Leos JANACEK(1854-1928)

(1854-1920) Antonin Dvorak'tan sonra en büyük Çek-Mo-ravya bestecisi olarak kabul edilen Leos Janâcek, on dört çocuklu bir okul müdürünün dokuzuncu çocuğu olarak, 3 Temmuz, 1854'te Hukvaldy'de dünyaya gelir. Smetana gibi köy çevresinde büyür. On yaşında çevredeki bir manastırda ilk müzik eğitimini alır. Burada tanıdığı Gregorius Ezgileri ve köyde öğrendiği halk şarkıları, yaşam boyu müziğinde etkili olur. On altı yaşında koronun şefliğine getirilir.

Prag Konservatuvarı'ndaki öğrenciliği sırasında Rus ulusal müzikçilerinin kaygısına düşer. Karışık ulusların müziğine değil, yalın bir şekilde kendi ülkesinin müziğine eğilmelidir. Ve Moravya yöresinin müziğini bestelemelidir. Leipzig ve Viyana'da bestecilik çalışır. 1881-1919 arasında Brno'da kendi konservatuvarını kurar; öğretmen ve şef olarak çalışır. Bu arada köyleri dolaşıp köylülerin acı ve sevinç gibi çeşitli olaylar karşısındaki tepkisel seslerini dinleyerek, Çek halk müziği ve Çek konuşma dilinin ritmik yapısı ve dalgalanmaları üstüne incelemeler yapar. Aynı zamanda doğanın seslerini dinler. Kuşları, akarsuları, rüzgârı müziksel olarak algılar. Sonradan bu çalışmalarını opera ve diğer vokal yapıtlarına uygular. Janâcek'in müziğindeki en önemli özellik de konuşma sesinden ve doğa seslerinden aktardığı ritim özelliğidir.

Janâcek'in başlıca yapıtları, önderi Dvorâk'ın etkisindedir. Orkestra, oda müziği, piyano ve vokal müzikleri, 2 yaylı çalgılar kuvarteti, Gençlik (Mlâdi) başlıklı üfleme çalgılar altılısı (1924); Tanış Bulba başlıklı rapsodik senfoni (1918), Sinfonietta (1926) ve Glagolitic Missa (1926)'smdan oluşur.

Operaları ise ulusal renkler taşıdığı kadar Freud'un bilinçaltı derinliğinin etkisindedir. Jenufa (1894-1903)'dan başka tek perdelik gülünçlü operalarından Mr. Broucek'in Gezileri (The Excursions of Mr. Broucek) (1917); minyatür opera havasında, tenor, soprano, kadınlar korosu ve piyano için yazılan Yiten Gencin Güncesi (Diary of One Who Disappeared) (1919); Katya Kabanova (1921); Küçük Kurnaz Tilki (The Cunning Little Vixen) (1923); Makropulos Olayı (The Makropulos Affair) (1925) ve son operası, Dostoyevski'den kaynaklanan Ölüler Evinden (From the House of the Dead) (1928) bu alandaki başlıca yapıtlarıdır.

Sonunda, 1926 yılında Jenûfa'nın Prag'daki temsilinden sonra Janâcek, Çek izleyicisi tarafından benimsenmeye başlar. Aynı yıl içinde Prag'da bir profesörlük görevine kavuşur. Uluslararası önemi, ölümünden sonra anlaşılmış ve yapıtları plağa alındıkça, değeri günden güne artan bestecilerden biri olmuştur. Janâcek, 12 Ağustos 1928'de, 74 yaşında zatürreeden ölür.

Eserleri

Operas

Leoš Janáček counts among the first opera composers who used prose for his libretti, not verse.[88] He even wrote his own libretti to his last three operas. His libretti were translated into German by Max Brod.

* Šárka, libretto by Julius Zeyer (1887)

* Počátek Románu, "The Beginning of a Romance", libretto by Jaroslav Tichý after Gabriela Preissová (1894)

* Její pastorkyňa, "Her Stepdaughter", known in the English-speaking world as Jenůfa, libretto by the composer after Gabriela Preissová (1904)

* Osud, "Destiny", libretto by Fedora Bartošová (1904)

* Výlety pana Broučka, "The Excursions of Mr. Broucek", libretto by Viktor Dyk and František Sarafínský Procházka (1920)

* Káťa Kabanová, "Katya Kabanova", libretto by Vincenc Cervinka, after Aleksandr Ostrovsky's The Storm (1921)

* Příhody lišky Bystroušky, "The Cunning Little Vixen", libretto by the composer (1924)

* Věc Makropulos, "The Makropoulos Affair", libretto by the composer, after Karel Čapek (1926)

* Z mrtvého domu, "From the House of the Dead", libretto by the composer, after Fyodor Dostoyevsky (1927)

Orchestral

The early orchestral works are influenced by Romantic style, and especially by orchestral works of Dvořák. In his later works, created after 1900, Janáček found his own, original expression.

* Suite for Strings

* Lachian Dances

* Moravian Dances

* The Fiddler's Child (1912-14)

* Taras Bulba (1918)

* Dunaj (Danube) Symphony (1923-25)

* Sinfonietta (1926)

* The Wandering of a Little Soul (violin concerto), (1926-27)

Vocal and choral

Janáček's choral works, known particularly in the Czech Republic, are considered extremely complicated. He wrote several choruses to the words of Czech poet Petr Bezruč.

* Lord, have mercy (1896)

* Amarus (1897)

* Otče náš (The Lord's Prayer. 1901. 5-movement work for tenor solo, chorus, harp, and organ.)

* Elegy on the death of daughter Olga (1903)

* Kantor Halfar (Teacher Halfar) (1906)

* Maryčka Magdónova (1908)

* Sedmdesát tisíc (Seventy Thousand) (1909)

* The Eternal Gospel (1914)

* The Diary of One Who Disappeared (1919)

* Glagolitic Mass (1926)

Chamber and instrumental

His string quartets became a standard repertoire of 20th century classical music, other notable chamber works are often written with unusual instrumentation.

* Pohádka (Fairy Tale), for cello and piano

* Violin Sonata (1914)

* String Quartet No. 1, Kreutzer Sonata (1923)

* Youth (1924), wind sextet

* Concertino for piano and chamber ensemble (1925)

* Capriccio for piano (left hand) and wind ensemble (1926)

* String Quartet No. 2, Intimate Letters (1928)

Piano

Janáček composed his major piano works in a relatively short period of twelve years, from 1901 to 1912. His early Thema con variazioni (subtitled Zdenka's variations) is a student work composed to the styles of famous composers.

* 1. X. 1905 (Piano Sonata) (1905)

* On an Overgrown Path, Books 1 and 2 (1901-1911)

* In the Mists (1912)