Cengiz Tanç (1933-1997)

Cengiz Tanç (1933-1997)

Yüksek müzikal zekası ve buluşçuluğuyla uluslar arası başarılar kazanan Cengiz Tanç ın kompozisyon öğrenimini birkaç ad sayarak özetlemek olanaklıdır: Ankara Devlet Konservatuarı nda Saygun, Londra Guildhall Müzik Okulu nda Sydney Compton ve New York ta Persichetti ile Babbitt.

Onu en verimli döneminde yitirmiş olmanın üzüntüsü içindeyiz.

Subay olan babasının görevleri nedeniyle ilk ve orta öğrenimini Anadolu nun çeşitli kentlerinde yapan Tanç, Ankara da lise öğrenimine başladığı yıllarda Heinrich Fromme ile müzik çalışmıştır. Bu dönemde yazdığı ilk kompozisyon denemelerini Hikmet Şimşek e gösteren genç besteci, onun özendirmesi ve desteğiyle 1952 de Ankara Devlet Konservatuarı na girerek Adnan Saygun un kompozisyon öğrencisi olmuştur. 1954 de babasının Londra ya askeri ateşe olarak atanması üzerine İngiltere ye gitme fırsatını bulan Tanç, Guildhall Müzik Okulu nda Sydney Compton ile iki yıl armoni ve çağdaş müzik teknikleri çalışmıştır. 1956 da yurda dönen besteci, Saygun la çalışmalarını sürdürerek 1960 yılında Ankara Devlet Konservatuarı kompozisyon bölümünün ileri devresini bitirmiş ve bu kurumda teori öğretmenliği yapmaya başlamıştır. 1964 te Ankara Radyosu nda tonmayster olarak görev almış, 1967 de Batı Müziği Programları müdürlüğüne getirilmiştir. 1973 te TRT den ayrılarak Ankara Devlet Opera ve Balesi nde dramaturg olarak çalışan besteci, 1976 da İstanbul a yerleşmiş ve İstanbul Devlet Konservatuarı nda kompozisyon öğretmeni olmuştur.

1984 de Fullbrihgt doktora araştırma bursunu kazanan Tanç, New York ta Julliard Müzik Okulu ile Columbia Üniversitesi nde Vincent Persichetti ve Milton Babbitt le çalışmalarını sürdürmüştür. Yurda dönünce Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı nda kompozisyon dersleri vermiş, bu dönemde ayrıca Müzikoloji dersleri vermiş, bu dönemde ayrıca Müzikoloji Bölümü nün başkanlığını yapmıştır.

Cengiz Tanç ın yaratıcılığı üç evrede ele alınabilir: İlk evrede geleneksel, modal ve daha sonra atonal tekniklerde çalışmış, ikinci evrede modal-dizisel yaklaşımı benimsemiş, üçüncü evrede ise post-dizisel eğilimler taşıyan neo-romantik bir stile yönelmiştir.

Çoğunluğu sipariş üzerine yazılmış olan orkestra yapıtlarının arasında Yaratılış (1981), Lirik Konçerto (1983), Viyola Konçertosu (1986) ve Viyolonsel Konçertosu (1994), gelişkin ülkelerdeki orkestraların beğeniyle seslendireceği yapıtlardandır.

Tanç, görüşleriyle müzikte ulusal gereç konusuna da açıklık getirmektedir. Ona göre ulusal gereç, ancak çağdaş düşünce dizgelerine bağlı olarak uluslar arası düzeye gelebilir. Batı sanatında bu yöndeki gelişim, felsefi/sanatsal ilerleyişin doğal sonucu olarak gerçekleşmiştir. Özellikle doğu ile batı arasında bulunan üçüncü kültür dünyası ülkelerinin ortak sorunu, kendi kültürel birikimleri ile çağdaş ve insancıl düşünce sistemlerinden bir sentez yaratabilmektir.

Batı kültür dünyasının hümanist çağdaş düşün sistemlerini tekelinde tutmaya yönelerek çizdiği sınırlar içinde kalması, tıkanışa neden olabilir. Günümüz batı kültürünün egzotizm ilgisini aşarak insanlık kültürünün değerli bir parçası olan doğu kültürünün gelişimi, doğu ve batı kültürlerinin kesiştiği noktada yaşam bulur.

