Deluge

Kritizim (Eleştiricilik); (Hiçbir bilgiyi tartışmadan tenkit süzgecinden geçirmeden kabul etmek doğru değildir.) Deney ve akıl bilginin oluşumunu sağlar. Deneyle başlayan bilgi edinme süreci zihnimizdeki 12 kategoriye aklımız yardımıyla yerleştirilerek bilgi oluşur.) Kritisizm insan zihninin güçlerine ve insanın neyi bilip bilemeyeceğine ilişkin bir araştırmadan meydana gelen felsefi yaklaşımdır. Bu yaklaşımın en önemli temsilcisi Alman filozofu İmmanuel Kant’tır. Kant’a göre felsefe araştırması, bir değerlendirme (eleştiri) olmalıdır. Felsefe Akıl’la yapılıyor. Öyleyse aklı değerlendirmek onun ne olduğunu ve ne olmadığını iyice bilmek gerek. Felsefe nasıl bir akılla yapılıyor? Deneyden yararlanmayan bir salt akılla. Öyleyse salt akıl nedir. Salt akıl, duyarlığın verilerinden alınmamış olan önsel bir bilgiyi gerçekleştirdiği iddiasındadır. Buysa nesneler düzenini aşarak düşünce düzenine yükselmek demektir? _ Öyleyse salt aklın bilme yöntemi bir aşkınlık yöntemidir. Salt akıl bu yöntemle gerçek bir bilgi edinebilir mi? _ Öyleyse bilgi ne demektir, önce onu tanımlamak gerekir. Kant’a göre her bilgi, bir yargıdır. Ne var ki her yargı, bir bilgi değildir. Örneğin “her cisim yer kaplar” yargısı bize yeni bir bilgi vermez, çünkü “cisim” kavramı esasen “yer kaplamayı” içerir; bu yargıda sadece bir çözümleme yapılıyor ve “cisim” kavramı çözümlenerek kendisinde esasen bulunan bir bilgi hiçbir gereği yokken yeniden ortaya konuyor. Oysa “bu yük ağırdır” yargısı bize yeni bir bilgi verir, çünkü “ yük” kavramı kendiliğinden hafif ya da ağır olduğunu bildirmez. Burada, ötekinin tersine, bir çözümleme değil bir birleştirme yapıyoruz ve “yük” kavramıyla “ağır” kavramını birleştirerek yeni bir bilgi elde ediyoruz. Demek ki bize bilgi veren yargılar çözümsel yargılar değil, bireşimsel (Özdek) yargılardır. Salt akıl bu bireşimsel yargıyı aşkınlık yöntemiyle, deneyi aşarak gerçekleştirebilir mi? Kant bu soruya kesin olarak şu karşılığı veriyor; Gerçekleştiremez. Böylece metafiziği kesin olarak yıkmış oluyor: “salt us deneyden yararlanmadan hiçbir bilgi gerçekleştiremez.” Öyleyse metafizik tasarımlar, insanların romantik düşlerinden başka bir şey değildirler. Kant öncesi felsefenin tanrılaştırdığı Akıl, böylelikle tahtından indirilmiş oluyor. Artık, aşkınlık yöntemiyle çalışan salt akla güvenilmeyecektir. Kant eleştirmeye devam ediyor: salt akıl, (Özdek) bireşimsel yargı olan bilgi’yi niçin gerçekleştiremez. Çünkü akıl, sadece bir birleştirme işini gerçekleştirmektedir ve bu iş için gerekli gereçleri nesneler düzeninden almaktadır. Elimizle tuttuğumuz taşı yere bırakınca onun düştüğünü görüyoruz ve ancak ondan sonradır ki “bırakılan taş düşer” (aposteriori) sonsal bilgisini edinebiliyoruz. Bu deneyi yapmadan önce bu konuda hiçbir (apriori) önsel bilgimiz olamaz. Bize bu gereçleri veren duyarlıktır. Duyarlık, bize bu gereçleri nasıl veriyor? Zaman ve mekân içinde veriyor. Oysa nesneler düzeninde zaman ve mekan diye bir şey yoktur. Demek ki bunlar duyarlığın dışarıdan almadığı, kendinden çıkardığı bir şeylerdir. Duyarlık bunları katmadan, dışarıdan aldığı hiçbir şeyi bize gönderemez. Bunlar deneyden elde edilemeyeceklerine göre, aklın verileri midir? Kant, bu soruya da kesinlikle şu karşılığı veriyor; Hayır, bunlar aklın verileri olamaz. Çünkü küçük çocuklar zaman ve uzayı düşünmeksizin bilirler, hiçbir ussal işleri gerçekleştiremedikleri halde sevdikleri şeylere yaklaşır, sevmedikleri şeylerden uzaklaşırlar. Öyleyse, duyarlık, ne nesneler ne de düşünce düzeninden aldığı bu şeyleri nasıl elde etmiştir. Kant, bu soruya, kendine özgü bir karşılık veriyor; Sezi ile. Kant’a göre bunlar birer biçim’dir ve ancak duyarlığın sezisiyle elde edilebilir. Zaman iç duyarlığın biçimidir, içimizden gelen her duygu zamanla birliktedir; mekân dış duyarlığın biçimidir, dışımızdan gelen her duygu mekânla birliktedir. Katılmadıkları hiçbir duyumun gerçekleşemeyeceği bu biçimler, usun verileri olmadıkları halde (transzendentale) deneyüstüdürler. Deneyden çıkarılmışlardır ama onlarsız da deney yapılamaz. Kant’a göre, aşkın bilgi olamaz ama deneyüstü bilgi olabilir. Bir soru daha gerekiyor; Deneyden gelen verilere duyarlığın seziyle elde ettiği biçimlerin katılması, bilimsel bir bilgiyi gerçekleştirmeye yeter mi? Yetmeyeceğini söyleyen Kant, sonunda us’a deneyüstü bir görev bulmuştur. Birleştirme işi. Kant’ a göre us bu görevi gerçekleştirmeseydi, ne duyuların verileri ve ne duyarlığın katkıları bilimsel veriyi gerçekleştirebilirdi. Öyleyse us (Akıl), bu birleştirme işini nasıl yapıyor? Duyarlığın katkısıyla birlikte gelen bilgi süreçlerini düzenleyici kalıp (kategori)’lara sokarak. Us, bu kalıpları ne deneyden ve ne de duyarlığın sezişinden almıştır; bu kalıplar onda temel olarak vardırlar ve kendisiyle birliktedirler. Demek ki, Kant’a göre bilgi, gene de, nesneler düzeninde değil, us’un düşünme düzeninde gerçekleşmektedir. Kant, böylelikle kendi düşünme yöntemini de bulmuş oluyor. "Deney üstü yöntem". Kendi kurduğu bu terimle, eleştirici bakışını dile getirerek, bilginin duyuların ürünü olduğunu savunan duyumculukla anlığın ürünü olduğunu savunan (entelektüalizm) anlıkçılığın üstüne aşıyor ve gerçeğin, her ikisinin birleşik bir üstün deliğinde olduğunu savunuyor. Kant’a göre; Kesin, tümel, her zaman ve her yerde geçerli bilgi elbette deneyüstü önsel bir bilgidir. Çözümsel yargıların tümü sonsaldır, deneden sonra gerçekleşmişlerdir. Bu yüzden bilimsel ve kesin bir bilgi vermezler. Bireşimsel yargıların da önsel olanları vardır ama sonsal olanları da vardır. İşte asıl kesin ve bilimsel bilgi bu önsel bireşimsel yargı’lardır. Başlığa Geri Dön

