Denizli Camileri

[Φ _asi_]

DENİZLİ CAMİLERİ

 

 

Arasta Camii:

 

 

Merkez, Kaleiçi Çarşısı içindedir. Onarım geçirmiş olan cami kırma çatıyla örtülüdür. Caminin giriş cephesinde Osmanlıca mermer kitabesi bulunmaktadır. H. 1323 ve H. 1325 tarihi okunmaktadır.

 

 

 

Hacıbaki Camii:

 

 

Merkez İlçe’de bulunan caminin dış cephesinde dikdörtgen pencereler açılmıştır. Üzeri kırma çatıyla örtülü olup, alaturka kiremitle kaplıdır. Caminin mihrabı barok süslemelerle hareketlendirilmiştir. Duvarlardaki kalemişi süslemeler geçtiğimiz yıllarda boya ile kapatılmıştır.

 

 

 

Yazır Kasabası Çarşı Camii:

 

 

Giriş açıklığı üzerindeki kitabesine göre “Hacı Ömer Ağa” adlı bir zat tarafından 1802-3 yılında inşa ettirilmiştir. Derinlemesine dikdörtgen olan cami, altısı bağımsız on adet ahşap destek ile mihraba dik üç sahına ayrılmıştır. Harim duvarları ve tavanında yer alan süslemeleriyle döneminin en gözde örneklerinden biridir. Duvarlarda yer alan resimlerde minyatür üslubu ağırlığını hissettirmektedir. Resimlerin panolar halinde duvar yüzeylerine çizilişlerinde gösterişten kaçınıldığı gözlenmektedir. Bu resimlerde özellikle cami, natürmort, bitki ve ağaç motiflerine yer verilmiştir. Ayrıca caminin tavanı da çıtalarla küçük karelere ayrılmış ve bu kareler, belirli aralıklarla serpiştirilmiş bitki motifleriyle süslenmiştir.

 

 

 

Yukarı Camii :

 

 

Akköy İlçesi merkezinde bulunan camide dikdörtgen plan tipi uygulanmıştır. Harimin kuzey tarafında iki katlı ahşap mahfili bulunmaktadır. Caminin orta bölümü gizli kubbeyle örtülmüştür. Harimin güneybatı köşesinde ahşap minberi yer almaktadır. Daha önce minber mihrabın sağ tarafında bulunduğu halde sonradan ahşap tavana atılan ahşap destek direklerine engel teşkil ettiğinden bugünkü yerine taşınmıştır. Harimin doğu, batı ve güney cephesinde, altta büyük üstte küçük ikişer pencereyle iç mekan aydınlatılmaktadır. Caminin kuzey cephesinde, sonradan kapalı hale getirilen son cemaat yeri dışa altı adet ahşap direkle açılmaktadır. Harimin kuzey duvarında sade bir mihrap nişi bulunmaktadır. Yapıya sonradan son cemaat yerinin doğu tarafına bir minare inşa edilmiştir.

 

Caminin duvarları; temeli taş, üzeri kerpic malzeme kullanılarak yapılmış olup, üzeri sıvalıdır. Çatısı kırma çatı olup, Marsilya tipi kiremitle kaplanmıştır. Cami harimin güney, doğu ve batı duvarlarındaki kalem işi süslemeler iki pano halinde iç cepheyi dolanmaktadır. Bunun üzerinde çatıya geçiş bölümü yer almaktadır. Burada bir sıra çiçek demeti motifi, bant halinde bütün cepheyi çevrelemektedir. Harimin duvarlarını süsleyen panolar ve kubbe içi harimin kuzey cephesindeki mahfil altındaki duvarlar, tamamen bitkisel motifler ve bunun yanında cami, terazi ve kandil tasvirleri ile bezenmiştir.

 

 

Yapının mihrabı harimin güney cephesinde, iç içe iki kemerle derinleştirilen niş halindedir. Mihrabın iki tarafı sütuncelerle sınırlandırılmış olup, içi çiçek ve kandil motifi ile süslenmiştir. Harimin tavanında, minberinde, kapısında, mahfilinde zengin oyma ahşap işçiliğini görmek mümkündür.

