Bela BARTOK, (1881-1945) Macar Besteci

[Φ Aries]

 

Bela BARTOK

 

(25 Mart 1881 de Nagy Szent Miklos da doğmuş, 26 Eylül 1945 de New York da ölmüştür).

 

İkinci dünya savaşını takip eden ilk ayların kargaşalığı içinde Béla Bartok un ölüm haberi hemen hiçbir yankı yapmadı. Dünyadaki kargaşalık biraz yatıştıktan sonra bu acı kaybın farkına varılmış ve tarihi bir şahsiyetin bu fani dünyadan ayrılışı amansız bir gerçek olarak anlaşılmıştır. Memleketi olan Macaristan a dönmeye karar vermişti. Onun hasretiyle dolu ve hasta olan Bartok, yabancı bir diyarda öldü. Kendi arzusu ile göçettiği halde ancak güçlükle oraya alışabilmişti.

 

Bartok un eserleri sadece miktar ve gelişme bakımından değil, şümullü bir bütün olarak da gözlerimizin önünde durmaktadır. Daha şimdiden klasik bir seviyeye yükselen Bartok un eserlerine kısaca göz atılırsa köklerinin hem Bach ve Beethoven de hem de, Macar halk türkülerinde olduğu görülür.

 

Bartok un içindeki ateş ve heyecandan ruhlaşan müziği hayret edilecek bir tarzda en son inceliğe kadar gelişmiştir. Bu müziğin melodik, ritmik, armonik ve ruhi ifade tarzını meydana getiren temel unsurlara derin bağlılığının neticesidir. Bu itibarla Bartok un şahsiyetini tamamıyle anlamak için araştırmalarının son derece geniş olan tesir sahasından hareket etmeliyiz.

 

Bartok Macaristan ın, Romanya nın ve Slovakya nın her tarafını dolaşarak bu memleketlerin folklörlerini kendine mahsus müzikal muhakeme kudretiyle incelemiş ve böylece Avrupa nın folklör ilmine yeni ufuklar açmıltır. Sathi malumatla yetinmeyerek derin incelemelerde bulunmuş, o zamana kadar hiç kimsenin dokunmadığı ve zenginliğini farketmediği yeni hazineler ortaya çıkarmıştır. Bu araştırma ve değerlendirme merakı sayesinde en önemli klleksiyon sahiplerinden ve folklör mütehassıslarından biri olmuştur. Arap dünyasına bile el atmıştır. Fakat araştırıcı Bartok aynı zamanda yaratıcı müzisyendir. Daha yüzyılımızın ilk on yılında yazdığı BAGATELLER adlı eserinde yurdunun halk türkülerinindeki pentatonik bünye ve ritmlerinden istifade etti.

 

Dünyayı yıldıran bu eserin stilini teksif ederek ilk yaylı sazlar kuvartetinde kendi öz stilini yarattı. Eserden esere gelişen mutlak özelliği karşısında umumi efkar çok zaman şaşakalmıştır. Lehte ve aleyhte hükümlerin verildiği yıllarda Bartok un tek başarısı AĞAÇTAN PRENS adlı bale pantomimasıdır. Bu eser, Pfitzner in PALESTRİNA oprası dikkati çektiği sene ilk defa sahneye konmuştur. Beethoven hakkında yapılan eski araştırmalarda eserlerin tasnifinde kullanılan bir tabire uyularak Bartok da ikinci keman sonatı ile sona eren bir ORTA DEVİR tespit edilmektedir.

 

Bu eserden sonra Bartok u son olgunlaşmaya götüren yol başlar. Üçüncü yaylı sazlar kuvartetinde, piyano konçertolarında ve bilhassa MİKROKOSMOS adlı eserinde Bartok artık kemale ermiştir. Buna maddenin ruhlandırılması, form ile şeklin vahdet haline gelmesi diyebiliriz. Bartok hakkında da diyebiliriz ki sadece mikrokosmos u yazmış olması bile adının anılmasına kafi gelebilirdi. Çünkü bach ın klavsen biyen tamparesinin yanında yer alan ve altı ciltten mürekkep olan bu eserde eşsiz bir folklörcü ve müzisyen olan Bartok un bu iki vasfı, terbiyecilik kabiliyeti ile birleşmiştir.

 

Mikrokosmos çağdaş müziği öğreten bir eserdir. Bartok bu eseri, istemeyerek terkettiği yurdundan uzak, denizaşırı bir ülkede meydana getirmiştir. Klasik ve romantizk müziğin tesirleri içinde büyüyen harika çocuk Bartok, seçkin bir piyanist olan Hans Koessler in kompzisyon öğrencisi oldu.

Richard Straussûn eserlerini yakından tanıyınca onlardan kendi kompozisyon tekniği için yeni imkanlar sağladı. Fakat kendi insiyatifi ile keşfedip kendine mal ettiği halk türküleriyle asıl yolunu buldu. Gerek yurdunda, gerekse dışarda bu yolu takip etti. Kendisiyle aynı zamanda hayata atılan bir neslin içinden, yani Wagner in ölümü sırasında doğup asrımızın başında yeni yollar arayan gençler arasından çıkan, fıtri bir kudret ve geniş bir fikir zebginliğine sahip yaratıcı Bartok ile başka bir yolda yürüyen Strawinsky bu neslin temsilcileridir.