David Hume (1711-1776): İnsan zihninde olup bitenleri Newton'un deneysel yöntemini uygulayarak, yeni bir insan bilimi kurmayı ve geliştirmeyi öneren Hume, tüm iyi niyetine ve yüksek amaçlarına rağmen, İngiliz ampirizminin temel tezlerini koruduğu için son çözümlemede kuşkuculuğa düşmekten kurtulamamıştır. Bizim yalnızca, kendi zihnimizde doğrudan ve aracısız olarak tecrübe ettiğimiz ideleri, duyum ve izlenimleri bilebileceğimizi, bilgide kendi zihnimizin ötesine geçemediğimizi ve bundan dolayı herhangi bir şeyin insan zihninden bağımsız olarak var olduğunu söyleyemeyeceğimizi belirten Hume, insan zihnini bilgi bakımından analiz ettiği zaman, insan zihninin tüm içeriklerinin bize duyular ve deney tarafından sağlanan malzemeye indirgenebileceğini görmüştür, bu malzeme ise algılardan başka hiçbir şey değildir. D.Hume’a göre; Bizim her şeyi algı yoluyla bildiğimizi söyler. Algı ise dikkati bir şeye yöneltmek suretiyle o şeyin bilincine varma olarak tanımlanabilir. Ona göre algılar (zihnimizde bulunanlar) iki şekilde ortaya çıkar; 1-İzlenimler: Zihinde bulunanların temelinde, beş duyu yoluyla algıladıklarımız vardır. Görürken, işitirken, severken ya da nefret ederken hissettiklerimiz bu gruba girer. 2-İdeler (kavramlar ve düşünceler): Hume’a göre algının sonucunda oluşmuş olan idelerde ve düşüncelerde belli özellikler bulunduğu zaman, bunlar birbirleri ile birleştirilirler ve sonuçta daha karmaşık düşünceler ortaya çıkar. D.Hume’a göre, düşüncelerimizin birbirleriyle birleştirilmesine yol açan özellikler üç tanedir; A-Benzerlik; Bir resim bizi resmi yapan konu hakkında düşünmeye sevk eder. B-Süreklilik; Bir binadaki daireden söz edilmesi bize başka daireleri düşündürür. C-Neden-sonuç bağıntısı; Bir yara üzerinde düşünme bize yaranın ardındaki acıyı hissettirir. Nedensellik, (determinizm) gerekircilik ilkesine göre her şeyin bir nedeni (sebebi) vardır; aynı şartlarda, aynı sebepler, hep aynı sonuçları verir. Bütün bilgilerimiz özellikle de bilimsel bilgiler bir nedensellik ilkesine dayandıklarından nedensellik bağıntısı önem taşır. Ancak nedensellik bilinemez ve temellendirilemez sadece düşünülebilir.Nedensellik ilkesini bilmenin ancak iki yolu olabilir; Ya deneyden bağımsız ön bilgi olarak, ya da doğadaki nedenlerle sonuçları gözleyerek bilebiliriz. O’na göre biz nedensellik ilkesini deneyden bağımsız ön bilgi olarak bilemeyiz. Çünkü her hangi bir nedeni ele alırsak bu neden içerisinden sonucu çıkarmamız mümkün değildir. Örneğin; sıcaklığın metalleri genleştirdiğini söylüyoruz. Hume’a göre deneye başvurmadan yalnızca sıcaklık kavramından hareket ederek metallerin genleşmesi sonucuna varamayız. Bundan dolayı nedensellik ilkesi hakkında bir ön bilgimiz olamaz. Öyleyse nedensellik düşüncesi deneye dayanmalıdır, nedensellik düşüncesine karşılık gelen bir algı izlenim bulunması gerekir. O’na göre biz nedenselliği algılayamıyoruz. Ancak nedensellik tasavvurumuz aslında bir zihinsel alışkanlık ve çağrışımdır. Biz A olayından sonra B olayının geldiğini defalarca göre göre bizde bir zihinsel alışkanlık oluşturur. Böylece her A olayı bizde B olayını çağrıştırır. Başlığa Geri Dön