Bunun dışında harimin güney, doğu ve batı tarafında devam adan içi yazılı madalyonlar bulunmaktadır. Güney duvarındaki pano içindeki madalyonlarda, soldan sağa Allah, Muhammed, Ebubekir; doğu duvarındaki madalyonlarda Ömer, Osman, Ali; batı duvarındaki süsleme panolarının içindeki madalyonlarda ise Hasan, Hüseyin, Bilali Habeş-i’nin adları okunmaktadır.Kubbe içindeki Osmanlıca yazıda ise beşinci ayın on dördü, 1327, Cemaüzevvel Mayıs 1 okunmaktadır. Bu tarih yapının inşa tarihi mi yoksa onarım tarihi mi bilinmemektedir. Camideki süsleme ve mimari özelliklerinden dolayı batılılaşma sürecinde (18.-19. yy.) inşa edilen camilerdendir.

 

 

 

 

Belenardıç Köyü Camii:

 

 

Akköy ilçesine 20 km. mesafede bulunan Belenardıç köyü cami, kareye yakın dikdörtgen planlı bir yapıdır.Ahşap destekli ve ahşap tavanlıdır. Kitabesine göre Halil Ağa tarafından 1884 yılında inşa ettirilmiştir. Harimin kuzeyinde son cemaat yeri ve bu cephenin batı ucunu kapatan bir minaresi mevcuttur. İnşa malzemesi moloztaştır. Duvarları sıvalıdır. Yapının üzeri toprak dam şeklinde inşa edilmişken yakın bir tarihte toprak tabakası alınarak kırma çatı ve kiremitle örtülmüştür.Harime yuvarlak kemerli dikdörtgen formlu bir kapıdan girilmektedir. Son cemaat yerinin tüm duvarları kalem işi süslemelerle bezenmiştir. Harimin tavanı, üçü serbest diğerleri duvara bitişik ondört ahşap destekle taşınmaktadır. Duvarlara bitişik destekler kare kesitli, serbest destekler sekizgen kesitlidir. Onarım görmüş olan batı duvarı haricinde son cemaat yeri ve harimin bütün duvarları, zikzak motiften oluşan yatay bir şeritle bölünerek, dikdörtgen panolar elde edilmiştir. Panolar yeşil, kahverengi, siyah, mavi renkte muhtelif kalem işi süslemelerle doldurulmuştur.

 

 

 

Boğaziçi Kasabası Eski Camii:

 

 

Baklan İlçesi’ne bağlı Boğaziçi Kasabası’nda bulunan cami, dikine dikdörtgen planlı ve üç sahınlıdır. Hicri 1181’de yapılmıştır. Duvarları temel seviyesine kadar taş, üzeri ker**** örgülüdür. Dikdörtgen planlı harim, ahşap desteklerle üç sahına ayrılmıştır. Destekler birbirine Bursa kemeriyle bağlanmıştır. Yan duvarlar içten ve dıştan kare şeklindeki ahşap direkler ile desteklenmiştir. Mihrap, mukarnaslı kavsara ile örtülü yarım daire kesitli bir niş şeklindedir. Ahşap minberi ve vaaz kürsüsü süslemesizdir.Tavan ve ahşap destekler, zengin kalem işi süslemelere sahiptir. Harim duvarları, bitkisel ve geometrik süslemeler ve mimari tasvirlerden oluşan duvar resimleriyle bezelidir. Camiinin üzeri düz toprak dam iken toprağı alınarak dört yöne eğimli çatı ile kaplanmıştır

 

 

 

Kocaköy (Şalvan)Camii:

 

 

Özgün adı Şalvan (Şeyh Elvan) olan Kocaköy'deki Cami, doğu-batı yönde eğimli bir arazi üzerinde, moloz taş duvarlarla çevrili bir avlu içerisindedir. Caminin yaklaşık 30 m. güneybatısında, kitabesinden 1194-1780 tarihinde inşa edildiği anlaşılan sivri kemerli bir çeşme bulunmaktadır. Avluya, kuzeybatı köşedeki, yuvarlak kemerle örtülü bir açıklıktan girilmektedir. Yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlı bir harim, harimin kuzeyindeki son cemaat yeri ve kuzeydoğu köşesindeki minareden oluşmaktadır. İnşa malzemesi moloz taştır. Duvarlar sıvalı ve beyaz badanalıdır. Doğu ve güney cephelerinde altta ve üstte ikişer pencere, batı cephesinde ise altta dört, üstte üç pencere vardır. Pencerelerin tümü dikdörtgen şekillidir. Yapının üzeri toprak damlı iken, 1960 yılında kırma çatı ve kiremitle kaplanmıştır.

