Rusya'da internete bağlanmak sinir bozucu, karmaşık ve hatta tehlikeli olabilir.

Rusya'da internete bağlanmak sinir bozucu, karmaşık ve hatta tehlikeli olabilir.

Yüklenmeyen YouTube videoları. Yalnızca boş bir sayfa gösteren popüler bir bağımsız medya web sitesini ziyaret etmek. Saatlerce veya günlerce kesintiye uğrayan cep telefonu internet bağlantıları.

Rusya'da internete bağlanmak sinir bozucu, karmaşık ve hatta tehlikeli olabilir.

Bu bir ağ arızası değil, yetkililerin interneti Kremlin'in tam kontrolü altına almak için kasıtlı, çok yönlü ve uzun vadeli bir çabası. Yetkililer kısıtlayıcı yasalar çıkardı ve bunlara uymayan web sitelerini ve platformları yasakladı. Çevrimiçi trafiği izlemek ve yönlendirmek için teknoloji mükemmelleştirildi.

Sanal özel ağ uygulamaları kullanarak kısıtlamaları aşmak hala mümkün olsa da, bunlar da rutin olarak engelleniyor.

Yetkililer, bu yaz cep telefonu internet bağlantılarını yaygın olarak kapatarak ve kullanıcıları yasadışı gördükleri içerikleri aradıkları için cezalandıran bir yasa çıkararak internet erişimini daha da kısıtladı.

Ayrıca, yoğun bir şekilde denetlenmesi beklenen yeni bir "ulusal" mesajlaşma uygulamasını kullanıma sunarken, popüler WhatsApp platformunu da hedef almakla tehdit ediyorlar.

Devlet Başkanı Vladimir Putin, hükümete yabancı internet hizmetlerini "bastırması" çağrısında bulundu ve yetkililere, kısıtlanması gereken "düşman" devletlerden platformların bir listesini hazırlamalarını emretti.

Uzmanlar ve hak savunucuları, Associated Press'e kısıtlamaların kapsamının ve etkinliğinin endişe verici olduğunu söyledi. Yetkililer, çevrimiçi faaliyetleri kısıtlamak için daha önce büyük ölçüde sonuçsuz kalan çabalara kıyasla, artık bu konuda daha usta görünüyorlar ve Rusya'da interneti izole etmeye yaklaşıyorlar.

İnsan Hakları İzleme Örgütü araştırmacısı Anastasiia Kruope, Moskova'nın interneti dizginleme yaklaşımını "binlerce darbeyle ölüm" olarak nitelendiriyor.

"Adım adım, her şeyin kontrol altına alındığı bir noktaya gelmeye çalışıyorsunuz."

2011-12 protestolarının ardından sansür

Kremlin'in Rusların çevrimiçi ortamda ne yaptığını, okuduğunu veya söylediğini kontrol etme çabaları, internetin otoriteye meydan okumak için kullanıldığı 2011-12 yıllarına dayanıyor. Bağımsız medya kuruluşları hızla çoğaldı ve tartışmalı parlamento seçimleri ve Putin'in yeniden cumhurbaşkanlığına aday olma kararının ardından çevrimiçi olarak koordineli olarak düzenlenen hükümet karşıtı gösteriler patlak verdi.

Rusya, internet kontrollerini sıkılaştıran düzenlemeler uygulamaya başladı. Bazıları web sitelerini engelledi; diğerleri ise sağlayıcıların arama kayıtlarını ve mesajları saklamasını, gerektiğinde güvenlik güçleriyle paylaşmasını ve yetkililerin trafiği kontrol edip kesmesine olanak tanıyan ekipmanlar kurmasını zorunlu kıldı.

Google veya Facebook gibi şirketlere kullanıcı verilerini Rus sunucularında saklamaları için baskı yapıldı, ancak sonuç alınamadı ve dünyanın geri kalanından kopuk olabilecek "bağımsız bir internet" için planlar açıklandı.