J.Locke(1632-1704): Ampirizmin kurcusu olan, bilginin kaynağında tecrübenin bulunduğunu söyleyen İngiliz filozoftur. Ampirist John Locke doğuştan, önsel, bir bilgi olmadığını kanıtlamak için “boş levha (tabula rasa) deyimini kullanmıştır. Locke göre insan beyni, doğduğu anda, boş bir levha gibidir. Bu levha, yaşandıkça, duyular yoluyla elde edilen algılarla dolacaktır. Bu yüzdendir ki yeni doğan çocuk hiçbir şey bilmez ve aptalların levhaları ömür boyu boş kalır. Çünkü doğuştan bilgi yoktur. Bilgi, ancak duyularla elde edilebilir. Kendisine sözü edilmeyen bir şeyi kendiliğinden bilen bir tek kişi gösterilemez. Anadan doğma körde renk bilgisi yoktur, çünkü rengi algılayamamaktadır. Duyular ve deneyler bu levhayı zamanla doldurur. J.Locke’a göre İki tür deneyden ya da bilginin iki tür kaynağından söz edilebilir. Bunlar; Dış deney ve İç deneydir. Dış deney; Dış dünyadaki varlıklar duyu organları ile denenir. İç deney; İnsanın kendi bilincinde ve ruhunda olup bitenlerin bilincine varılır. İnsana bu iki kaynaktan basit düşünceler (algılar, (zihinde canlandırma), tasavvur ya da tasarımlar) gelir. İnsanlarda yalın ve bileşik olmak üzere iki tür algılama vardır. Yalın algılamalar, duyumlar ve ruhsal olaylarla ilgili zihinde canlandırmalardır. İnsan zihninin pasif olduğu bu algılamalar bilgilerimizin malzemelerini oluştururlar. Örneğin; sıcak ve soğuk gibi algılamalar yalın algılamalardır. Bileşik algılamalar ise zihin tarafından üretilir. Zihin yalın algılamaları düzenleyerek, birleşik algılamalar haline getirir. Böylece karmaşık düşüncelere ve bilgiye ulaşır. Bu da zihnin düşünme gücü ile olur. Bu tür genel geçerli doğru bilgilerin kazanılmasında zihin aktif halde bulunur. Örneğin; Soy, insanlık, gibi kavramlar bileşik algılamalardır. J.Locke’a göre nesnelerde birincil nitelik (katılık, sıvılık) ve ikincil nitelik (renk, koku) olmak üzere iki tür nitelik vardır. Birincil nitelikler bağımsız olarak nesnede vardır. İkincil nitelik algılayanın sonradan kazandırdığı niteliklerdir ve algılayana bağlıdır. Zihinde canlandırma, düşünce, tasarım ve amaçlar yani tasavvurlardan oluşur. J.Locke’a göre karmaşık düşüncelerin dolayısıyla bilginin oluşması için şu yetilere ihtiyaç vardır. 1-Zihne gerekli tasarımları sağlayan algı 2-Zihne giren tasarımları saklayan bellek 3-Tasarımları düşünceleri birbirinden açıkça ayırt etme yetisi 4-Birçok tasarım ve düşünceyi birbirleriyle karşılaştırma yetisi 5-Birçok basit düşünceyi ve tasarımı birleştirme yetisi 6-Benzer düşüncelerdeki ortak öğeyi bulup çıkarmayı sağlayan soyutlama yetisi. J.Locke’a göre insan zihni, belleği, bilinci dış dünyadan gelen malzemeyi bu yetileriyle işleyerek bilgiyi sağlar. Bu bilgiler de "Sezgisel", "Duyusal", "Kanıtlayıcı" olmak üzere üç çeşittir. Gerçek var oluş söz konusu olduğunda, bilgimizin kapsamı daha da daralır. J.Locke’a göre; Biz sezgi yoluyla kesin olarak yalnızca kendimizin var olduğunu biliriz. Bu bilgiyle İnsan kendi varlığının bilgisine sahip olur. Bu sağlam ve kesin bir bilgidir. Duyusal bilgiyle, duyularımıza sunulmuş olan nesnelerin var olduğunu biliriz. Bununla birlikte, kesin olmayan duyusal bilgi, bize gerçek bir bilgi veremez, çünkü bu bilgi her şeyden önce şimdi duyularımıza sunulmuş olan nesnelerle sınırlanmış olup, şimdi ve burada mevcut olan tikel nesnelerin ötesine geçemez. J.Locke’a göre; Duyusal bilgi yoluyla, bizim dışımızdaki nesnelerin var olduğunu bilsek bile, bu nesnelerin gerçek doğalarına ilişkin olarak pek fazla bir bilgimiz olamaz. Kanıtlama yoluyla ise, Tanrı‘nın gerçek var oluşunu kanıtlarız. J.Locke; Dolayımsız olarak bilincinde olduğumuz şeylerin, nesnelerin bizatihi kendileri değil de, zihinlerimizdeki ideler olduğunu, İdelerimizin tecrübeden türetilmek durumunda olduğunu, aksi takdirde anlamlı bir içerikten yoksun olacağını, genel bir önermenin sezgisel bakımdan ya da kanıtlama yoluyla kesin olmadıkça, gerçek anlamda bir bilgi olamayacağını kabul ettiği için, bilgimizin kapsamını oldukça daraltır. O, bir deneycidir ve dolayısıyla bilgide deneyime önem verip, empirik olmayan ilkelerden türetilmiş mantıksal bir sistemin bize gerçekliğin resmini hiçbir şekilde veremeyeceğini kabul eder. J.Locke; Bundan başka zihnimizde olan şeylerin, nesnelerin kendileri değil de nesnelerle olan gerçek ilişkilerini hiçbir zaman bilemeyeceğimiz ideler olduğunu savunduğu ve neyin bilgi sayılıp neyin bilgi sayılamayacağı konusunda, hayli yüksek bir kesinlik ölçütü öne sürerek, yalnızca sezgi ya da kanıtlama yoluyla elde edilen bilgiyi kesin bilgi olarak gördüğü için, empirik ve bilimsel bilginin gerçek anlamda bilgi olamayacağını dile getirir. Başlığa Geri Dön

AMPİRİZM (Deneycilik); (Genel geçerli doğru bilginin kaynağı deneydir.) Ampirizm; Bilgilerimizin duyu ve algılardan geldiğini, deneyden türediğini ve aklımızda doğuştan gelen hiçbir bilgi, düşünce ve ilke bulunmadığını ileri süren öğretidir. Bu öğreti bilginin sadece duyumlardan geldiğini ve deney dışında hiçbir yoldan bilgi edinilemeyeceğini savunur. Bilginin duyumlara dayandığı savı, ustan ve doğuştan bilgi olmadığı anlamını içerir. Ampirizm, duyumdan ayrı bilgi prensipleri olarak aksiyomların, akli prensiplerin, doğuştan fikirlerin ve kategorilerin varlığını inkâr eder. Dolayısıyla bütün bilgimizin dayandığı esasların duyulabilir tecrübenin eseri ve mahsulü olduğunu ileri sürer. Önsel (apriori) olan hiçbir şeyi kabul etmez. Başlıca Ampiristler, John Locke ve David Hume’dur. Başlığa Geri Dön

