Bilim insanları 700 milyon yıl önce olan ve Dünya'ya en uzun buzul çağını yaşatan olayın nedenini keşfetti

[™ Admin]

Bilim insanları 700 milyon yıl önce olan ve Dünya'ya en uzun buzul çağını yaşatan olayın nedenini keşfetti

700 milyon yıldan fazla bir süre önce Dünya, tarihin en uç buzul çağlarından biri olan Sturtian buzullaşması olarak bilinen dramatik bir iklim olayı yaşadı. Bu dönemde gezegen kutuptan ekvatora kadar buzla kaplıydı ve sıcaklıklar tüm okyanusları dondurabilecek seviyelere düştü.

Bilim insanları bu uzun küresel donmanın nedenini uzun zamandır tartışıyor, ancak yeni araştırmalar bunu tetikleyen ve sürdüren kuvvetlere ışık tutuyor.

Volkanik Karbondioksit Emisyonlarının Rolü

Avustralyalı bir jeolog ekibi yakın zamanda Geology dergisinde volkanik karbondioksit (CO2) emisyonlarındaki düşüşün bu buzullaşmanın başlamasında önemli bir rol oynadığını ortaya koyan bir çalışma yayınladı.

Baş yazar Dr. Adriana Dutkiewicz, ARC Future Fellow, olayı şöyle anlatıyor: "Dünya'nın neredeyse tamamen donduğunu hayal edin. Yaklaşık 700 milyon yıl önce olan da buydu; gezegen kutuplardan ekvatora kadar buzla kaplıydı ve sıcaklıklar düştü. Ancak, buna neyin sebep olduğu hala belirsizliğini koruyor."

Bilim insanları araştırmak için gelişmiş levha tektoniği modellerine yöneldi. Bu simülasyonlar, Dünya'nın kara kütlelerinin hareketini ve bunlarla ilişkili volkanik aktiviteyi izledi. Yaklaşık 717 milyon yıl önce, okyanus ortası sırtlarından CO2 emisyonlarının tarihi bir düşük seviyeye düştüğünü keşfettiler.

Bu sırtlardaki volkanik aktivite genellikle gezegeni ısıtmaya yardımcı olan bir sera gazı olan önemli miktarda CO2 salımına neden olur. Bu emisyonlar azaldığında, Dünya'nın atmosferi kritik bir ısı tutucu bileşenini kaybetti ve küresel soğuma için zemin hazırladı.

Süper Kıta Bağlantısı

O dönemde iklimi etkileyen bir diğer faktör de eski bir süper kıta olan Rodinia'nın parçalanmasıydı. Tektonik plakalar kayarak kırıldıkça, geniş taze kaya alanlarını aşınmaya maruz bıraktılar.

Silikat aşınması olarak bilinen bu süreç, CO2'yi minerallere kilitleyerek atmosferden uzaklaştırır. Günümüzde Kanada olan devasa bir volkanik bölge olan Franklin büyük magmatik bölgesi (LIP) bu süreçte önemli bir rol oynadı. Kayalarının hızla aşınması, atmosferdeki CO2'yi daha da azaltarak soğuma eğilimini güçlendirdi.

Önceki çalışmalar, volkanik patlamaların güneş ışığını yansıtan kükürt aerosolleri salarak soğumaya katkıda bulunabileceğini öne sürmüş olsa da, yeni araştırma birincil itici güç olarak CO2 emisyonlarında uzun vadeli bir azalmaya işaret ediyor.

Sidney Üniversitesi'nden ortak yazar Profesör Dietmar Müller, "Bu dönemde jeoloji iklimi yönetiyordu." diyor. Şaşırtıcı bir şekilde 57 milyon yıl süren uzun buzul çağı, volkanik CO2 gazının son derece düşük olduğu bir dönemle örtüşüyor ve tektonik kuvvetlerin Dünya iklimini düzenlemede baskın bir rol oynadığını gösteriyor.

Uzun Bir Buzul Çağı

Sturtian buzullaşmasının en şaşırtıcı yönlerinden biri olağanüstü süresidir. Dünya tarihindeki çoğu buzul çağı birkaç milyon yıl sürmüştür, ancak bu 717 ila 660 milyon yıl öncesine kadar uzanıyordu.

Araştırmacılar, volkanik CO2 emisyonlarının azalması ve kapsamlı silikat aşınmasının birleşiminin Dünya'yı donmuş bir halde tutan bir geri besleme döngüsü yarattığını öne sürüyorlar.

Sayısal modeller bu hipotezi destekliyor. Çalışmalar, CO2 seviyeleri milyonda 200 parçanın (ppm) altına düştüğünde, yani bugünkü seviyelerin yarısından daha az olduğunda, kontrolden çıkan bir buz-albedo etkisinin ortaya çıktığını gösteriyor. Bu süreç, buz daha fazla güneş ışığını yansıttığında, sıcaklıkların daha da düşmesine ve buz örtüsünün genişlemesine neden olduğunda meydana gelir. Sonuç olarak, Dünya on milyonlarca yıl boyunca derin dondurucuda kaldı.

Sonunda, volkanik aktivite tekrar arttığında ve gezegeni ısıtmaya yetecek kadar CO2 salındığında buzul çağı sona erdi. Muhtemelen okyanus ortası sırt aktivitesi ve karasal volkanizmanın bir kombinasyonu tarafından körüklenen bu ısınma, geniş buz tabakalarını kademeli olarak eritti ve Dünya'yı daha ılıman bir duruma döndürdü.

Geleceğe Yönelik Sonuçlar

Bu çalışmadan elde edilen bulgular yalnızca Dünya'nın geçmişine değil, aynı zamanda potansiyel geleceğine de dair fikir veriyor. Dr. Dutkiewicz, "Dünya şu anda kıtasal çarpışmalar arttıkça ve levhalar yavaşladıkça daha düşük volkanik CO2 emisyonları yörüngesinde." diyor.

Bu, gezegenimizin uzak gelecekte başka bir uzun buzul çağına girebileceği olasılığını gündeme getiriyor. Ancak, söz konusu zaman ölçeklerinin günümüzde insan faaliyetlerinin neden olduğu hızlı iklim değişikliklerinden çok farklı olduğu konusunda uyarıyor.

NASA ve diğer iklim örgütleri, jeolojik süreçlerin milyonlarca yıl boyunca Dünya'nın iklimini etkilemesine rağmen, insan kaynaklı CO2 emisyonlarının çok daha kısa bir zaman ölçeğinde değişikliklere yol açtığını vurguluyor.

Fosil yakıtların yakılması, atmosferdeki CO2 seviyelerini benzeri görülmemiş bir oranda artırıyor ve levha tektoniğiyle ilişkili uzun vadeli soğuma eğilimlerine karşı koyuyor.

Dünya'nın iklim geçmişini anlamak, bilim insanlarının tektonik aktivitenin, CO2 seviyelerinin ve diğer faktörlerin gezegenin geleceğini nasıl şekillendirebileceğini tahmin etmelerine yardımcı oluyor. Sturtian buzullaşması, Dünya ikliminin hem doğal jeolojik süreçlerden hem de insan faaliyetlerinden etkilenen karmaşık bir sistem olduğunu hatırlatıyor.

Araştırmalar devam ederken, bilim insanları bu karmaşık etkileşimleri ve bugün yaşadığımız dünya için etkilerini daha iyi anlamak için modellerini iyileştirecekler.

Kaynak: The Brightside of the news