Ani Gagik Kilisesi

GAGİK KİLİSESİ

Orijinal Adı: Surp Krikor Kilisesi

Bilinen Adları: Gagik Kilisesi, Kral Gagik Katedrali, Gagikashen, Gagkashen

Yapım Tarihi ve Banisi: Kazılarda ele geçirilen kitabelere göre kilise I. Gagik (990-1020) tarafından yaptırılmıştır. Yazılı kaynaklarda yapının inşasına 995 yılında başlandığı ve 1000 yılında tamamlandığı belirtilmektedir. Yapının mimarının aynı yıllarda Ani Katedrali’ni inşa eden Trdat olması muhtemeldir.

Yeri: Ani şehrinin kuzeybatı kesiminde, Bostanlar Deresi’ne bakan yamaçta yer almaktadır.

Mimari Tanıtım: Yapı N. Marr tarafından yapılan kazılar sonrasında temel seviyesinde tespit edilmiş ve alt kat planı saptanmıştır. Buna göre yapının alt katı dışta rotond, içte etrafı dehlizle çevrelenmiş tetrakonchos (dört yapraklı yonca) plana sahiptir.

Düzgün kesme taşlarla inşa edilen yapı, üç basamaklı bir platform üzerine oturtulmuştur. Rotondun ana eksenlerine doğudaki hariç birer giriş kapısı açılmıştır. Doğu eksende ise, bir kapı ile içteki dehlize açılan, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı, apsisli küçük bir şapel bulunmaktadır. Rotondun dış yüzeyinde, eşit aralıklarla yerleştirilmiş, küresel altlıklara sahip çifte sütunce kalıntıları görülmektedir. Bunlar muhtemelen üst seviyede kemerlerle birleşmekteydi ve her bir kemer gözünde birer pencere açıklığı mevcuttu.

İçte merkezdeki kare planlı mekan köşelerde yer alan “M” şeklindeki büyük birer

paye ile sınırlandırılmıştır. Bu mekana dört yönden açılan konchlar, altı sütunun taşıdığı kemerli açıklıklar şeklinde düzenlenmiştir.

Bu özelliklerine göre yapı Patrik III. Nerses tarafından 642-662 yıllarında Ermenistan’da inşa ettirilen Zvartnos Katedrali’nin bir benzeri niteliğindedir. Bu nedenle araştırmacılar restitüsyon önerilerini de Zvartnos Katedrali’ne göre yapmaktadırlar.