Hegel: (1770-1831) Alman idealizminin ve rasyonalizminin öncülerindendir. Hegel’e göre deneye başvurmadan sırf düşünce (spekülasyon) ile kesin bilgiye ulaşılabilir. Çünkü Özne ile Nesne aynı aklın değişik biçimlendirmeleridir. Objenin kendisi de özne gibi akla dayanır. Yani nesnenin kesin bilgisine akılla ulaşılan kavramlar üzerinde düşünülerek ulaşılacağını savunur. O’na göre her ussal (rasyonel) olan şey de gerçekdir. Duyu organlarınca elde edilen bilgilerin kesin genel-geçer bilgiler olmadığını düşünür. Hegel’e göre “zaten felsefe de, nesnelerin düşünce ile görülmesi, evrenin düşünülmesidir” Bu nedenle kavramlar felsefenin ana konusudur. Hegel felsefesi, gelişme kavramına dayanır. Her şeyin değişme ve hareket halinde ve birbirine bağlı olarak değiştiğini savunur. Herakleitos’un diyalektik yöntemini geliştirmiştir. Düşüncedeki değişmeler maddedeki değişmelere yol açar.Hegel’e göre her şey üç aşamalı bir gelişme sonucu gerçekleşir.Bu süreç Tez-Antitez-Sentez sürecidir. Örneğin;”varlık” kavramı üzerinde düşünürsek; Varlık (Tez)- Var olanı düşününce hemen karşıtını düşünürüm, Yokluk (Antitez)- buradaki çatışma uzlaştırıcı bir kavrama götürür, Oluş (Sentez) sonucuna ulaşırız. Çiçek (tez), çiçeğin yok olması (antitez), meyve (sentez). Çiçek, meyvenin ortaya çıkmasına yol açar, ama meyvenin ortaya çıkması için çiçeğin yok olması gerekmektedir. Demek ki her olmakta olan şey, hem var olan hem hem yok olan şeydir. Sonuç olarak; Rasyonalizm, insan aklını tüm insanlar için aynı ve değişmeyen bir şey olarak ele almıştır. Oysa çağdaş psikoloji ve antropoloji yaptığı çalışmalarda aklın da değişmekte olduğunu göstermiştir. Ayrıca Rasyonalizm, aklı doğadan ayrı bir öz, farklı bir varlık olarak ele alarak akıl ile nesne arasında bir ikilik yaratıyor. Bilgi süje (Özne) ile obje (Nesne) arasındaki ilişkiden doğmaktadır. O zaman birbirinden tamamen ayrı olan akıl ve nesnenin birbiriyle nasıl çakışarak bilgiyi ortaya çıkaracağı sorunu ortaya çıkıyor. Böylece Rasyonalizmin bilgi sorununu çözemediği görülüyor. Zaten Hegel bu ikiliği “objenin kendisi de süje gibi rasyoneldir” diyerek bu ikiliği aşmaya çalışmıştır. Başlığa Geri Dön

Rene Descartes: (1596-1650) Modern felsefenin kurucusu sayılır. Modern Rasyonalizm’in öcüsü ve Analitik Geometrinin kurucusudur. Descartes’a göre üç türlü bilgi vardır: 1-Doğuştan gelen bilgiler 2-Yapay bilgiler 3-Sonradan edinilen bilgiler Tanrı fikri, ruh, uzay ve tüm matematiksel düşünceler doğuştandır. Doğuştan gelen düşünceler doğduğumuzda hazır olarak bulunmazlar. Tıpkı doğuştan gelen hastalıklar gibidir. Yani hastalık bebekte kesin kes görülmez ancak görülme ihtimalinin varlığını gösterir. Bunun gibi doğuştan gelen düşünceler de doğduğumuzda hazır olan düşünceler değildir. Bizde hazır olan bu düşünceleri doğuran yetenektir. Aklın doğrudan kavramasıdır. Bu yetenek Tanrı tarafından eşit olarak dağıtılmıştır. Aklın kavradığı doğuştan olan bu bilgilerin dışındaki bütün bilgilerimiz duyularla kavranmış niteliktedir. Sonradan edinilen geçici bilgilerdir. Descartes’a göre bu bilgiyi elde etmenin dört aşaması vardır; 1-Doğruluğunu apaçık bilmediğim şeyi doğru kabul etmemek (Apaçıklık) 2-İncelenecek şeyleri bölümlere ayırmak (Bölme, Analiz) 3-En kolay bilinenden, en karmaşığa doğru yükselmek (Basitleştirme ve Sıralama) 4-Gözden geçirmek (Sayma ve Kontrol) Descartes, duyulara güvenmediği için, duyularla elde edilen bilgilerin şüpheli olduğunu düşündü. Matematiği ve Fiziği apaçık ve kesin bilginin modeli olarak aldı. Onun dışındaki her şeyden bir kere de olsa şüphe etti. Descartes’a göre kesin bilgi bu şüphe edişten çıkmaktadır. Descartes böylece; “Mademki her şeyden şüphe ediyorum, öyleyse düşünüyorum; Mademki düşünüyorum, öyleyse varım” (Cogito Ergo sum) formülüne ulaşır. Bu sonuç O’na göre apaçık, kesindir. O’na göre kendisinde var olan düşünme yeteneği Tanrı’yı; en yetkin ve aldanmaz-aldatmaz olan Tanrı fikri de dış dünyayı kanıtlanır. Descartes’in rasyonalizmi, iyi yönetilen her zihnin kesin, genel-geçer bilgiye ulaşabileceği görüşüne dayanır. Başlığa Geri Dön

Farabi: (870-950) (Ebu Nasr Muhammed bin Turhan bin Uzluğ ) Aristotelesçi düşünürdür. İslam felsefesinin kurucusu sayılır. Farabi’ye göre; Gerçeğin başında zorunlu varlık olan Allah vardır. Allah varlığını kendisinden alır. O, hakiki ve sonsuz varlıktır. Allah doğrudan ve bir varlık yaratır. Yarattığı bu ilk varlık akıldır. Bilme aklın kendisinde vardır. Hem kendini hem de Allah’ı bilir. İnsan aklı doğuştan bazı bilgileri beraberinde getirir, aslında pasiftir. Deney ile temasa geçince aktif hale gelir. Böylece duyular ve mantıksal çıkarımlarla elde edilen bilgilere ulaşılır. Bu bilgiler doğru ve ya yanlış olabilir. Farabi’ye göre akıl, daha sonra doğrulanmış bilgiler(tasdikat) dediği sahih bilgiye ulaşır. Farabi’ye göre; Bilginin kaynağı duyu, akıl ve derinliğine düşünmedir. "Duyu ve akıl" doğrudan, "Düşünmek" ise dolaylı bilgiyi verir. Duyusal bilgiler, duyu organlarınca algılanan, tekil olan bilgilerdir. Bilimsel değildir. Bilimsel bilginin maddesini oluşturarak bilimsel bilgiye imkan sağlarlar. Akıl da bu tekil (duyusal) bilgileri biçimlendirerek ve bir takım kalıplara sokarak genel kavramlara ve yargılara dönüştürür. Böylece kesin ve genel-geçer bilgilere ulaşır. En yüce erdem bilgidir. Aklın edindiği bilgilerle insan iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan, güzeli çirkinden ayırabilir. O’na göre evrendeki varlıları bilen ve bundan yaşam için doğru anlamlar çıkaran kişi, böylece Allah’ın varlığına dair işaretleri içeren tüm varlıkların bilgisinden, Allah’ın varlığı bilgisine ulaşır. Başlığa Geri Dön