Harimin kuzeydoğu köşesinde yer alan minare, girişinin üst kesimindeki kitabeye göre 1961 yılında yapılmıştır. Kare kesitli bir kürsü üzerinde yükselen silindirik bir gövdeye sahip olan minarenin kürsü ve pabuç kısımları kesme taşlarla, gövde ve yukarısı tuğlalarla inşa edilmiştir. Minareye, batıdaki basık kemerli bir açıklıktan girilmektedir .

Son cemaat yeri, düz ahşap tavanla örtülüdür. Tavan, kuzeyde iki devşirme sütun üzerine yerleştirilmiş birer ahşap destekle taşınmaktadır. Destekler birbirlerine dilimli ahşap kemerlerle bağlanmıştır. Son cemaat yeri, 1990 yılında dilimli kemerlerle dışarı açık durumda iken, 2006 yılında kemer araları perde duvarlarla kapatılmıştır. Yine 1990 yılında, son cemaat yerinin basit ahşap süslemeler içeren tavanı, bugün düz tavan tahtalarıyla değiştirilmiş durumdadır (Çakmak 2007).Harimin kuzey duvarının doğu ve han kesimlerinde, mukarnaslı kavsara ile örtülü, yarım daire kesitli iki dış mihrap vardır. Duvarın ortasında harime girişi sağlayan açıklık yer alır. Basık kemerli giriş açıklığının üst kesiminde, duvardan hafif çıkıntılı, yukarıya doğru kademeleşerek yükselen zikzaklı profile sahip, bir üçgen alınlık görülmektedir. Alınlığın üzerinde üç satırdan oluşan inşa kitabesi bulunmaktadır. Giriş açıklığı, basit geometrik motiflerle süslü ahşap kapı kanatlarına sahiptir.

 

 

Harim, iki sıra halinde dörderden sekiz ahşap destekle kıble duvarına dik uzanan üç sahına ayrılmıştır Desteklerden ikisi kuzey duvarına bitişik, altısı bağımsızdır. Duvara bitişik destekler kare kesitli, bağımsız destekler silindir kesitlidir. Bağımsız destekler birer devşirme altlık üzerine oturmaktadır. Destekler birbirlerine dilimli ahşap kemerler1e bağlanmıştır. Harim, düz ahşap tavanla örtülüdür. Tavanın orta sahın üzerine denk gelen kesimi bir tekne tavan şeklinde düzenlenerek, yanlara oranla yükseltilmiştir. Tavanın tüm yüzeyi ahşap ve kalem işi süslemelerle bezenmiştir. Harim duvarları sıvalı ve beyaz badanalıdır. Doğu duvarının kuzeyinde dikdörtgen şekilli bir dolap nişi vardır. Aynı duvarın güney ucunda, yarım daire kesitli bir başka niş ve önünde ahşaptan yapılmış basit bir vaaz kürsüsü yer almaktadır.

Harimin kuzeyinde ahşap bir kadınlar mahfili vardır. Mahfile, kuzey duvarının doğusundaki ahşap merdivenle çıkılmaktadır. Mahfilin ortasında, harime doğru taşıntı yapan bir balkoncuk bulunmaktadır. Ahşap minber herhangi bir özelliğe sahip değildir. Mihrap, yakın bir tarihte yenilenmiş, mukarnaslı kavsara ve kavsara köşeliklerindeki kabaralar dışında kalan yüzeyler fayansla kaplanmıştır. Kabara ve mukarnaslar alçıdandır. Mihrabın girişle aynı eksende olmadığı, doğuya doğru kaydırılmış olduğu dikkati çekmektedir

 

 

 

Kayı Pazarı Cami:

 

 

