Orhan Gazi Camisi

[Φ _asi_]

Orhan Gazi Camisi (Merkez)

 

Kocaeli İzmit Körfezi’ne hakim tepede, İç Kale’nin ortasındaki set üzerinde yer alan Orhan Gazi Camisi’ni, Orhan Gazi Süleyman Paşa’ya 1332-1333 yıllarında yaptırmıştır. Bu caminin bulunduğu yerde eski bir kilise kalıntısı olduğu da kaynaklarda belirtilmiştir. V.Cuinet buradaki Bizans kilisesinin Orhan Gazi tarafından 1330’a doğru camiye çevrildiğini ileri sürmüştür. H.Dernschwans eskiden kilise olan bu yere Orhan Gazi’nin cami yaptırdığını kaydetmiştir. Ekrem hakkı Ayverdi caminin kilise ile hiçbir ilgisi olmadığını ileri sürmüştür. İstanbul Arkeoloji Müzeleri 1938’de burada yaptığı kazıda kale duvarlarına rastlamış ancak, kilisenin varlığını belirten herhangi bir ize rastlamamıştır. Nitekim, Orhan Gazi Camisi’nin kilise üzerinde yapılıp yapılmadığı da kesinlik kazanamamıştır. Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindeki kayıtlarda bu cami Orhan Gazi’nin evkafı arasında gösterilmiştir. Sultan Abdülmecit zamanında yapılan onarım kitabesinde de Süleyman Paşa’nın ismi bulunmaktadır.

 

 

Günümüze ulaşan Sultan Orhan Gazi Camisi’nin mimari yapısı Abdülmecit dönemine aittir. Avlu kapısı üzerinde yirmi kartuşlu talik yazılı onarım kitabesinde Serasker Rıza Paşa’nın caminin durumunu padişaha bildirerek 1848’de onarımını sağlamıştır.

 

Kitabe:

 

Sağ Taraf

Güzîn-i âl-i Osman Hazret-i zişânın

Vezir erşed-i evlâdı bu paşy-ı ekyâd

Müşerref olduğu dem hak-i pâyimden ser-i İzmid

Bu hâlâ camii bâlâya itdi sıdküle is’ad

Rıza paşa görüp emr-i ibadde bu hâlâtı

Tutup destin hûlasiyle kıyame eyledi idad

Yine tecdîde kendi zât-ı zâşânın idüp me’mur

O da âyine imtisal eyledi hem-çün dil-nihâd

İ de ömr-şehrin şâhını Allah müstevfa

Namaz-ı ağabeydin oldukça minnac ı dil-i ibâd

 

Sol Taraf

Cahidü fi sebl’i-Allah hem nâm emin-ullah

Süleyman-ı gazâ-pişe idüp müşrikleri

Mürûr-i vakte ile az kaldı kim ol mâbed-i’ulyâ

Rükî u secdeye müşerref taharrükle ola mu’tad

Ki yani sevk idüp zıll-ı Hüda’ Abdül’i-Mecîd Hân’a

Memâl-i ihtiyacın ol makamın eyledi îrad

Ve Rütbe-i sâye-i şâhânesinde oldu müstahkem

Metanetle görenler zan ederler beyza-ı tûlâd

Hitamında yazup târih-i tâmın hame-i zâlik

Bu dilcû ma’bedi’ Abdü’l-Mecid Hân kıldı nev-bunyâd

h.1255 (1839).

 

Orhan Gazi Camisi’nin yapı üslubu XIX.yüzyıla ait olduğunu açıkça göstermektedir. Cami, 15.40x20.85 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı bir yapı olup, moloz taştan yapılmıştır. Sonraki yıllarda, 1843’te önüne bir de ahşap son cemaat yeri ile hünkar mahfili eklenmiştir. Büyük olasılıkla cami, orijinal temelleri üzerine aynı planda yeniden yapılmıştır. Geç devir mimari üslubuyla bağdaşmayan kalın duvarlar arasındaki ağaç hatıllar ve alt sıra pencerelerinin uzun kemerli pencerelere dönüştürülmesi iki devir arasındaki çelişkiyi de göstermektedir.

 

İbadet mekanı kare kaide üzerine oturtulmuş, silindirik gövdeli yivlerle şekillendirilmiş altı metre yüksekliğindeki ahşap kubbeyi taşımaktadır. Kubbe çatının altında kalmış ve dışarıya yansımamıştır. İç mekandaki bezemeler son derece sadedir. Kubbe çevresinde ağaç süslemeler ve balık pulu motifler eklenmiştir. Bunun dışında kalan alanlar da badanalanmıştır.

 

Caminin kuzeybatı köşesine taş kaide üzerine oturtulmuş tek şerefeli bir minare eklenmiştir.