Bu Çift Çok Uzakta

Bu Çift Çok Uzakta

28 Ocak 2010

6 milyon ışık yılı uzağımıdaki NGC 300 Gökadası içindeki yıldız-karadelik çiftini gösteren resim. (ESO/L. Calçada)

Gökbilimciler başka bir gökada içinde yıldız-karadelik çifti keşfini gerçekleştirdiler. Keşif ESO’nun Çok Büyük Teleskobu (Very Large Telescope-VLT) ile yapıldı. Sistem şimdiye kadar keşfedilen en büyük ikinci yıldız-karadelik çifti olarak kayıtlara geçti.

Yeni bulunan karadelik 6 milyon ışık yılı uzaklıktaki sarmal gökada NGC 300’de bulunuyor. Şimdiye kadar bulunan en uzak karadelik-yıldız çifti olduğu ve ilk kez komşu gökadaların dışında başka bir gökada da bulunduğuna dikkat çekiliyor.

Karadeliği besleyen Wolf-Rayet (WR) yıldızı 20 Güneş kütlelidir. Bu tür yıldızlar hayatlarının sonlarına doğru dış katmanlarını süpernova patlaması ile atarak merkezlerinde karadelik oluşturur.

NGC 300’deki bu nesne, 2007 yılında NASA’nın X-ışınlarıyla çalışan Swift uydusuyla ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) XMM-Newton X-ışını Teleskobuyla da incelenmişti. Şimdiki keşif bu nesnenin bir yıldız-karadelik çifti olduğuna yönelik.

NGC 300 Gökadası (sağdaki) ve bulunan çiftin yeri (soldaki). (ESO/ Digitized Sky Survey 2/P. Crowther)

Keşif VLT’ye takılan FORS2 (çoklu nesnelerin tayfölçerini veren yeni nesil araç) aracı yardımıyla gerçekleştirildi. Ölçümlere göre karadelik ve WR birbirinin çevresinde 32 saatlik bir dönemle dolanıyor. Gökbilimciler bu turları sırasında karadeliğin yıldızdan madde aşırdığını da ortaya çıkardı. Sistemin birbirine nasıl bu kadar sıkıca bağlı olduğu ise sırrını koruyor.

Bu tür sistemler daha önce de görülmüştü. Bu tür sistemleri inceleyerek karadeliklerin kütlesi ve gökadanın yapısı arasındaki ilişki hakkında bilgi edinilebiliyor. Şimdiye kadar yapılan incelemelerle, çok büyük karadeliklerin bulunduğu gökadalarda, daha az ağır element olduğu görüldü. Samanyolu gibi ağır elementleri fazla olan gökadalarda ise nispeten daha küçük karadelikler bulunuyor. Gökbilimciler ağır elementi fazla olan bir yıldızın gelişiminin etkilendiğini ve bunun sonucunda patladığında küçük bir karadeliğe dönüşeceğini düşünmekteler.

Sistemin yerini gösteren açık görüntü. (ESO/P. Crowther)

WR yıldızı 1 milyon yıldan daha az bir süre sonra süpernova olarak patlayıp karadeliğe dönecektir. Bu durumda iki karadeliğin birleşmesi ve bunun sonucunda dışarıya bol enerji yayması söz konusu olabilecek. Söz konusu birleşme için daha birkaç milyar yıl var!

Kaynak:ESO/Astronomi Diyarı