Sivas yerel sözcükleri

Yöresel Sözlük

 

 

Abrası olmak : Bir sıkıntının üstüne sıkıntı gelmek

Ağartı : Süt, yoğurt gibi yiyecekler

Ağlenmek : Araba için: durmak, eğlenmek

Aleşmek : Bir yerde oturmak, yerleşmek, durmak

Ahıldane : Herkese akıl veren, bilgiçlik satan

Ahraz : Dilsiz

Aktarmak : Sacın üzerinde yufkayı döndermek, pişirmek

Alayı : Hepsi, tümü

Al karısı : Lohusalara geldiğine inanılan efsanevi yaratık

Anışdırmak : Anlaşılması için dolaylı yoldan hatırlatmak

Arık : Zayıf

Arlanmak : Utanmak

Atlı : Edepsiz

Avgun : Su taksimatının yapıldığı oyuk taş

Avkalamak : Elleri ile sarsmak

Avuz : Memeli hayvanın doğum sonrası ilk sütü

Ayıtlamak : Ayıklamak

Aynı gelmek : Mektubun cevabı gelmek

Ayrıksı : Uyumsuz

Azınsımak : Az bulmak, yeterli bulmamak

 

Babalanmak : Zıkkımlanmak anlamında yemek

Bacılık : Ahret kardeşliği

Bad : İnce bulgurla yapılan etli dolma içi

Bağdaş kurmak : Bacaklarını dizden bükerek altına alıp oturmak

Batal : İri, büyük

Bayah, bayahtan : Az önce, demin

Bekitmek : Sağlamlaştırmak, tutturmak

Beslek : Hizmetçi, besleme

Bezirgân pilavı : İçine soğan, yağ, kıyma konularak yapılan bulgur pilavı

Bezmek : Usanmak

Belemek : Çocuğu kundaklamak

Bıldır : Geçen yıl

Bibi : Hala

Bir cimcik : Bir fiske tuz için kullanılır. Çok ufak tefek insana da denir.

Bir goşam : İki avuç dolusu

Bişgel : Çabuk pişen yiyecek veya iyi pişmiş yemek

Bişirim : Pişirim. Pişirmelik kadar olan, bir pişirim gibi

Bun : Bunalma hali, sıkıntı

Burunlamak : Kıymet vermemek

Büngüldemek : Kaynamak

 

Cambaz : Hayvan alıp satan kimse

Camuz : Manda

Can leğeni : İçinde ölü yemeği yapılan büyük leğen

Cazı : Suratsız, geçimsiz ve kötülük yapan kadın

Ceht : Bir şeyi yapmaya kararlı olma

Cingan : çingene

Ciyiş : Yakın akraba veya komşu yaşlı kadın

Cıbır : Yoksul, parasız

Culuk : Hindi

Cücük : Civciv

 

Çalınmak : Bir şeyi etrafta acele ile aramak

Çeç : Savrulan samandan ayrılmış buğday yığını

Çecik : Tülbenti başın etrafına sararak bağlama tarzı

Çemkürmek :Azarlamak, saygısız konuşmak. Küçük köpeğin havlaması

Çemrenmek : Paçaları sıvamak

Çepük : Alkış

Çelpeşük : Çalpak iş, karışık, dolaşık

Çevrüntü : Elekte ortada toplanan ot tohumu, saman ve toprak

Çığırmak : Çağırmak, türkü söylemek

Çığrık : Çıkrık, eskiden yün eğirmek için kullanılan araç.

Çıngı : Kıvılcım

Çıtlatmak : Bir şeyi üstü kapalı anlatmaya çalışmak.

Çimmek : Yıkanmak

Çir : Ekşi kaysı kurusu

Çor : Hastalık, dert

Çöçelenmek : Konuşamamak, bir iş yapamamak

Çöğlenmek : Bir tarafı eğilip devrilmek

Çördük : Küçük yabani armut

Çullu : Varlıklı

Çulsuz : Fakir, berduş

 

Dadanmak : Alışmak

Dalamuk : İnce yapılı, narin

Darazımak : Elbisenin dikiş yerinden eskiyerek incelmesi ve açılması

Darıkmak : Darda kalmak

Dartılmak : Kibirlenmek. Dartıla dartıla iş görmek: Yavaş ve salınarak iş görmek

Dayak : Destek

Deli depek : Dengesiz insan

Dene : Dane, buğday

Depme : Yünden dokunmuş büyük un çuvalı

Devlik görmek : Kış hazırlığı yapmak

Devrisi gün : Ertesi gün

Dındıklamak : Fazla incelemek

Dilmek : İnce doğramak

Dinelmek : Ayakta durmak

Dingildemek : Oynamak

Dirliksiz : Geçimsiz

Dolak : Başa veya dize dolanan uzun yün örgüsü.