Aristoteles: Hocası Platon’un birbirinden ayırdığı, biri duyularla diğeri akılla (düşünceyle) kavranan iki evreni bir araya getirmek ister. O’na göre idealar nesnelerden bağımsız değildir, İdealar - fikir, düşünce, görüşler - tek tek nesnelerin özünde tümel kavramlar olarak vardır. Bilginin amacı tekil yani bireysel olanı bilmektir. Ancak tekilin bilgisine genelin (tümel)in bilgisinden hareketle ulaşılır.Gerçek bilgi ise, tümel yargılara dayanan önermelerdir. Aristoteles’e göre gerçekte var olanlar tek tek şeylerdir. Şu anda görmediğimiz idealar değildir. Tümel önermeler içinde tekiller(tek tek nesne ve olaylar) olduğundan, yapılacak iş tekilleri tümellerden üretmektir. Örneğin: Bütün insanlar ölümlüdür. Aristo’da insandır. O halde Aristo’da ölümlüdür. Aristoteles bir rasyonalist olmasına rağmen O’nu kendisinden önceki rasyonalistlerden ayıran en önemli özellik bilgilerimizin doğuştan olmadığını savunmasıdır. O’na göre bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir (pasif akıl) ve işlenerek (aktif akıl) tümel kavramlar oluşturulur. Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir. Örneğin: Bir armut tohumu armudu çekirdeğin içinde güç halinde bulundurmaktadır. Buğday tanesi unu, ekmeği güç halinde taşımaktadır. İşte bu güç tecrübeyle temas haline gelince fiile dönüşür ve buğday ekmek haline gelir. Başlığa Geri Dön

Platon: Platon’a göre, (İdealar); - fikir, düşünce, görüşler- ve (Fenomenler); -Olaylar, olgular, görünenler- evreni olmak üzere iki türlü evren vardır. İdealar evreni; Doğmadan önce içinde bulunduğumuz ve her şeyin gerçeğinin bulunduğu evrendir. Ancak akılla kavranır. Fenomenler evreni; Halen içinde yaşadığımız nesneler evrenidir. "Görünenler evreni", "Düşünceler evreni" nin bir kopyası, gölgesi, yansımasıdır. Görünüşler dünyası olan bu evrenin bilgisi duyu organları ile elde edildiği için doxa (sanı) dır, aldatıcıdır. Çünkü duyu verileri kişiden kişiye değişen aldatıcı, göreceli bilgilerdir. Platon’a göre doğru bilginin kaynağı duyular olamaz. düşünceler evreninin bilgisi akılla elde edildiği için doğru genel-geçer bilgidir. Akılla "idealar evreni" hakkında kesin bilgi elde edilebilir. Platon’a göre doğru bilginin kaynağı akıldır. Bilmek düşünceleri hatırlamaktır. Başlığa Geri Dön

Sokrates: Sokrates’e göre;” İnsan bilgisi doğuştan gelir.” Sokrates’e göre bilgi edinme yetisi akıldır. Akıl; (pasif) edilgin akıl ve etkin (aktif)akıl olmak üzere ikiye ayrılır. Hareketi ve etkisi olmayan "Etkin akıl" duyularımızı saptayarak bilgimizin içeriğini sağlar. "Aktif akıl" ise pasif aklın sağladığı bu duyuları işleyerek, biçimlendirerek akli gerçeklikleri sağlar. Atina sokaklarında dolaşarak, her konuyu tartışır. Halka değer yargılarına körü körüne inanmanın yanlışlığını göstermeye çalışır. Bunu yaparken diyalektik yöntemini kullanmıştır. Bu yöntem diyalog esasına dayanır. İki aşaması vardır: 1-İroni (alay): Sorular sorarak çok şey bildiğini zanneden kişinin hiçbir şey bilmediğini ortaya çıkarır. Onunla alay ederek yeni cevaplar aramaya yöneltir. 2-Maiotik (düşünce doğurtma): Hiçbir şey bilmediğine inanmaya başlayan kişinin bulduğu cevaplarla aslında çok şey bildiğini kanıtlar. (Örneğin bu yöntemle bir çobana geometri problemi çözdürdüğü söylenir) O’na göre; Bilgilerimiz doğuştandır ve doğuştan olan bu bilgilerimiz genel-geçerdir. Bu anlamda Sokrates’e göre öğretmen aslında öğrencisine yeni bir şey öğretmez sadece doğuştan onun aklında var olan bilgiyi açığa çıkarır. Başlığa Geri Dön

RASYONALİZM (Akılcılık ): (Genel geçerli doğru bilgi vardır ve kaynağı akıldır.) Rasyonalizm; felsefede dogmatik bir akılcılık olarak tanımlanırken; Günlük dilde ise, önyargılardan ve duygusal saplantılardan arınmış bir akıl yürütme olarak tanımlanır. Rasyonalizme göre; genel-geçer bir bilgi vardır ve kaynağı akıl ve düşünmedir. Akıl doğuştandır. Rasyonalizm, insan aklını tüm insanlar için aynı ve değişmeyen bir şey olarak ele almıştır. Ayrıca Rasyonalizm, aklı doğadan ayrı bir öz, farklı bir varlık olarak ele alır. Bilgi, Özne (süje ) ile Nesne (obje) arasındaki ilişkiden doğmaktadır. Böylece akıl ile nesne arasında bir ikilik yaratır. İlkçağdan günümüze kadar başlıca Rasyonalistler şunlardır. Sokrates, Platon, Aristoteles, Farabi, Descartes, Hegel. Başlığa Geri Dön

Doğru bilginin İmkânı: Doğru Bilginin mümkün olduğunu ileri sürenlerdir. Burada bilginin değeri ve kaynağı konusu birleştirilmiştir. Doğru bilginin mümkün olduğunu kabul eden düşünürlerin yaklaşımına doğmatizm, bu düşünürlere de doğmatik denir. Dogmatizm: Bir takım ilkelerle insan bilgisinin mutlak hakikate ulaşabileceğini iddia eden anlayışa denir. Septisizmin tam zıddıdır. Düşünce tarihi boyunca; Rasyonalizm(Akılcılık), Ampirizm (Deneycilik), Kritisizm (Eleştiricilik), Entüisyonizm (Sezgicilik), Pozitivizm (Olguculuk), Analitik felsefe (Çözümlemeli felsefe) , Pragmatizm (Yararcılık), Fenomenoloji (Görüngü bilimi) gibi düşünce akımları doğru bilginin imkanını doğmatik bir yaklaşımla açıklamıştır. Rasyonalizm (Akılcılık); ( Genel geçerli doğru bilgi vardır ve kaynağı akıldır. ) Empirizm (Deneycilik); ( Genel geçerli doğru bilginin kaynağı deneydir. ) Kritisizm (Eleştiricilik); ( Hiçbir bilgiyi tartışmadan tenkit süzgecinden geçirmeden kabul etmek doğru değildir. ) Entüisyonizm (Sezgicilik); ( Doğru bilgiye sezgilerimizle ulaşırız. ) Pozitivizm (Olguculuk); ( Bilgilerimiz olgulara dayanır. ) Analitik felsefe (Çözümlemeli felsefe); ( Doğru bilgiye önermeleri çözümleyerek ulaşabiliriz. Çünkü dilin yapısı mantıksaldır. ) Pragmatizm (Yararcılık); ( Gerçekler insan yaşamında işe yarayan ve faydalı olan şeylerdir. Doğru bilgi fayda sağlayan bilgidir. ) Fenomenoloji (Görüngü bilimi); ( Olaylar ve nesneler bilincin kavradığı kadar vardır. Nesnelerin bilgisine varlığın görünüşü (öz) ile ulaşırız. ) Başlığa Geri Dön

