SEÇİM SİSTEMLERİ

Seçim sistemleri,bir siyasi partinin aldığı oy sayısına göre çıkaracağı milletvekili sayısını belirlemeyi amaçlar.

1950 yılında yapılan genel seçimlerde 2 partinin aldığı oylar ve çıkardığı milletvekili sayısı şöyle idi:

D.P. 4.241.393 Oy-- 408 Milletvekili.Genel oyların % 53’ ü.

C.H.P. 3.176.561 Oy-- 69 Milletvekili.Genel oyların % 39’ u.

Burada alınan oy sayısı ile çıkarılan milletvekili sayısındaki uyumsuzluk açıktır.

Ancak bu duruma itiraz etmek mümkün değildi,zira kanunla belirlenmiş seçim sistemi bu şekildeydi.

Oyların meclise böyle yansımasının nedeni,uygulanan yöntemin çoğunluk sistemi oluşudur.

Diyelim ki X seçim bölgesinden 5 milletvekili çıkacak.

Kullanılan oy sayısı 500.000 olsun.

A partisi 250.100 , B Partisi 249.900 oy aldığında 5 milletvekilinin tümünü A partisi çıkaracaktır.

Daha sonra bu orantısızlığı ortadan kaldırmak için pekçok tartışma yapıldı.

Diğer ülkelerde uygulanan seçim sistemleri incelendi.

Böylece zaman içinde Türkiye’de yapılan 14 genel seçimde 7 farklı sistem denendi.

Örneğin 1961 seçimleri çevreye bağlı D’hont,1965 seçimleri milli bakıye sistemi ile yapıldı.

1982 Anayasası ile baraj uygulaması başlatılmıştır,ve halen yürürlüktedir.

Baraj uygulamasında belirlenen oranların altında kalan oylar parlamentoya yansımaz.

Bu oran ülkemizde %10 dur ve oldukça yüksektir.

2002 yılında yapılan genel seçimde uygulanan %10 baraj sistemi ilginç sonuçlar vermiştir.

Rakamları yuvarlayarak veriyorum:

(Bir ilde yapılan yenileme seçimi dahil)

Geçerli oy sayısı :31 milyon 500 bin

AKP’nin aldığı oy :10 milyon 848 bin-%34,43

CHP’nin aldığı oy : 6 milyon 114 bin-%19,41

Buna göre AKP: 365,CHP: 177 milletvekili çıkardı.

Söylenecek ilk şey şudur:

Her iki parti de,baraj olmasa idi bu sayıda milletvekili çıkaramayacaktı.

Dolayısı ile hem iktidar hem de muhalefet, gerçek oranda temsil edilmemektedir.

Yukarıdaki tabloya göre 14 milyon 500 bin kişinin oyları boşa gitmiştir.

Bağımsızların oylarını ve milletvekili sayılarını bu hesaba dahil etsek bile sonuç pek değişmez.

Sadece MHP ve DYP’nin toplam oy sayısı 5 milyon 600 bin ediyor.

Hele DYP % 9,54 ile meclise girememiştir.

Yani 0,46 oranına denk düşen sayı yok diye meclisin temsil oranı bambaşka oluyor.

Boşa giden 14 milyon oyun,birkaç ülke nüfusuna eşit olduğunun gözden kaçırmayalım.

Mikro düzeyde durum daha da çarpıcı.

Herhangi bir ilde X partisi oyların % 90’nını bile alsa genel düzeyde barajı geçemediği için hiç milletvekili çıkaramıyor.

Ama oyların sadece % 10 ‘unu alan AKP ve CHP, o ilin tüm milletvekil adaylarını meclise yolluyor.

Hangi siyasi görüşte olursanız olun,bu tabloya adil diyebilir misiniz?

Bu yıl da aynı sistemle seçim yapılacağı için aynı şeyleri konuşacağız.

Aslında alınan oy sayısı ile parlamentoya giren milletvekili sayısı arasındaki orantısızlık her ülkede vardır.

Ama,yönetimde istikrar sağlamak uğruna pekçok ülke bu durumu görmemezlikten gelir.

Gene de amaç bu uyumsuzluğu en alt düzeyde tutmaktır.