Donak : Giyim, kuşam, süs

Donanmak : Giyinmek

Döşürmek : Toplamak

Döşürüksüz : Tertipsiz, iş bilmeyen kadın

Dulda : Güneş ve rüzgâr etkisinden korunan yer

Duluk : Yanak

Düğülcek : Bulgurun en ince kısmı. Çorbası yapılır

Düremeç : Ekmek arasına peynirvb. Konularak hazırlanan yiyecek

Düve : Bir yaşındaki inek

Düven : Döğen. Biçilmiş ekinleri sürmek için kullanılan altına çakmak taşları konulmuş ve öküzler tarafından çekilen tahta.

Düzayak : Merdiveni olmayan, bir katlı ev.

 

Eccük : Azıcık

Eğin : Sırt

Eke toka : Bilmiş, büyümüş

Ekis nükte yapmak : Alaycı ve kırıcı konuşmak

Eksük görmek : Evin ihtiyacını veya evlenecek kızın ihtiyacını almak

Ekti oğlak : Anası ölen yavru başka bir hayvana alıştırılırsa bu yavruya denir.

Elçim : Yün tararken, bir taramalık için ele alınan yün.

Elleşmek : İlişmek

Em : Merhem, ilaç

Eme : Babanın kız kardeşi

Emiceklik vermek : Umut vermek, güvendirmek

Evme : Acele etmek

Erinmek : Üşenmek

 

Farfara : Çok konuşan, ağzı kalabalık

Fing atmak : Ordan oraya durmadan gitmek

Firik : Sapıyla yakılan Buğday başağının pişen daneleri

Farımak : Yaşlanmak, kocamak

Fetil : Taze yemek için yapılan kalın yufka ekmeği

 

Gabala : Toptan

Gadinge : Yenge. Amca, dayı veya yakınların eşleri

Gamga : Odun parçası.

Garametli : Talihsiz, kadersiz

Geçmiş : ihtiyarlamış, kocamış. Helva için: fazla kavrulmuş

Gelberi : Tandırdan kül çekmeye yarayan demirden alet

Gejgere : İki kollu küçük sedye

Gevşemek : Geviş getirmek

Gicişmek : Kaşınmak

Gıdik : Keçi yavrusu

Gılik : Ortası delik ekmek

Görümcağız : Küçük görümce

Gursaklı : Kursaklı, izzet-i nefisli, gururlu

Gübür : Çöp, pislik

Gümen : Şüphe, bilinmeyen

Gümenli : Hamile

Güvermek : Otlar için: yeşermek. Bir yere çarpma sonucu vücudun morarması

Güvertme : Ufak çocuklarda çıkan küçük çıban

 

Harar : Yünden dokunmuş çuval

Hasput : Kağnı tekeri

Hasuda : Aside. Un, yağ, şeker ve su ile yapılan hafif bir tatlı

Havflenmek : Korkmak

Hayvah : Eyvah

Hedik : Haşlanmış buğday. Diş hediği: Diş buğdayı

Helki : Su kovası

Herslenmek : Hırslanmak, kızmak

Hırtlak : Gırtlak

Hızan : Yoksul

Horam : Bir elin kavrayacağı ot

Hozan : Ekin biçildikten sonra tarlada kalan kısmı

 

Ihmak : Çökmek

Ismarıç : Başkası için alınacak şey, sipariş

 

İki tek : Az

İleğen : Leğen

İndiriş etmemek : Tenezzül etmemek

İskemi : Sandalye

İşkillenmek : Şüphelenmek

İşmar : Göz kırpma, işaret

İt dirseği : Arpacık

Ivga vermek : Kışkırtmak

İyeşmek : Sürtüşmek, zıt gitmek

 

Kanatlı : Evin iki yana açılan sokak kapısı

Kanayak : Kadın

Kanlı : Katil

Karış : Beddua

Karmak : Arkasından konuşmak

Kârınsıma : Kâr sayma

Katık : Ayran

Kavramak : El ile ekin yolmak

Kavum hısım : Akrabalar

Kavurma herlesi : Unu yağda hafif kavurup, tuz ve su konularak yapılan çorba

Kaygana : Koyuca yapılan yumurta herlesinin yağda kızartılmasıyla hazırlanan yiyecek

Keçe delen : Çok kuvvetli ve devamlı yağan yağmur

Kehle : Bit

Kelecoş : Peskütan ile yapılan bir çeşit koyuca çorba

Kelik : Eski ayakkabı

Kemçük : Dişsiz

Kenger : Sütünden sakız yapılan ot

Kesek : Tarlada iri ve sert olan toprak parçası

Kesmük : Savurma sırasında buğdayla karışık olan saman

Keşik : Sıra

Kete : İçine kavrulmuş un konularak yapılan yağlı börek

Kıyımsız : Cimri

Kızıllanmak : Kıskanmak

Kızı olacağı : Üvey kızı

Kivra : Kirve, sünnet babası

Kor (Kör) : Çukur, mezar

Kömbe : Eskiden külde pişirilen yağlı kalın çörek

Köp : Kağnının, öküzlerin kuyruklarının altına gelen kısmı

Köremez : Süt yoğurt karışımı bir yiyecek

Kötülemek : Sağlığı bozulmak, hastalanmak

Közlemek : Ateşte kızartmak

Kurcalamak : Karıştırmak

Kuşhana : Ağzı kapaklı, büyük bakır sahan

Küflet : Ev halkı, külfet

Kürük : Eşek yavrusu

 