SEPTİSİZM (Şüphecilik); Septisizm Sofizm’in sistemleştirilmiş şeklidir. Septisizm, insan zihninin kesin bilgiye ulaşamayacağını, gerçeğin özünü bilemeyeceğini bu bakımdan herhangi bir konuda (ana varlık, ruh, tanrı gibi konularda) olumlu ya da olumsuz yargıda bulunmanın yersiz olduğunu ileri süren bir öğretidir. Septisizm akımının önde gelen isimleri “Pyrron,Timon,Arkesilaos ve Karneadestir.” Septikler gerçeği bütünüyle inkâr etmez, sadece kesin yargıdan kaçınırlar. Onlara göre duyularımız bizi yanıltır, gerçeği bilmek mümkün değildir, yapılacak şey yargıdan kaçınmaktır. Septiklerin şüphesi Descartes’ın şüphesinden farklıdır. Septiklerde şüphe amaç, Descartes’ta araçtır. Descartes şüpheyi bir yöntem olarak kullanmıştır. Descartes açık ve seçik olmayan hiçbir şeyi doğru olarak kabul etmez. Descartes; önce tanrı da dahil her şeyden şüphe etmiştir. Bu şüphesi kesinlik ifade eden bir esasa ulaşıncaya kadar devam etmiştir. Bu esas O’na göre, DÜŞÜNMEKTİR. Sadece düşündüğünden şüphe edemez olmuştur. Böylece - COGİTO ERGO SUM - “Düşünüyorum öyleyse varım” formülüne ulaşmıştır. Bu formülü bulunca varlığın ancak tanrıdan gelebileceğini düşünmüştür. “Tanrı da mükemmel olduğuna göre aldanmaz ve aldatmazdır. Öyleyse O’nun bilgisi kesindir.” Diyerek doğru bilginin temeline tanrının yanılmazlığını almıştır. O’na göre artık “Tanrının bildirdikleri ve kendisinin düşünebildiği hakikatinin dışında her şeyden şüphe etmelidir. Ta ki açık seçik bilgiye ulaşıncaya kadar, bu şüpheciliğe Bilimsel şüphecilik de denir. Bunda ilkçağ septisizminin (dogmatizme karşı insan zihnini uyardığı için) etkisi büyüktür. Septisizm bilimin ve teknolojinin olağanüstü başarıları sonunda varlığını sürdürememiştir. Çünkü “doğru bilgi mümkün müdür?” diye bir soru kalmamıştır.

SOFİZM ; Sofistler, herkesin üzerinde birleşebileceği bir bilginin olamayacağını savunurlar. “Gezgin öğretmenler” olarak da bilinen sofistlere göre “doğruluklar ve değerler” toplumlara ve hatta insanlara göre değişebilir. Çünkü bilgi olarak yalnızca duyu algılarından oluşmuş zan(sanı)lar vardır. Bunlar da insandan insana değişir. Dolayısıyla herkesin kabul edebileceği genel-geçer bilgi olamaz. Kişiden kişiye değişen bilgilere Göreli (relative) bilgi; "Göreli (relative) bilgi"; Bir olayın başka olaylarla ilişkili, bağlantılı ve onlara bağımlı olması niteliğidir. Bilginin kişiden kişiye değiştiğini savunan düşüncelere de “Görecelik” (rölativizm) denir. “Görecelik” (rölativizm); Bağıntılılık öğretisi, özellikle bilginin bağıntılı olduğunu ileri süren felsefe öğretisidir. Sofistlerin en ünlüsü Protagoras’tır." O’na göre İnsan her şeyin ölçüsüdür." Diğer bir sofist Gorgias’tır. "O’na göre gerçek yoktur, olsaydı bilinemezdi, bilinseydi bile başkasına bildirilemezdi."

Doğru Bilginin İmkânsızlığı : İlkçağ felsefesinin ilk dönemi bir doğa felsefesi niteliği gösterir. O dönemin filozofları sadece duyularla evrenin açıklamasını yapmaya çalışmışlardır. Yani (yöntemsiz, sistemsiz) bir ampirizm (deneycilik) ile evren hakkında kesin bilgilere varılabileceğini sanmışlardır. Evrenin oluşumu ve varlıkların kökeni ile ilgili sorulara cevap verilirken çelişkili görüşlerin ortaya çıkması, her filozofun kendi görüşlerinin doğru, diğerinin yanlış olduğunu iddia etmeleri, bu tür görüşleri şüphe(kuşku) ile karşılayan sofist denilen yeni bir grup düşünürün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sofistler genel-geçer doğru bir bilginin varlığından ilk kez şüphe edenlerdir. Doğru bilginin imkansızlığını benimseyen filozoflara SEPTİK (Şüpheci), Bu düşünce akımına ise SEPTİSİZM (Şüphecilik) denir. DOĞMATİZM (Genel geçerli, kesin bilgilere ulaşılabilir, gürüşünü kabul eden düşünce akımını)'e karşıdır. Bu görüşü savunan felsefe okulları ve temsilcileri şunlardır. - Sofistler: Protagoras ve Gorgias - İlkçağ Septisizmi: Pyrrhon ve Timon - Akademi Şüpheciliği: Arkasilaos, Karneades - İskenderiye Ekolü: Ainesidemos (sansualist) - Sekstos Emprikos - Elea Ekolü: Parmenides, Zenon, Demokritos - Rönesans Sonrası: Hume, Descartes (Metodik şüphe) - Gazzali: ( Metodik şüphe) Başlığa Geri Dön

BİLGİ KURAMININ TEMEL PROBLEMLERİ Bilgi Kuramının temel problemi doğru bilginin imkânı (mümkün olup olmadığı) problemidir. İlkçağ filozofları bilginin kaynağını sorgulamadan önce, bilginin değeri yani kesin doğru bilginin olup olmadığı üzerinde durmuşlardır. Bu soruya iki şekilde yanıt verilmiştir: 1- Doğru Bilginin İmkânsızlığı: 2- Doğru bilginin İmkânı:

MANTIK Mantık; insan aklının kendi hakkındaki bilgisidir. Dar anlamda doğru düşünme kurallarını öğreten bilgidir. Bilgi Kuramı–Mantık ilişkisi; -Bilgi Kuramı bilginin objesi ile uygunluğunu temellendirirken mantığın kural ve ilkelerine dayanır. -Mantık, düşüncenin akıl yürütme yoluyla ilgilenir, yargılar arası ilişkilerin doğruluğu önemlidir, Bilgi kuramı için ise, içeriklerin doğruluğu önemlidir.

