Problem:
İslam dinine göre aşağıdaki miras problemini çözünüz.
Bir kişi ölür. Mirasçı olarak 3 kızı, anne-babası ve karısı kalır. Miras dağılımı nasıl olacaktır.
Çözüm:
Öncelikle yazdıklarım tamamen kişisel bir değerlendirme olup, bilimsel olmayan bir çalışmanın ürünüdür ve hatalar bana aittir. Hukuki ve dini geçerliliğinin araştırılmaya ihtiyacı vardır. Yazımdan çıkarılabilecek sonuçların kullanımının sorumluluğu tamamen kullanıcıya aittir.
Çözüme geçer isek:
Kişinin vatandaşı olduğu devletin bu konuyu düzenleyen kanunlarına göre miras dağılımı yapılır. Kişi ile devlet arasında ki hukuki bağ bir hukuki bağ ile bağlıdır.
Kişi eğer vatansız ise, vatansızların hukuksal durumunu düzenleyen uluslararası kurumlara (birleşmiş milletler) başvurmak uygun olacaktır.
Kişinin hukuki durumuna karar veren kurumlar, bu kişinin miras dağılımını dinine göre yapın derler ise, kişinin bağlılığı ölmeden önce bildirmiş olduğu okulun (mezhebin, tarikatın, akımın, cemaatin, vs.) söz sahiplerine (molla, şeyh, hoca, imam, dede, ağa, ağbi, vs.) danışmak uygun olacaktır.
Nisa suresi 11 ve 12 numaralı ayetlerdeki* paylaşıma göre problemin çözümü istenirse:
Kişinin borçları ödenir.
Kişinin vasiyeti yerine getirilir.
Bunlardan sonra kalan miktarın dağılımı yapılır.
Geride kalan eşe, diğer mirasçıların mevcudiyetine göre bir pay verilir. Bizim problemde geride kalan mirasçılar sadece çocuklar ve ölen kişinin ana babasıdır. Dolayısıyla kalan eşin payı 8’de birdir.
Kalan miktarın 3 de 2 si kız çocuklara, 6 da bir anneye, 6 da bir de babaya dağıtılır. Anne ve Baba 1’er lira aldı ise, 3 kız çocuk toplam 4 lirayı eşit olarak paylaşacaktır.
Kıyaslama amacı ile sayısal örnek verirsek:
90.000TL : Ölen kişiden, alacaklardan, borçlardan ve vasiyetten sonra kalan mal varlığı.
11.250TL : Eşin aldığı miktar.
52.500TL : 3 kız kardeşin 17.500TL’lik paylarla aldığı toplam miktar.
26.250TL : Anne ve babanın 13.125TL’lik paylarla aldığı toplam miktar.
Tartışma:
Söz konusu ayetlere göre yapılan paylaşımın matematiksel olarak hatalı çıktığını gösteren çözüm yöntemlerinde, tüm mirasçılar bütün mal varlığı (miras) üzerinden, ayetlerde belirtilmiş oranlara göre paylandırılmıştır. Halbuki söz konusu ayetlerde eşin payı çocuk olup olmama durumuna bağlı olarak net bir şekilde belirtilmiştir ve bu payın oranını başka hiç bir mirasçı varlığı etkileyememektedir. Dolayısıyla eşin payı, borçlar ve vasiyet, malvarlığından çıkarıldıktan sonra hesaplanır. Geriye kalanda 3 parçaya bölünerek 2/3’ün çocuklara, 1/3 (iki adet 1/6 olmak üzere) ana-babaya pay edilir. Zaten söz konusu ayetlerde, çocukların ve ana-baba paylarının toplamının bir (1) olduğu açıkça görülmektedir.
*******