Ani Surp Arak’elots Kilisesi

SURP ARAK'ELOTS KİLİSESİ

Orijinal Adı: Surp Arak’elots Kilisesi

Bilinen Adları: Aziz Havariler Kilisesi, Apostle Kilisesi, Kervansaray

Yapım Tarihi ve Banisi: Yapı, kitabesine göre 1031 yılında Prens Vahram Pahlavuni tarafından ağabeyi Krikor’un anısına yaptırılmıştır. 1217 yılında güneyine bir gavit eklenmiştir.

Yeri: Abughamrents Kilisesi’nin kuzeydoğusunda yer almaktadır.

Mimari Tanıtım: Kırmızı, siyah ve kahverengimsi düzgün kesme taşlarla inşa edilen yapı dışta doğu-batı yönünde dikdörtgen, içte tetrakonchos (dört yapraklı yonca) planlıdır. Güneyinde kilise ile aynı doğrultuda dikdörtgen planlı gavit yer almaktadır.

Yapının kilise kısmı günümüzde önemli ölçüde yıkılmış durumdadır, kuzey bölümü nispeten ayaktadır. Bu nedenle yapının cephe özellikleri hakkında bir şey söylemek zordur. Kalıntılardan yapının girişlerinin kuzey ve güney cephe eksenlerinde yer aldığı görülmektedir. Daha önceki çalışmalarda yayınlanmış planlara göre ise, merkezdeki kare planlı mekanın kubbeyle örtüldüğü anlaşılmaktadır. Doğudaki konch apsis olarak değerlendirilmiştir ve ana mekana geniş kemerlerle açılan konchların örtüsü yarım kubbedir. Koncların arasında üzerleri kubbeyle örtülü, apsidiollü birer mekan bulunmaktadır.

Kilisenin güneyine eklenen gavit daha sağlam durumdadır. Doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı mekan, batıdaki daha geniş, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı iki bölüme ayrılmıştır. Gavitin doğu cephesi Selçuklu geleneğinde düzenlenmiştir. Merkezde, burmalı kaval silmeyle oluşturulmuş sivri kemerle kuşatılmış mukarnas kavsaralı taçkapı yer almaktadır. Taçkapının iki yanında simetrik olarak yerleştirilmiş, zeminden örtü seviyesine kadar yükselen ikişer üçgen niş bulunmaktadır. Nişlerden dıştakinin tepe kısmı istiridye

motifi, diğeri mukarnas ile doldurulmuştur. Kapının ve nişlerin arasında kalan yüzeyler geometrik geçme motifleriyle bezenmiştir.

Mekanın örtü sistemi de ilgi çekicidir. Bölümlerin üzeri, çapraz atılmış dışa taşkın takviye kemerleri ile dörde bölünmüş ve her bölüm kırmızı ve siyah taşlarla oluşturulmuş geometrik desenli farklı tonoz biçimiyle örtülmüştür. İki mekanın arasında kalan kısım ise, zengin mukarnas dolgulu kubbeye sahiptir.

Yapı, taçkapısı ve örtü sisteminin Selçuklu yapıları ile olan benzerliği ve binanın mali işlerle ilgili olarak kullanılması nedeni ile kervansaray olarak da adlandırılmaktadır.