Bilgi Kuramının Temel Soruları: 1-Bilginin değeri ile ilgili sorular; Varlığın doğru bilgisi var mıdır? Varsa bu bilgiler gerçek midir? Elde edilen bilgiler kesin midir? Kesin ve doğru bilgilerin ölçütü nedir? Hakikat var mıdır? Zihnimiz hakikate erişebilir mi? 2-Bilginin kaynağı ile ilgili sorular: İnsanın elde ettiği bilgilerin kaynağı nedir? Bilgilerimizin kaynağı akıl mıdır? Bilgilerimiz, duyuma ve deneye mi dayanır? Bilgilerimiz doğuştan mıdır? Bilgilerimiz sezgiye mi dayanır? Bilgi kuramının problemleri arasında, genel-geçer doğru bilgi var mıdır? Sorusunun önemli bir yeri vardır. Bu soru birbirinden farklı yanıtların verilmesine yol açmıştır. Bu cevaplar şunlardır: Akla dayanan bilgi doğru bilgidir (Rasyonalizm, İnneizm(doğuştancılık),A Priorizm) Deneye, tecrübeye dayanan bilgi doğrudur.(Empirizm) Fayda ve başarı sağlayan bilgi doğrudur (Pragmatizm) Olgulara dayanan bilgi doğrudur. (Pozitivizm) Duyulara dayanan bilgi doğrudur. (Sensüalizm) Sezgiye dayanan bilgi doğrudur. (Entüisyonizm) İnsanın iç tecrübesinden elde ettiği bilgi doğrudur.(Mistisizm,Egzistansiyalizm) Vahye ve İmana dayanan bilgi doğrudur. (Fideizm) Saf fenomenlere dayanan bilgi doğrudur. (Fenomenoloji)

BİLGİ KURAMI (Epistemoloji): Bilgi Kuramının Konusu: Bilginin; kaynağı, yapısı, metodları, imkânı, sınırları ve değeri (doğruluğu) ile ilgili problemlerin eleştirici bir gözle araştırılmasıdır. Bilgi Kuramının Temel Kavramları: Bilgi kuramının temel kavramları “süje”, ”obje”, ve “bilgi” kavramlarının yanında; “doğruluk (hakikat, verite)”, ”gerçeklik (realite)”, ”temellendirme” dir. Doğruluk (hakikat): Algılar, kavramlar, bilimsel kuramlarla nesnel gerçek arasındaki uygunluktur. Yani bir ifadenin nesnesine uygunluğudur. Dünyadaki şeylerin ve olayların (olup bitenlerin)doğru ya da yanlış olması söz konusu değildir. Doğruluk, sadece düşüncelerin, yargıların,önermelerin özelliğidir. Gerçeklik (realite): Zamanda ve mekânda var olanların tümüdür. Gerçeklikle hakikati (doğruluğu) birbiriyle karıştırmamak gerekir. Çünkü gerçeklik, somut olarak var olanların bütünüdür. Hakikat (doğruluk)ise, var olana (ister gerçek var olana ister düşünsel var olana) ilişkin bilginin özelliğidir. Örneğin; Pamuğun yumuşaklığı-Gerçeklik Yer çekimi kanunu-Hakikat(doğruluk) tur. Matematik ve mantık kuralları da bir hakikattir. Temellendirme: Bir düşüncenin, bir yargının, önermenin doğruluğunu gösterme, bu doğruluğun dayanaklarını gerekçelerini ortaya koyma demektir. Doğrulama daha çok deneysel bilimlerin, Temellendirme ise biçimsel bilimler ile felsefenin başvurduğu bir yoldur. Örneğin: Felsefede önermelerin yargıların deney ve gözlem yoluyla doğrulanması söz konusu olmadığından gerekçe ve dayanak göstererek temellendirme yoluna gidilir. Bilgi Kuramı temellendirmek istediği kavram ya da soruları derinliğine, genişliğine araştırır ve aydınlatmaya çalışır. Bunu da genellikle çözümleme (analiz) ve betimleme (tasvir etme) yoluyla yapar.

BİLGİ FELSEFESİ Doğayı meydana getiren ana öğenin, her şeyin temeli, özünün ne olduğunun merak edilip araştırılmasından itibaren ortaya çıkan felsefeye önceleri İlkçağ Felsefesi daha sonra Metafizik denilmiştir. Metafiziğin başlıca problemlerinin (Varlık, Tanrı, Ruh) duyu organlarımızın sağladığı bilgilerle çözümlenemeyeceği anlaşılınca; bu problemlerin akıl ve sezgiye başvurularak çözülebileceği görüşü ortaya çıkmıştır. O halde bu yetiler (akıl ve sezgi ) gerçekten insan zihninde var mıdır? Varsa, varlığın gerisindekileri bilmemizi sağlar mı? Türünden sorular ortaya çıkmıştır. Bu ve buna benzer soruların cevaplarının araştırılması, bilgi felsefesini ortaya çıkaran en önemli gelişme olmuştur. Çünkü bu tür problemler bilgi felsefesini ilgilendirmektedir. Bilgi Felsefesi; 1- Bilgi Kuramı(Epistemoloji) 2- Mantık alanlarından oluşur.

Herbirinize ayrı ayrı teşekkür ediyorum...