Pavel Durov'un Telegram mesajlaşma uygulamasını piyasaya sürmesinden çok önce kurduğu Rusya'nın popüler Facebook benzeri sosyal medya platformu VK, Kremlin yanlısı şirketlerin kontrolüne girdi. Rusya, 2018-20 yılları arasında Telegram'ı engellemeye çalıştı ancak başarısız oldu.

Sosyal medya paylaşımları ve yorumları nedeniyle açılan davalar yaygınlaştı ve bu da yetkililerin çevrimiçi alanı yakından izlediğini gösterdi.

Yine de uzmanlar, Kremlin'in interneti kontrol altına alma çabalarını boşuna olarak nitelendirerek, Rusya'nın Çin'in Pekin'in yabancı web sitelerini engellemek için kullandığı "Büyük Güvenlik Duvarı"na benzer bir şey inşa etmekten çok uzak olduğunu savundu.

Ukrayna işgali baskıyı tetikledi

Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı tam kapsamlı işgalinin ardından hükümet, Twitter, Facebook ve Instagram gibi büyük sosyal medya platformlarının yanı sıra Signal ve birkaç mesajlaşma uygulamasını da engelledi. VPN'ler de hedef alındı ve bu da kısıtlı web sitelerine erişimi zorlaştırdı.

YouTube erişimi, uzmanların yetkililerin kasıtlı kısıtlaması olarak adlandırdığı bir uygulama nedeniyle geçen yaz kesintiye uğradı. Kremlin, YouTube'un sahibi Google'ı Rusya'daki donanımını korumamakla suçladı. Platform, Rusya'da hem eğlence amaçlı hem de merhum muhalefet lideri Aleksey Navalni gibi Kremlin'i eleştiren sesler arasında büyük bir popülerlik kazandı.

İnternet altyapı sağlayıcısı Cloudflare, Haziran ayında hizmetlerini kullanan web sitelerinin Rusya'da engellendiğini açıkladı. Bağımsız haber sitesi Mediazona, diğer bazı popüler Batılı barındırma sağlayıcılarının da engellendiğini bildirdi.

Rus internet özgürlük grubu Roskomsvoboda'nın kurucusu siber hukuk avukatı Sarkis Darbinyan, yetkililerin işletmeleri kontrol edilebilir Rus barındırma sağlayıcılarına geçmeye zorladığını söyledi.

Darbinyan, tüm Rus web sitelerinin yaklaşık yarısının yabancı barındırma ve altyapı sağlayıcıları tarafından desteklendiğini ve çoğunun yerel muadillerine göre daha iyi kalite ve fiyat sunduğunu tahmin ediyor. Küresel web sitesi ve platformların "çok sayıda" bu sağlayıcıları kullandığını, bu nedenle bunların kapatılmasının Rusya'da da "otomatik olarak erişilemez hale gelmesi" anlamına geldiğini söyledi.

30 Temmuz tarihli İnsan Hakları İzleme Örgütü raporuna göre, endişe verici bir diğer eğilim de Rusya'nın internet sağlayıcılarının ve IP adreslerini yöneten şirketlerin konsolide olması.

Yetkililer geçen yıl internet sağlayıcı lisansı almanın maliyetini 7.500 rubleden (yaklaşık 90 dolar) 1 milyon rubleye (12.300 doların üzerinde) çıkardı ve devlet verileri, Rusya'daki tüm IP adreslerinin yarısından fazlasının yedi büyük şirket tarafından yönetildiğini ve Rusya'nın devlet telefon ve internet devi Rostelecom'un %25'ini oluşturduğunu gösteriyor.

HRW'den Kruope, Kremlin'in "Rusya'daki internet alanını kontrol etmeye, sansürlemeye ve trafiği manipüle etmeye" çalıştığını söyledi.

"Aşırılıkçı" aramaları suç saymak

Yeni bir Rus yasası, geniş anlamda "aşırılıkçı" içerikler için yapılan çevrimiçi aramaları suç sayıyor. Bunlar arasında LGBTQ+ içerikleri, muhalif gruplar, Kremlin'i eleştiren bazı sanatçıların şarkıları ve geçen hafta aşırılıkçı olarak nitelendirilen Navalny'nin anıları yer alabilir.