Çal ilçesine bağlı Süller Kasabası yolu üzerinde Şapcılar Köyü yakınlarında eski adıyla Kayı Pazarı olarak bilinen alanda bir minare vardır. Minarenin ait olduğu cami tamamen yok olmuştur. Kare bir kürsü üzerinde yükselen silindirik bir gövdeden oluşan minarenin, külah kısmı yıkılmıştır. Kürsü kısmı kaba yonu taşlarla, gövde ve yukarısı tuğla ile inşa edilmiştir.Kayı Pazarı adıyla bilinen bu mevki, çeşitli yerleşim birimlerine hizmet veren bir Pazar yeri niteliği taşımaktaydı. Kaymakçı Mustafa paşa’ya ait 1727-28 tarihli vakfiyeden, bu alanda han, hamam, iki cami ve çok sayıda dükkan bulunduğu anlaşılmaktadır. Kayı Pazarı Camii’nin minaresi, İzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’ndan alınan izin çerçevesinde 2005 yılında Valiliğimizce restore edilmiştir

 

 

 

Emirhisar Dedeköy Camii:

 

 

Denizli İli, Çivril İlçesi, Emirhisar Kasabası, Balçıkhisar Mahallesi, Dedeköy Mevkii’de bulunan Dedeköy Camii’nin plan ve malzeme özelliklerinden XV. ya da XVI.yüzyılda yapılmış olabileceği anlaşılmaktadır. Cami, 14 x 14 m ölçülerinde ve kare planlıdır. Kare gövdeden kubbeye geçiş tromplarla sağlanmıştır. Malzeme olarak kubbe, kemer, tromp gibi elemanlarında tuğla; duvarlarında ise devşirme taşlar kullanılmıştır.Caminin pencereleri iki sıra halindedir. Alt sıradakiler dikdörtgen şeklinde olup, yanlarda üç, girişte iki adettir. Üst sırada ise her duvarda sivri kemerli birer penceresi vardır. Fakat kapı üzerine rastlayan pencere dolap olarak değerlendirilmiştir. Kubbe kasnağında ise sekiz adet pencere bulunmaktadır.

Mihrabı beş kenarlı bir niş şeklinde ve beş sıra mukarnas kavsaralıdır. Mihrap bir sıra kaval silme ile süslenmiştir. Üzeri ise bir sıra palmet dizisiyle taçlandırılmıştır. Ahşap olduğu zannedilen minberinin sadece yerine ait izi kalmıştır. Caminin, süsleme bakımından pek özelliği bulunmamaktadır. Sadece tromp kemerlerinde ve kubbenin bazı bölümlerinde palmet dizisi izleri görülmektedir. Sivri kemerli pencere alınlıklarında ise şimdiki haliyle bir süsleme izi yoktur.

Minare, caminin kuzeydoğu köşesinde yer almaktadır. Minarenin kaide yüksekliği, caminin duvar yüksekliği ile aynı seviyededir. Kare kaideden silindirik tuğla gövdeye geçiş piramidal pabuç ile sağlanmıştır. Minarenin girişi cami içinde, kuzeydoğu köşededir. Külahı yıkılmıştır.

Caminin kuzey duvarına 5 m kadar mesafede, kare planlı ve üzeri kubbe ile örtülü bir türbe yer alır. Duvarları camide olduğu gibi devşirme taş ile inşa edilmiştir. İçinde kime ait olduğu bilinmeyen dört adet mezar bulunmaktadır. Cami ve türbeye yaklaşık 30 m mesafede bulunan 3x3 m ölçülerindeki mekanın bir hamama ait olduğu anlaşılamaktadır. Cami ve türbenin bulunduğu parselin bitişiğinde bir Hazire bulunmaktadır

 

 

 

Savran Köyü Camii:

 

 

Çivril ilçesine 5 km. uzaklıkta bulunan cami, giriş açıklığı üzerindeki kitabesine göre “Ömer Ağa” adlı bir kişi tarafından 1798-99 yılında yaptırılmıştır. Yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlı bir harim ve kuzeyindeki son cemaat yerinden oluşmaktadır. Harim, iki sıra halinde üçerden altı ahşap destekle üç sahına ayrılmıştır. Taş temel üzerine ker****le inşa edilen yapı, dıştaki sade görünümüne karşılık içte oldukça zengin süslemeleriyle dikkati çekmektedir. Harim duvarları, bitkisel örnekli süslemeler ve mimari tasvirlerden oluşan duvar resimleriyle bezelidir. Ahşap tavan, hem ahşap işçiliği hem de kalem işi süslemeleriyle döneminin karakteristik unsurlarını barındırmaktadır. Yapı günümüzde harap durumdadır

