ve işler durumdadır.

 

 

Kemerler ve su taşıma sistemi

 

Edirne su taşıma sistemi 35 kilometre uzaklıkta ve 150 metre yüksekliğindeki Taşlımüsellim kaynaklarından ve 5.5 kilometre uzaklıkta 115 metre yüksekliğindeki Pravadi (Sinanköy) su kaynaklarından sağlanmıştır.

 

Bu sistem, 90 metre yüksekliğindeki ana toplayıcı sisteme kadar 0.5 metre ile 1.6 metre arasında değişen meyillerle Edirne’ye kadar uzanmıştır.

 

Sistemde 3,9 kilometre uzunluğa sahip 5 tünel ve farklı uzunluk ve yüksekliklere sahip 12 adet gösterişsiz su kemerinden meydana gelmektedir. Bunlar arasında en göz alıcı olanı 105 metre uzunluğundaki Yedigöz Kemeridir.

 

Sistem hala çalışmakta olup, saniyede 35 litre suyu taşımaktadır.

 

Su Toplama Dereleri

 

Pravadi deresi kaynakları toprakaltı galerilerde toplanmaktadır. Yeryüzünde gözükmeyen bu su galerileri Lalapaşa Çimento Fabrikasına bitişik olup, Fabrika inşa edilirken zarar görmüş ve onarılmıştır.

 

Taşlımüsellim kaynakları ise yan kanallarla ortak bir hazinede toplanmaktadır. Bir dikdörtgen ve biri yedigen 2 büyük ve 2 adet küçük kümbet mevcuttur.

 

Taşlımüsellim ve Sinanköy hatları boyunca sonraki zamanlarda bir çok ek yapı eklense de bir süre sonra bunlar kullanılamaz hale gelmiştir.

 

 

 

Su Kemerleri

 

Sistemde 12 kemer mevcuttur. Bu kemerlerin büyük çoğunluğu tek gözlü ve orta yüksekliktedir. Adından da anlaşılacağı üzere Yedigöz kemerinde yedi göz mevcuttur.

 

Bu kemerlerin uzunlukları 20 metre ile 105 metre arasında değişmekte ve toplam uzunluk 520 metreyi bulmaktadır.

 

Pravadi kolu üzerinde 1 adet, Taşlımüsellim kolu üzerinde 4 adet ve ortak kullandıkları 7 kemer mevcuttur.

 

Hançerli Kemer

 

Taşlımüsellim kaynağından çıkan su Kavaklı köyünün alt tarafında bu kemere gelir. Kesme taştan inşa edilmiştir, kemer tek gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle (semender çatı şeklinde) yapılmıştır.

 

Ortakçı Kemeri

 

Ortakçı köyünün alt tarafında bulunan bu kemer, kesme taştan inşa edilmiştir, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Arap Kemeri

 

Ortakçı köyüne yakın bulunan bu kemer kesme taştan inşa edilmiş olup, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Karayusuf Kemeri

 

Karayusuf köyünün yakınında bulunan bu kemer kesme taştan inşa edilmiş olup, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Çifte Kemer

 

Hıdırağa Korusu başında bulunan bu kemer kesme taştan inşa edilmiş olup, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Kurt Kemeri

 

Mimar Sinan Döllük Köyü yakınında Kurtkemer deresinde bulunan bu kemer kesme taştan inşa edilmiş olup, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Yedigöz Kemeri

 

Hıdırağa Köyü yakınında bulunan bu kemer, kesme taştan inşa edilmiş olup, 7 kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır. İki başında dört köşe havalandırma bacaları vardır.

 

Bahçe Kemeri

 

Değirmen Sırtlarında bulunan bu kemer, kesme taştan inşa edilmiş olup, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Hıdırağa Kemeri

 

Hıdırağa Köyünün yakınında bulunan bu kemer kesme taştan inşa edilmiş olup, 3 kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Üçgöz Kemeri (Ağa Hamamı)

 

Ağa Hamamı Suyu yakınında bulunan bu kemer, kesme taştan inşa edilmiş olup, 3 kemergözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Oğlanlı Kemeri

 

Hasanağa Köyü yakınında bulunan bu kemer, kesme taştan inşa edilmiş olup, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.

 

Hasanağa Kemeri

 

Hasanağa yakınında bulunan bu kemer, kesme taştan inşa edilmiş olup, tek kemer gözlüdür. Kemer şekli sivridir. Üzeri kesme taşlardan iki tarafa hafif meyilli örtü sistemiyle semender çatı şeklinde yapılmıştır.