Sağ görüşlüler, bunun yalnızca sağlayıcıları değil, tüketicileri de cezalandırmaya yönelik bir adım olduğunu söylüyor. Belarus'ta insanlar, belirli bağımsız medya kuruluşlarını okudukları veya takip ettikleri için düzenli olarak para cezasına çarptırılıyor veya hapse atılıyor.

Siber güvenlik uzmanı ve Net Freedom hakları grubunun avukatı Stanislav Seleznev, 146 milyonluk bir ülkede bireysel çevrimiçi aramaları takip etmenin hâlâ zorlu bir iş olması nedeniyle yaygın davalar beklemiyor. Ancak sınırlı sayıda dava bile birçok kişiyi kısıtlanmış içeriklerden korkutabilir, dedi.

Bir diğer önemli adım ise, izleme hizmeti Mediascope'un Nisan ayında 97 milyondan fazla aylık kullanıcısı olduğunu belirttiği WhatsApp'ı engellemek olabilir.

Milletvekili Anton Gorelkin, WhatsApp'ın "Rusya pazarından çekilmeye hazırlanması gerektiğini" ve sosyal medya şirketi VK tarafından geliştirilen yeni "ulusal" mesajlaşma uygulaması MAX'in onun yerini alacağını söyledi. Telegram'ın muhtemelen kısıtlanmayacağını da ekledi.

Mesajlaşma, çevrimiçi devlet hizmetleri, ödemeler ve daha fazlası için tek noktadan alışveriş imkanı olarak tanıtılan MAX, beta testleri için kullanıma sunuldu, ancak henüz geniş bir takipçi kitlesine ulaşamadı. Tass haber ajansının bildirdiğine göre, Temmuz ayına kadar 2 milyondan fazla kişi kaydoldu.

Şartlar ve koşullar, kullanıcı verilerinin talep üzerine yetkililerle paylaşılacağını belirtiyor ve yeni bir yasa, Rusya'da satılan tüm akıllı telefonlara önceden yüklenmesini şart koşuyor. Devlet kurumları, yetkililer ve işletmeler, iletişim ve bloglarını MAX'e taşımaya aktif olarak teşvik ediliyor.

Access Now dijital haklar grubundan Anastasiya Zhyrmont, Temmuz ayında Rusya'da hem Telegram hem de WhatsApp'ın kesintiye uğradığını ve bunun olası kesintilerin internet altyapısını nasıl etkileyeceğinin bir testi olabileceğini söyledi.

Bu alışılmadık bir durum değil. Son yıllarda yetkililer, interneti dünyanın geri kalanıyla düzenli olarak kesmeyi denediler ve bu da bazen bazı bölgelerde kesintilere neden oldu.

Darbinyan, insanların MAX'i kullanmasını sağlamanın tek yolunun tüm Batılı alternatifleri "kapatmak, boğmak" olduğuna inanıyor. "Ancak yine de alışkanlıklar... bir iki yılda değişmez. Ve bu alışkanlıklar, internetin hızlı ve özgür olduğu on yıllar boyunca edinilmiş," dedi.

Darbinyan, devlet medyası ve internet düzenleyicisi Roskomnadzor'un daha gelişmiş yöntemler kullandığını, tüm web trafiğini analiz edip neyi engelleyebileceğini veya engelleyebileceğini belirlediğini söyledi.

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nden Kruope, "teknolojiyi mükemmelleştirme, internetin ve oyuncuların mimarisini ele geçirme ve anlama yılları"nın yanı sıra Batılı yaptırımlar ve şirketlerin 2022'den beri Rusya pazarından çekilmesinin de bunda etkili olduğunu söyledi.

Darbinyan, Rusya'nın internetini dünyanın geri kalanından izole etme konusunda "henüz orada olmadığını", ancak Kremlin'in çabalarının bunu "yaklaştırdığını" söyledi.

Kaynak: AP