Gündelik Bilgi ve Sağduyu Bilgisi: Bunların en yaygın olanı ve hepimizin az çok bilgisine sahip olduğumuz bilgi türü; gündelik bilgi, sağduyu bilgisi veya sıradan, eski deyimle "amiyane" bilgidir. Gündelik bilgi, adından da anlaşılacağı gibi insanların gündelik hayatlarında ve en sıradan deneyleri sonucunda elde etmiş oldukları "sıradan bilgidir." Bu bilginin kaynağı, bütün insanların temelde aynı biyolojik yapıya ve benzer toplumsal koşullara sahip olmalarıdır. Mesela ister dahi, ister en sıradan insan olsun herkes yağmurun ıslattığını, ateşin yaktığını bilir; kırmızıyı kırmızı, sıcak şeyleri sıcak şeyler olarak adlandırır. Yine insan böyle bir bilgi sayesindedir ki yiyeceğin açlığı gidereceğini, ilkbaharın arkasından da yazın geleceğini bilir. Bu tür bir bilgi, bilinçli bir araştırma yöntemi sonucunda elde edilmiş olmayıp ister istemez, farkında olmaksızın kazanılır ve yapısı itibariyle de "sistemsiz" dir.O yalnızca yaşama, duyularını kullanma, en ilkel türden deney sonucu ortaya çıkmıştır ve herhangi bilinçli bir yönteme dayanmaz. Bilinçli yöntemler kullanarak gündelik bilgiyi veya sağduyu bilgisini aşan iki bilgiye örnek olarak "bilimsel bilgi" ve "felsefi bilgi" den söz edilebilir. Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Arslan - Felsefeye Giriş Kitabı

Felsefi Bilgi Nedir? Felsefi bilgiyi belirtmek diğerlerinden zordur. Hatta felsefenin en önemli probleminin "bizzat felsefenin kendisinin" ne olduğu probleminin olduğunu söylemek bile mümkündür. Felsefi bilgiyi veya felsefeyi anlamaya çalışırken yapılması gereken en doğru şey; tarih boyunca kendilerine filozof denilen kişilerin "yaptıkları işin kendisine bakmak" olacaktır. Böyle bir bakış açısıyla konuya bakıldığında filozofların farklı zamanlarda, farklı kültürlerde, farklı amaçlar ve farklı işlevlere, farklı somut felsefeler ürettikleri görülecektir. Bununla birlikte bu farklı zamanlarda yaşayan ve farklı amaçlarla farklı felsefeler üreten insanların yaptıkları işin kendisinde bazı "ortak özellikler" olduğu da gözlemlenmektedir. 'Kant' felsefeyi, "Kendisini akla dayanan nedenlerle meşru veya haklı çıkarmak iddiasında bir zihinsel etkinlik biçimi" olarak tanımlamıştır. Bu tanımlama felsefeyi felsefe yapan ve bütün felsefi düşünme örneklerinde ortak olan bir noktayı gayet güzel bir biçimde ortaya koymaktadır. Burada "akla dayanan nedenler" den "İnsanın her türlü deneyimini, gözlemini, bunlara dayalı her türlü akıl yürütmesini ve sezgisini içine alan geniş bir nedenler grubunu" anlamak gerekir. "Haklı çıkarmak veya meşrulaştırmak" iddiasından ise "herhangi bir önermeyi, bu önermeyi ileri sürmeyi mümkün kılan kanıt, temel veya gerçeklerle ortaya koymayı” anlamak gerekir. Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Arslan - Felsefeye Giriş Kitabı

Felsefi Düşüncenin Özellikleri Nelerdir? Felsefi düşünce eleştirel bir düşüncedir; yani kendisine veri olarak ele aldığı her türlü malzemeyi aklın eleştiri süzgecinden geçirir. Bu malzeme; a- Doğrudan doğruya kendisine yöneldiği varlık alanı tarafından kendisine sağlanabileceği gibi b- Bundan daha sık rastlandığı üzere bu varlık alanları ile ilgili olarak başka entelektüel etkinlikler tarafından sağlanan malzeme olabilir. Örneğin felsefeci; Doğrudan doğruya doğa, tarih, toplum üzerinde eleştirel bir bakış açısıyla düşünebileceği gibi kendi deneyleri, Çeşitli bilimler tarafından bu varlık alanlarıyla ilgili olarak kendisine sağlanan veri malzeme üzerine de düşünebilir. Bu son özelliği ile felsefenin “bilginin bilgisi” veya (dönüşlü) “refleksif” bir düşünce faaliyeti olduğu söylenir. Düşünce yani “Refleksiyon”, kendi üzerine dönme anlamına gelir. Burada zihin kendine geri dönerek sahip olduğu bilgiler üzerinde düşünür. Gerek “empirik”, "deneye dayalı yaşamın" kendisi, gerek herhangi bir sanatın icrası veya bilimler bize bir dizi bilgi verirler. Felsefe, esas itibariyle işte bu bilgiler üzerinde düşünmek, onların temelini ve değerini yoklamak, soruşturmak faaliyetidir. Felsefi düşüncenin bir diğer özelliği, "bilimsel düşünce" ile ortak olarak paylaştığı "kavram ve soyutlamalar" kullanması, Ve bunların yardımıyla "ilkeler ve yasalar" ortaya atmasıdır. Bunu da felsefenin genelleyici veya ortak sonuçlara varmak isteyici özelliği olarak ifade edebiliriz. Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Arslan - Felsefeye Giriş Kitabı

Felsefenin Analitik ve Sentetik İşlevi: Felsefi düşüncenin bir diğer özelliği, onun “Çözümleyici” ve “sistemleştirici", "Kurucu” yani (analitik) ve (sentetik) işlevidir. Felsefi düşüncenin "analitik" yani “Çözümleyici işlevi" denilince kastedilen; Kişinin kendisinin de içinde bulunduğu ve bir parçasını teşkil ettiği dünyayı anlamak ve kavramak için kendisine sunulan her türlü bilgi, deney, algı ve sezgi sonuçlarından oluşan malzemeyi kendi bilgi, deney, algı ve sezgi yeteneklerine göre yeniden düşünmesi, analiz etmesi, aydınlığa kavuşturması işlevidir. Ancak "felsefi düşünce" yalnızca bununla yetinmez; Dünyayı parçalanmış ve parçalarına ayrılmış bir halde bırakmaz. Buna paralel olan bir diğer düşünme fiili ile bu üzerinde düşünülmüş, çözümlenmiş ve aydınlığa kavuşturulmuş malzemeden veya verilerden hareketle dünyayı yeniden inşa eder, kurar, bir birlik ve bütünlüğe kavuşturur. Bu da felsefenin "sentetik" veya "sistemleştirici işlevi" dir. “Hume' gibi filozofların, “Sofist" lerin yani "Bilgici"lerin felsefesi, “Çözümleyici işlev" alanında daha üstün duruma geçmelerine karşılık, “Platon', 'Aristoteles', 'İbn-i Sina', 'Hegel” gibi filozoflar, dünyayı bütün parçalarıyla uyumlu bir bütünlük içinde bir yapı olarak yeniden kuran "sistemci filozoflar" olarak kabul edilebilirler.. Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Arslan - Felsefeye Giriş Kitabı