 

 

 

Cevherpaşa Camii:

 

 

Denizli-Muğla karayolu güzergahındaki Tabae Ören Yeri içinde bulunan Cevher Paşa Camii, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Kuzeyinde son cemaat yeri, kuzeybatı köşesinde minaresi yer almaktadır. Harimin doğu ve batı duvarında dörder, güney ve kuzey duvarlarında ikişer pencere vardır. Dikdörtgen formlu pencerelerin kesme taştan söve ve atkı taşları ile sivri kemerli alınlıkları bulunmaktadır. Son cemaat yerinin kuzey batısına bitişik minarenin kürsü kısmı yüksek tutularak caminin çatı seviyesine getirilmiştir. Kesme taşla kaplı minarenin birinci şerefesinin üzerindeki petek kısmından yukarısı eski yıllarda yıkılmış olduğundan üzeri metal külahla örtülerek bodur bir minare görünümü kazandırılmıştır. Caminin harimi dörder adet ahşap iki sütun sırasıyla üç sahına ayrılmıştır. Sütunlar, ahşap kompozit başlıklara sahiptir.

 

 

Harimin kuzey bölümünde altı adet ahşap sütunun taşıdığı kadınlar mahfili yer alır. Bu sütunlar da harimin diğer sütunları gibi dekore edilmiştir. Mihrap yarım daire kesitli bir niş ve çeyrek küre şekilli bir kavsaradan oluşmaktadır. Niş içinde bir perde motifi ve ortada mizan terazisi motifi yer almaktadır. Mihrabın üzerinde bitkisel motifli üçgen bir tepelik oluşturulmuştur. Harim duvarları, boya ile meydana getirilmiş kare ve daire şekilli panolarla süslenmiştir. Panoların içleri, bitkisel geometrik desenler ve yazılarla doldurulmuştur. Son cemaat yerinde altı adet ahşap sütun yer alır. Sonradan dışa karşı kapatılmıştır. Son cemaat yerinin iki tarafından ahşap merdivenle mahfile geçiş sağlanır. Son cemaat yerinden harime yuvarlak kemerli bir giriş kapısından geçilir. Kapının üzerindeki yazı bandında Hicri 1235 tarihi okunmaktadır. Yapının üzeri kırma çatıyla örtülü olup Marsilya kremidi ile kaplanmıştır. Orijinal örtüsü düz dam örtü olmasına rağmen daha sonraki yıllarda kırma çatı yapılarak yapının korunması sağlanmıştır. Ancak Eski Kale yerleşiminin başka yere taşınması nedeni ile cami uzun süre kullanılmadığından çatısında büyük açıklıklar oluşmuştur. Osmanlı döneminde 19 yy. batılılaşma sürecinde yapılan ahşap destekli kalem işi süslemeli camilerden olan Cevher Paşa Camii, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce 2006 yılında restore edilmiştir.

 

 

 

Aydoğdu Köyü Camii :

 

 

Tavas İlçesi, Aydoğdu Köyü’nde bulunan cami; ahşap hatıllı, moloz taş örgü ile örülmüştür. Kare planlı, altı ahşap direkle dışa açılan son cemaat yeri mevcuttur. Cami içte de altı ahşap direkle sahınlara ayrılmıştır. Caminin iç duvarları ve son cemaat yeri duvarları stilize bitki, cami, perde motifleri ve madalyonlar içinde eski yazılarla süslenmiştir. Caminin kapısı yalancı kündekari tekniği ile yapılmış, oldukça sağlam olarak günümüze gelebilmiştir.

Kapının üzerinde bulunan, kitabesi olması muhtemel yazı sıvanmış, ancak okunabilen kısmında; “ Sahibil hayratı Abaslı Süleyman oğlu. ” yazmaktadır. Zamanla cami, üst katta kadınlar mahfilinin hizasından ahşap hatıllarla ikiye bölünmüş ve üst kısım kullanılmamaya başlamıştır. Duvar süslemeleri ve planı açısından önemli olan cami, bir yangın geçirmiştir.