Mahana : Bahane

Malamat : Etrafa rezil olmak

Mısmıl : İyi, temiz

Mundar : Murdar. Pis, temiz olmayan

Mundar etmek : Bir şeyi ziyan etmek, bozmak

Müzevir : Fitneci

 

Nâlet : Lânet

Natır : Kadınlar hamamında hizmet eden kadın görevli

Nekes : Cimri

Nemârek : Neyime gerek

Nemrut : Asık suratlı, çehresiz

Nörüyon : Ne (iş) görüyorsun? Ne yapıyorsun?

 

Onmak : İyi gün görmek, mutlu ve zengin olmak.

Ovmaç : Yufka ekmeğin parçalanmasıyla yapılan yağlı yemek

Oynaş : Dost

 

Öcbelemek : Israr etmek, üstüne düşmek

Öndüç : Ödünç

Özelemek : Yoğurdu karıştırarak ezmek

 

Partalcı : Palavracı

Pehli : Eti kızartılarak yapılan patlıcan yemeği

Pepe : Kekeme

Peskütan : Yoğurdun az un ile pişirilmesiyle hazırlanan kışlık yiyecek Pıskırık : Aksırık

Pin : Kümes

Puhari : Baca

Rapata : Tandıra hamur yapıştırmaya yarayan tutacak

 

Sâbi : Küçük çocuk

Seğirtmek : Koşmak

Seyip : Başıboş

Sınamak : Denemek

Sınıkçı : Kırık, çıkıkçı

Sınmak : Kırmak

Sille : Tokat

Sitil : Kova

Soharıç : Soğan, yağ ve kıymanın beraber kavrulmuş şekli

Sohum : Lokma. ağza sokulan ekmek parçası

Sokranmak : Söylenmek

Sorutmak : Ayakta durmak

Sünmek : Uzamak

Süyem : Baş parmak ile, işaret parmağı arasındaki uzunluk

 

Şeremet : Eline çabuk

Şire : Şıra. Tatlılara ekilen şerbet

Şişek : Yaşına değmiş dişi koyun

Şişmek : Şımarmak

 

Taze gelin : Yeni gelin

Tirit : Yemeğin yağlı suyu

Tohma : Karın şişiren, rahatsızlık veren yemek

Tokaç : Yün, halı ve kilim yıkamak için kullanılan, bir ucu yassı tahta Toklu : Yaşına değmiş erkek koyun

Tökezimek : Bir yere ayağı takılmak

Tummak : Suya batmak

Tutam : Bir elle tutulan kadar

Tutmaç : Kesilmiş hamur, mercimek ve yoğurtla yapılan çorba

 

Ucun ucun : Azar azar

Uğmaç : Ekmek ovularak yapılan yiyecek

Uğundurma tutturmak : Birini aç bırakmak

Umma : Lohusaların göğüslerinin şişmesi

Urum : Anadolu

Uruplağ : Eski bir tahıl ölçüsü. (Arpa için yaklaşık 13 kg. Buğday için 16 kg

 

Üğürlenmek : Kendi kendine söylenerek nazla sallanmak

Üleş : Leş

Ürümek : Havlamak

 

Variyetli : Zengin, varlığı yerinde olan

Vergili : Evlenmek üzere sözü verilmiş kız

 

Yağarnı : Sırt

Yahşi : İyi, güzel

Yal : Köpek yiyeceği

Yarımağız : isteksiz

Yarımlağ : Yarım uruplağ

Yaşmak çalmak : Ağzı örtecek şekilde baş bağlamak

Yavan : Yağsız, tatsız, tuzsuz

Yayan : Yürüyerek

Yeğnik : Hafif

Yekinmek : Birden kalkmak

Yemeni : Deriden yapılan hafif ayakkabı

Yeygü : Hayvan yiyeceği

Yoğşumak : Hamurun açılacak kıvama gelmesi

Yumak : Yıkamak

Yumuş : Emir

Yük kemeri : Yüklük. Yatak yorgan konan dolap

Yüz yavuncusu : yüze gülen

 

Zelve : Öküzün boyunduruğunun çıkmaması için takılan eğri deynek Zerze : Halkalı kapı demiri

Zilingir : Uykusunu alamamış

Zürriyet : Döl, soy