Cengiz Tanç, SACEM üyesidir.

BAŞLICA YAPITLARI

OPERA

· Deli Dumrul, üç perde, 1974-75; libretto: Deli Dumrul öyküsünden yararlanarak besteci tarafından hazırlanmıştır. Devlet Opera ve Balesi nin siparişi üzerine.

KORO VE ORKESTRA İÇİN

· Lament for Dardanelles, tek bölüm; 1960; şiir: Mehmet Akif.

ORKESTRA İÇİN

· Soyutlama, senfonik bölüm, 1961.

· Divertimento, üç bölüm. 1963-64; ilk seslendirme: CSO, 1971.

· Çağrışımlar, senfonik bölüm, 1973; ilk seslendirme: CSO, 1973.

· Sentez, üç senfonik bölüm, 1975; ilk seslendirme İspanyol RTV Orkestrası, Madrit, 1978.

· Yankılar, senfonik bölüm, 1978; ilk seslendirme: CSO, 1979; TRT nin siparişi.

· Yaratılış, orkestra için bölüm, 1981; ilk seslendirme: İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası, 1986; Devlet Opera ve Balesi nin siparişi.

· Karakoyun Efsanesi, orkestra için üç bölüm, 1984; Sevda-Cenap And Müzik Vakfı nın siparişi.

· Tertium Quid, orkestra için bölüm, 1992.

BALE MÜZİĞİ

· Çoğul, iki perde, 1971; ilk sahneleniş: Ankara Devlet Opera ve Balesi, 1973.

· Yaz Döngü, tek perde. 1974; bağlama için halk türkülerinin çoksesli düzenlenmesi; ilk sahneleniş: Ankara Devlet Opera ve Balesi, 1975; Devlet Opera ve Balesi nin siparişi.

· İnsanın Yükselişi, tek sahne, 1987; ilk sahnelenişi: İstanbul Devlet Opera ve Balesi, 1987; uluslar arası Olimpiyat Komitesi nin siparişi.

· Yaratılış, iki sahne, 1980; Devlet Opera ve Balesi nin siparişi.

KONÇERTO

· Viyola Konçertosu, 1986; ilk seslendirme: İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası, solist: Ruşen Güneş, 1988.

· Lirik Konçerto, flüt, obua ve yaylılar orkestrası için, 1983; ilk seslendirme: Northern Sinfonia, İngiltere, 1988; İnönü Vakfı nın siparişi.

· Metamorphosis I, orkestra ve sintisayzer için bölüm, 1991.

· Metamorphosis II. Orkestra ve sintisayzer için bölüm, 1993; İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası nin siparişi.

· Viyolonsel Konçertosu, viyolonsel ve orkestra için tek bölüm, 1994.

ODA ORKESTRASI İÇİN

· Suite, yaylılar orkestrası için 11 türkü, 1960; ilk seslendirme: CSO, 1960. CSO nun siparişi.

· Halk Şarkıları Suiti, yaylılar orkestrası için 9 türkü, 1974; ilk seslendirme: İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası, 1975 Devlet Opera ve Balesi nin siparişi.

· Doğaçlama, küçük orkestra için bölüm, 1979; ilk seslendirme: Ensemble M. Utrecht, 1980.

· Yükseliş, yaylılar orkestrası ve tamtam için tek bölümlü sinfonia, 1981; TRT siparişi.

ODA MÜZİĞİ

· Beşil, üflemeli çalgılar için, 1968.

· On küçük parça, piyano için, 1959.

· İmge I, piyano için, 1962.

· İmge II, piyano için, 1965.

· İmge III, piyano için, 1990.

· İmge IV, piyano için, 1994.

· Üç Meditasyon, piyano için, 1985.

· Monophon, trombon için, 1986.

· Partita, viyolonsel için, 1988.

· Doğaçlama, keman için, 1980.

· Sonat, keman ve piyano için, 1995.

KORO İÇİN

· Beş Halk Şarkısı, eşliksiz koro için, ilk seslendirme: 1962.

Çağdaş Türk Bestecileri