 

İldebrando Pizzetti, İtalyan mazisine bağlanan ağırbaşlı Venedikli Francesco Malipiero, Alfredo Casella ve halk türkülerine bağlı enerjik besteci ve Bartok un vatandaşı Zoltan Kodaly gini sanatkarlar da aynı nesildendir. Iki devrin tam ortasında bulunan bu besteciler için, intikal devrinin mensupları seviyesini aşmak kolay olmamıştır. Onların bu yolda muvaffak olduklarını, Bartok un gerçekten büyük olan ve bu büyüklüğü ile daha şimdiden klasik bir değer kazanan eserleri ispat etmektedir.

 

 

ESERLERİ

 

Allegro Barbaro (28k) Jorge Franganillo

Allegro Robusto (6k) Jorge Franganillo

Bagatelle (5k) Faren Raborn

Bear dance - from 10 Easy Pieces (10k) Illés Csaba

Burlesque I. (10k) Illés Csaba

 

Concerto for Orchestra - David Siu, M.D.

1. Introduzione (128k)

2. Giuoco delle coppie (104k)

4. Intermezzo interrotto (74k)

5. Finale (256k)

 

Courting Song (3k) Rob Dwyer

Drinking Song (4k) Rob Dwyer

An Evening in the Village (5k)

 

For Children (1908-1909), Volume I.

Allegro - Playing Children (Let's cook, let's cook something) (2k) Krisztián Pálmai

Andante - Children's Song (Shine, Sun) (2k) Krisztián Pálmai

Andante - (I Have Lost My Pair) (2k) Krisztián Pálmai

Allegro - Pillow Dance (I have lost my handkerchief) (3k) Krisztián Pálmai

Allegretto - Game (3k) Krisztián Pálmai

 

Fourteen Bagatelles (Op.11)

No. 1 (3k) Chris Todd

No. 2 (5k) Chris Todd

No. 3 (4k) Chris Todd

No. 5 (10k) Chris Todd

No.10 (13k) Chris Todd

 

Mikrokosmos - Jorge Franganillo

37. In Lydian mode

40. In Yugoslavian mode

73. Sixths and triads

82. Scherzo

83. Melody with interruptions

91. Chromatic Invention Stephen Adams

97. Notturno

101. Diminished fifth

113. Bulgarian rhythm

122. Chords together and in opposition

123. Staccato and legato

124. Staccato

125. Boating

126. Change of time

127. New Hungarian folk song

130. Village joke

131. Fourths

133. Syncopation

136. Whole tone scales

140. Free variations

141. Subject and reflection

142. From the diary of a fly

143. Divided Arpeggios Chris Todd

144. Minor seconds, major sevenths

145. Chromatic invention

146. Ostinato Chris Todd

147. March

148. Six Dances in Bulgarian Rhythm No. 1

149. Six Dances in Bulgarian Rhythm No. 2

150. Six Dances in Bulgarian Rhythm No. 3 Chris Todd

151. Six Dances in Bulgarian Rhythm No. 4 Chris Todd

152. Six Dances in Bulgarian Rhythm No. 5

153. Six Dances in Bulgarian Rhythm No. 6

 

Mikrokosmos No.97. - Notturno/Nocturne (5k) Gary D. Lloyd

Mikrokosmos No.109. - From the Island of Bali (4k) Gary D. Lloyd

Mikrokosmos No.117. - Bourée (3k) Gary D. Lloyd

Mikrokosmos No.142. - From the Diary of a Fly (6k) Gary D. Lloyd

Mikrokosmos No.153. - Dance No.6 in Bulgarian Rhythm (13k) Gary D. Lloyd

Mikrokosmos No. 140. - Free Variations (9k) Bryan Ness

Mikrokosmos No. 153. (9k) David Siu, M.D.

Mikrokosmos No.101. - Diminished Fifth (2k) Michael Hearst

Mikrokosmos No.133. - Syncopation (2k) Michael Hearst

Mikrokosmos - Roumanian Dance #1. (23k) Bob Pomicter, Jr.

 

Music for Strings, Percussion and Celesta - David Siu, M.D.

2nd. Movement (160k)

4th. Movement (158k)

 

Piano Concerto No. 3 - Gary Goldberg

Finale (85k)

 

Piano Sonata Jorge Franganillo

Allegro moderato (26k)

Sostenuto e pesante (6k)

Allegro molto (30k)

 

Roumanian Folk Dances, piano solo version (21k) Ramón Pajares Box

See-Saw from "Seven Sketches" (3k) Faren Raborn

Scherzo (50k) Frank A. Longo

Sonatina for Piano (Sz 55) (7k) Tamara Beaudoin

 

Suite - Jorge Franganillo

Allegretto (12k)

Scherzo (15k)

Allegro molto (19k)

Sostenuto (5k)