Gazi Mihal Hamamı

[Φ _asi_]

GAZİ MİHAL HAMAMI

 

Edirne-Kapıkule yolu üzerinde Gazi Mihal Bey köprüsünün ucunda yer almaktadır. Hamam yol dolgularının yaratığı kot farkı nedeni ile çukurda kalmaktadır. 429 yıllık bu eser, ilgisizlikten ve bakımsızlıktan bugün harap durumda olup yok olma durumuna gelmiştir.

 

 

Gazi Mihal Bey Hamamı; Şah Melek Camisi'nin kuzeyinde, Mihal Bey'in onarttığı, kendi adıyla anılan köprünün doğu ucundadır. Çifte hamam olarak inşa edilmiştir.

 

Hamamın kitabesi bulunmamaktadır. 1576 (H.976) tarihli Saruca paşanın vakıf kayıtları arasında; "Mihal Bey Köprüsü başında Şah Melek Medresesi karşısında nalbant ve berber dükkânları, Mihal Bey Hamamı karşısında da dört dükkân" şeklinde ismine rastlanmaktadır. Bu vakıf kaydında Mihal Bey'in kendi adıyla anılan ancak Roma dönemine ait olduğu ileri sürülen ve Mihal Bey tarafından da önerildiği belirtilen köprüden ve hamamdan ayrı ayrı bahsedilmesi; zaten tarihini kitabesiyle kesin olarak bilinen (1421) cami ile birlikte bu yapıların külliye olarak inşa edilmiş olabileceği ihtimalini güçlendirmektedir.

 

16. yy. ait bu vakıf kaydından başka; 17. yy. Evliya Çelebi, hamamın dericilik işlerinde kullanıldığını belirtmesi, yapının, 17. yüzyılda çalışır durumda olduğunu kanıtlamaktadır.

 

Rusların 1829 tarihinde Edirne'yi almalarının ardından, hamamı kapattıkları belgelerde geçmektedir.

 

Bugün harabe durumundaki yapının; erkekler bölümü doğudaki girişi soyunmalık kubbesi batı halvet(yalnız kalınan bölüm) hücresi tamamen yıkılmış olup, erkekler bölümünün sıcaklık kubbeleri ve kadınlar bölümünün soyunmalık ve sıcaklık mekânları gönümüze ulaşabilmiştir.

 

Batıdan her iki bölümü de kaplayan külhan kısmı bugün yol seviyesinin altında kalmış olup, hiçbir izine rastlanmamaktadır. Batıdan geçen yolun zemin kodu, buradaki erkekler ve kadınlar bölümünün sıcaklık kubbeleri ile yaklaşık yarım metrelik bir farkla aynı seviyededir.

 

Çifte hamam olarak inşa edilen Edirne Gazi Mihal Bey Hamamı; 23 m x 22.50 m ölçülerinde kareye yakın planlıdır. Erkekler bölümüne giriş doğu tarafındandır. Girişin hemen gerisinde üzeri kubbemsi bir tonozla örtülü küçük bir koridor ile kuzey ve güneye doğru birer kapı ile iki açıklık sağlanmıştır. Kuzeyde dar ve üzeri beşik tonozlu küçük bir koridordan batı yönünde erkekler bölümünün tuvalet kısmına ulaşılmaktadır.

 

 

Giriş koridorundan güneye doğru ise erkekler bölümünün soyunmalık kısmına varılır. Üzeri kubbeli ve geçişin üçgen kuşaklarla sağlandığı soyunmalık bölümün içten, kuzey ve doğudan birer küçük niş ile genişletildiği görülmektedir. Doğu kenardaki niş, kemerlerle küçük beş bölüme ayrılırken, kuzeydeki niş, dilimli yarım kubbe şeklinde ele alınmıştır.

 

Soyunmalık bölümünün güneyindeki iki mekânın işlevi belli olmayıp; bunlardan doğu taraftaki dikdörtgen mekân kubbe ile örtülüdür, batıdaki beşik ise tonozludur. Soyunmalıktan dar bir kapı ile batı yönüne doğru sıcaklık mekânına geçilir. Üzeri pandantiflerle geçilen büyük bir kubbe ile örtülü sıcaklık mekânı, kuzey ve güneyden dilimli yarım kubbelerle örtülmüştür, batı tarafında ise külhan kısmı yer alır.

 

Kadınlar bölümünün girişi kuzeydendir. Girişin hemen gerisinde üzeri kubbeli ve geçişin Türk üçgenleri ile sağlandığı soyunmalık mekanı bulunmaktadır. Soyunmalığın doğu ve batısında yer alan mekanlar sıcaklık mekanlarıdır. Batı tarafında önce dikdörtgen bir mekâna geçilmekte olup; bu mekânın kuzey ve güneyden ortaya doğru birleşen üçgenlerle kareye dönüştürülüp; sonra da kubbe ile örtüldüğü görülmektedir.

 

Bu mekândan güneydoğu köşedeki kapıdan ikinci bir mekana geçilir. Pandantif geçişli ve kubbeyle örtülü olan bu kısmın batısında, tıpkı erkekler bölümünde olduğu gibi külhan kısmı bulunmaktadır. Doğu tarafındaki sıcaklık mekanında tıpkı batı mekânında olduğu gibi üçgenlerle kareye dönüştürülen kısmı üzerini örten bir kubbe ile kapatılmıştır. Doğu yönündeki sıcaklık mekânının doğu köşesindeki bir kapı ile üzeri beşik tonozlu dar bir mekâna geçirilir. Bu mekânın karşılığı, güneyde erkekler bölümünde bulunmaktadır.

 

Kesme taş ve tuğla malzeme ile inşa edilen yapının beden duvarları iki ve üç sıra tuğla ile bir sıra düzgün kesme taş ve aralarında dikine yerleştirilen tuğlalar ile çerçeveli teknikte inşa edilmiştir. Erkekler bölümünün soyunmalık kısmını örten kubbe, zengin mukarnas ve malakarî sıvalar ile bezenmiştir. Sıcaklık bölümü kubbesi de içte, merkezden yüzeyine dağılan palmetlerle kabartma olarak işlenmiştir.