Edebi Akımlar " Klasisizm "

Klâsisizm

Bu akımın kuramsal dayanağı yazın alanında Rönesansta oluşturulmuştur. Bu nedenle

de bazı araştırmalarda Rönesans dönemi sanatçıları klâsisizm içinde gösterilmektedir.

Örneğin; W. Shakespeare, Montaigne vb. sanatçılar Rönesans dönemi

yazarları olmalarına karşın klâsikler arasında sayılmışlardır.

Diğer sanat alanlarında olduğu gibi yazın (edebiyat)da da klâsisizm denilince akla

ilk gelen 17. yüzyıldır. Ancak klâsisizmin ortaya çıkış nedenlerine bakıldığında

Antik Yunan ve Roma sanatının özellikleri görülür.

Antik sanat anlayışına temel olan biçimsel kesinlik, düzen, denge, uyum gibi nitelikler

17. ve 18. yüzyıl Avrupa sanatını da kapsamıştır. Başka bir deyişle klâsisizm

diye bilinen anlayışın uzantısı İ. Ö. 5. yüzyıla değin uzanır.

Klâsisizmin ilk örnekleri, Fransız yazınında Boileau'nun eserlerinde görülür. Boileau

klâsik sanatı şöyle tanımlar: "Bir yapıt hoş bir şeyle ve insanların genel beğenisine

uygun bir tatla dolu değilse, az sayıda bilen kişice beğenilse de boşunadır, hiçbir zaman

iyi bir yapıt sayılmayacaktır... Herkesin usundan geçen bir düşünce, ancak canlı ve yeni bir

biçimde söylenirse değeri olan bir düşüncedir."

Klâsisizm usa dayalı öğreten, eğiten, yücelten bir sanattır. 17. yüzyıl yazını da bu anlayışla

Aristoteles'in Poetika'sının etkisiyle oluşturulmuştur.

Klâsisizmde duygusallığa yer yoktur. Biçimci kurallarla yer, zaman ve eylem birliği

tek düze olarak kullanılmıştır. "Üç birlik kuralı" diye de bilinen bu kural, klâsik sayılan

imgelerle oluşturulmuş, ortak beğenilerin dışına çıkılmamıştır.

Klâsik sanatçı işleyeceği konuları doğadaki en güzel örnekler arasından seçer ve

bunların düzensizliklerini ayıklar. Elde ettiği biçimin bütünlük ve uyum içinde olmasına

çalışır. Parçalar arasında uyumun sağlanması, belli bazı oranların uygulanmasıyla

sağlanabilir. Bu oranlar ise en ideal varlık olan insanın organları arasındaki

oranlardan oluşturulur ve üç amaca ulaşmayı sağlar:

• İdeal bir güzellik duygusu yaratmak,

• Sistemleştirme eğilimini karşılamak,

• Herkes için geçerli olan değer ölçüleri oluşturmaktır.

Klâsisizmde konular insan doğasına uygun olarak seçilmiştir. Davranışlar aklın denetimi

altındadır. Gerçekçi konular ele alınmış, karakterler yerine tipler işlenmiştir.

Yöresellikten öte evrensel olanlar, klâsik dönemin özellikleri olarak yansımıştır.

Alman yazınından Goethe (1749 - 1832), Schiller (1759 - 1805); Fransız yazınından

Corneille (1606 - 1684), Racine (1639 - 1699), Moliere (1622 - 1673); İtalyan

yazınından Goldoni (1707 - 1793); İngiliz yazınından Drydon (1631 - 1700); Rus

yazınından Krilov (1768 - 1844) klâsik dönem için örnek sayılabilecek yazarlardan

bazılarıdır.

Edebiyat Kulübü