NASA, Dünya'nın Manyetik Alanında Büyüyen Devasa Bir Anomaliyi İzliyor

NASA, Dünya'nın Manyetik Alanında Büyüyen Devasa Bir Anomaliyi İzliyor

NASA, yıllardır Dünya'nın manyetik alanındaki garip bir anomaliyi izliyor: Gezegenin üzerindeki gökyüzünde, Güney Amerika ile Güneybatı Afrika arasında uzanan, düşük manyetik yoğunluklu dev bir bölge.

Güney Atlantik Anomalisi olarak adlandırılan bu devasa, gelişmekte olan fenomen, bilim insanlarını yıllardır meraklandırıyor ve endişelendiriyor; belki de en çok NASA araştırmacılarını.

Uzay ajansının uyduları ve uzay araçları, anomali içindeki zayıflamış manyetik alan gücüne ve bunun sonucunda Güneş'ten gelen yüklü parçacıklara maruz kalmaya karşı özellikle savunmasız.

NASA tarafından Dünya'nın manyetik alanındaki bir "çentik" veya bir tür "uzay çukuru" olarak adlandırılan Güney Atlantik Anomalisi (SAA), genellikle Dünya'daki yaşamı etkilemez, ancak aynı şey, düşük Dünya yörüngesi irtifalarında gezegenin etrafında dönerken doğrudan anomalinin içinden geçen yörüngesel uzay araçları (Uluslararası Uzay İstasyonu dahil) için söylenemez.

Bu karşılaşmalar sırasında, anomalinin içindeki manyetik alan gücünün azalması, uydulardaki teknolojik sistemlerin Güneş'ten yayılan yüksek enerjili protonlara çarpması durumunda kısa devre yapıp arızalanabileceği anlamına gelir.

Bu rastgele çarpışmalar genellikle yalnızca düşük seviyeli aksaklıklara yol açsa da, önemli veri kaybına veya hatta önemli bileşenlerde kalıcı hasara neden olma riski taşırlar. Bu tehditler, uydu operatörlerini uzay aracı anomali bölgesine girmeden önce uzay aracı sistemlerini rutin olarak kapatmak zorunda bırakır.

Uzaydaki bu tehlikeleri azaltmak, NASA'nın SAA'yı takip etmesinin bir nedenidir; bir diğeri ise anomalinin gizeminin, karmaşık ve anlaşılması zor bir olguyu araştırmak için harika bir fırsat sunması ve NASA'nın geniş kaynakları ve araştırma gruplarının bu olayı incelemek için benzersiz bir şekilde donatılmış olmasıdır.

"Manyetik alan aslında birçok akım kaynağından gelen alanların üst üste gelmesiyle oluşur," diye açıklamıştı Maryland, Greenbelt'teki NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nden jeofizikçi Terry Sabaka 2020'de.

Birincil kaynağın, Dünya'nın dış çekirdeğinde, yerin binlerce kilometre altında dönen erimiş demir okyanusu olduğu düşünülüyor. Bu kütlenin hareketi, Dünya'nın manyetik alanını oluşturan elektrik akımlarını üretiyor, ancak görünüşe göre bu akımlar tekdüze değil.

Afrika kıtasının yaklaşık 2.900 kilometre (1.800 mil) altında bulunan Afrika Büyük Düşük Kesme Hızı Bölgesi adı verilen yoğun kayaçlardan oluşan devasa bir rezervuarın, alanın oluşumunu bozduğu ve gezegenin manyetik ekseninin eğiminin de etkisiyle dramatik bir zayıflama etkisine yol açtığı düşünülüyor.

"Gözlemlenen SAA, bölgedeki dipol alanının baskınlığının zayıflamasının bir sonucu olarak da yorumlanabilir," dedi NASA Goddard jeofizikçisi ve matematikçisi Weijia Kuang 2020'de.

"Daha spesifik olarak, ters kutupluluğa sahip yerel bir alan SAA bölgesinde güçlü bir şekilde büyüyor ve bu da alan yoğunluğunu çevredeki bölgelerden daha zayıf, çok zayıf hale getiriyor."

SAA'nın bölündüğünü gösteren uydu verileri. (Jeomanyetizma Bölümü, DTU Uzay)

Bilim insanlarının bu anomali ve etkileri hakkında hâlâ tam olarak anlayamadığı çok şey olsa da, yeni bilgiler bu garip olguya sürekli olarak ışık tutuyor.

Örneğin, NASA heliofizikçisi Ashley Greeley tarafından 2016 yılında yürütülen bir çalışma, SAA'nın yavaşça sürüklendiğini ortaya koydu ve bu, 2021'de yayınlanan bir araştırmada CubeSat'lardan gelen takiplerle doğrulandı.

Ancak, sadece hareket etmiyor. Daha da dikkat çekici olanı, fenomenin ikiye bölünme sürecinde olduğu ve 2020'de araştırmacıların Güney Atlantik Anomalisi'nin, her biri büyük anomali içinde ayrı bir minimum manyetik yoğunluk merkezini temsil eden iki ayrı hücreye bölünüyor gibi göründüğünü keşfetmesiyle ortaya çıkması.

Bunun Güney Atlantik Anomalisi'nin geleceği için ne anlama geldiği henüz bilinmiyor, ancak her halükarda, anomalinin yeni bir oluşum olmadığını gösteren kanıtlar mevcut.

Temmuz 2020'de yayınlanan bir çalışma, fenomenin yakın zamanda ortaya çıkan sıra dışı bir olay olmadığını, Dünya'yı 11 milyon yıl öncesine kadar etkilemiş olabilecek tekrarlayan bir manyetik olay olduğunu öne sürdü.

Eğer öyleyse, bu, Güney Atlantik Anomalisi'nin tüm gezegenin manyetik alanının değişmesinin bir tetikleyicisi veya habercisi olmadığına işaret ediyor olabilir; bu, yüz binlerce yıl boyunca olmasa da, gerçekten meydana gelen bir şeydir.

2024'te yayınlanan daha yeni bir çalışma, Güney Atlantik Anomalisi'nin Dünya'da görülen auroralar üzerinde de bir etkisi olduğunu buldu.

Elbette, hâlâ büyük sorular var, ancak bu muazzam manyetik tuhaflıkla ilgili çok şey yaşanırken, dünyanın en güçlü uzay ajansının onu bu kadar yakından izlediğini bilmek güzel.

"SAA yavaş hareket etse de, morfolojisinde bazı değişiklikler geçiriyor, bu yüzden sürekli görevler yaparak onu gözlemlemeye devam etmemiz de önemli," dedi Sabaka.

"Çünkü modeller ve tahminler oluşturmamıza yardımcı olan şey bu."

Kaynak: Science Alert