Bülent Arel (1919-1991)

Bülent Arel (1919-1991)

Uluslar arası literatürde elektronik müziğin öncü bestecilerinden olarak yer alan Bülent Arel, Colombia-Princeton Elektronik Müzik Merkezi nin kuruluşunda önemli pay sahibidir. Dünyanın başlıca müzik ansiklopedilerinde adı vurgulanmasına, son yıllara değin kendisine sürekli yapıt ısmarlanan bir besteci olmasına karşın, Türkiye de yeterince tanınmamıştır. Bu durum, herhalde bestecinin eksikliği değildir; oysa Arel zaten kendisini uluslar arası bir besteci olarak görmek istemiş, yerellikten kaçmıştır.

1939 yılında Ankara Devlet Konservatuarı na giren Arel, Ferhunde Erkin ile piyano, Necil Kazım Akses ile kompozisyon çalışmış, 1947 de konservatuarı bitirmiştir. 1950 den sonra Gazi Eğitim, Ankara Radyosu, ve konservatuardaki görevlerinin yanı sıra, orkestralar yönetmiş, piyanist olarak resitaller vermiş, eşlikçilik yapmış, korolar kurmuş, tonmayster olarak çalışmış, özetle Ankara nın müzik yaşamında her işe koşmuştur. Bu yıllarda HELİKON adlı derneğin kurucuları arasına katılmış, derneğin yaylı çalgılar orkestrasıyla Barok dönemden çağdaş müziğe uzanan zengin bir repertuarın tanınmasına öncülük etmiştir.

Bülent Arel in çocukluğundan beri uçak ve uçma sevdasına tutulduğu bilinir. Yaşamının son yıllarında aldığı pilotluk ehliyetiyle ABD de kiralık küçük uçaklar kullanmak onun en büyük zevklerinden biri olmuştur. Yine çocukluğundan beri radyolara merak salmıştı: Ortaokuldayken evinde kurduğu atölyede bozuk radyoları onarmış, kimi radyoları da demonte edip yeniden montajını yapmıştır. Onun elektronik müziğe duyduğu tutku, işte bu radyo ve daha sonraki elektronik aygıtlara olan merakıyla desteklenmiştir.

Müzik tarihçimiz ve eleştirmenimiz Prof. Filiz Ali, 1959 da Arel in Rockefeller bursuyla gittiği New York ta Columbia-Princeton Elektronik Müzik Merkezi nin kuruluşunda öncelikli bir yeri olmasının nedenini, Edgar Varese, Vladimir Uçasevski, Milton Babbitt ve Otto Leiuning gibi elektronik müzik bestecilerinin hepsinden daha fazla pratik, teorik bilgi ve beceriyle donanmış bulunması ve bu birikimi yaşama kolayca geçirebilmesi olarak açıklar.

Arel, 1962 de Türkiye ye dönmüş ve ABD deki birikimini ülkemize aktarmak istemiştir. 1962-65 yılları arasında Ankara Radyosu Müdürlüğünü yaparken bir yandan da konservatuar ve Gazi Eğitim de öğretmenliği sürdürmüş, ama asıl Ortadoğu Teknik Üniversitesi nde bir elektronik müzik merkezi kurmak için çaba göstermiştir. Bu amaç gerçekleşmeyince 1965 yılında yeniden ABD ye giderek orada yerleşmiştir.

Bestecimiz, ilk yapıtlarını 1950 lerde üretmiştir. Bu yapıtlar, genelde izlenimci akımın etkisindedir. 1957 yılından sonra ise Schönberg in on iki ton yöntemine yönelmiş ve elektronsal gereçleri de kullanmaya başlamıştır. ABD deki yaratıcı serüveni ise önce 1959-62 arasını, sonra da 1963 ten 1991 de öldüğü güne kadar süren iki dönemi kapsar. İlk dönemde Arel, Elektronik Müzik Merkezi nde dersler vermiş, elektronik müzik laboratuarında yeni yöntemler bulmuş yada geliştirmiş ve 15 dolayında yapıt bestelemiştir. 1965 yılından sonra ise Yale Üniversitesi nin elektronik müzik laboratuarını kurmuş, New York Üniversitesi nde Stony Brook ta profesör olarak dersler vermeye başlamıştır.

Açıktır ki Arel in yapıtları üç grupta değerlendirilebilir: Geleneksel çalgılar için ve belirli biçimlere (formlara) göre bestelenenler; geleneksel çalgılarla elektronsal gerecin birlikte kullanıldığı yapıtlar; bütünüyle elektronsal olan kompozisyonlar.

Türkiye de yaşadığı yıllarda, film ve TV müzikleri ile dans toplulukları için yazdığı müziklerin yanı sıra, çocuklar için de müzikli oyunlar yazmıştır.

Amerika da ölen Bülent Arel in yapıtlarının hakları, American Composers Alliance a aittir.

BAŞLICA YAPITLARI

BALE

· Çocuklar için Eski Tarzda Bale suiti , piyano için, 1948.

· Orkestralama 1951.

· Haensel ve Gratel , 1952.

· Bremen Mızıkacıları , 1956.

· Nasreddin Hoca , 1956-57.

ORKESTRA İÇİN

· Divertimento , üflemeliler için, 1946.

· Suite İntime , 1949.

· Senfoni No: 1, 1949.

· Senfoni No: 2, 1951-52.

· Senfoni No: 3, (on iki ton tekniğiyle), 1952.

· Dört Anadolu Dansı , 1958.

· Haydn a Saygı Senfonisi , 1960.

SOLO ÇALGI VE ORKESTRA İÇİN

· Allegro de Concert , piyano ve orkestra için, 1946.

· La Danse , piyano ve orkestra için, 1951-52.

ODA MÜZİĞİ

· Sonatin , viyola ve piyano için, 1945.

· Yaylılar Kuarteti , 1946.

· Trio , keman, viyolonsel ve piyano için, 1947-49.

· Klee nin Resimleri Üzerine Improvisation , oda orkestrası için, 1951.

· Altı Bagatel , yaylılar orkestrası için, 1952.

· Kuvartet , yaylılar dörtlüsü ve ses şeriti için, 1960.

ŞAN VE PİYANO

· Les Roses , (Rilke nin altı şiiri üzerine), 1952.

· Beş Sonnet , (İlhan Berk in şiirleri üzerine), 1958.

KORO

· Üç Madrigal , 1948.

SOLO ÇALGI İÇİN

· Halk Türküleri , piyano için, 1945.

· Çeşitlemeler , piyano için, 1946.

· La Dance , piyano için, 1949.

· Eski Bir Mask , arp için, 1950.

· Altı Vals , arp için, 1950.

· Keman için Müzik , 1950.

ELEKTRONİK MÜZİK YAPITLARI

· Yaylılar dörtlüsü ve Ses Şeriti için Müzik , 1957.

· Stereo-elektronik Müzik No.1 , 1961.

· Stereo-elektronik Müzik No.2 , 1961.

· Kutsal Tören , 1961.

· Wall Street ten İzlenimler , 1964.

· Modern dans ve müzik , video teyp için, 1964.

· Fragment , 1960.

· Mimiana I / Flux , modern dans topluluğu için müzik, 1968.

· Mimiana II / Frieze , Modern dans topluluğu için müzik, 1969.

· Capriccio , TV için, 1969.

· Mimiana III / Six and Seven , dansçılar için, 1973.

· Out of Into , film için.

· Roudling , Mimi Garrard Dans Grubu için, 1985.

Çağdaş Türk Bestecileri