Bursa Mektepleri

[Φ _asi_]

BURSA MEKTEPLERİ

 

Darülkurra (Üftade) Yerkapı Muallimhanesi (Osmangazi)

 

Bursa, Yerkapı’da Kavaklı Caddesi ile Üftade Sokağı’nın birleştiği yerdeki Darülkurra’yı Hoca Yakup Efendi 1492’de yaptırmıştır. Avlu kapısı üzerindeki iki satırlık, nesih yazı ile yazılmış 1.60x0.53 m. ölçüsündeki kitabe:

 

Fahr-ul fuzalâ Hoca Yakub kim …. Ruhla ola mesrûr

Bu hûb binayı hoş eylemeye kıldı âh-ı erkemin me’mur

Çür, câyı tilâvey oldu dikleş ca sa’yı ola şad meşkûr

Kabri üzere gezub Cemalî dedi ki aleyke beytun ma’mur aded 898 (1492).

 

Muallimhanenin batı yönündeki tuğla örgülü sivri kemerli bir kapısından avluya girilmektedir. Bu avlunun kuzey ve kuzeydoğu yönünde iki oda bulunmaktadır. Kuzey yönündeki oda 4.50x5.10 m. ölçüsünde olup, üzeri sivri pandantiflerle kubbeye geçiş sağlanmıştır. Bu kubbe dıştan sekizgen kasnaklıdır. İçeride kuzey duvarında 0.70 m. derinliğinde dikdörtgen bir ocak bulunmaktadır. Ocağın bacası yapıldığı dönemin en güzel tuğla işçiliği örneklerinden birini yansıtmaktadır.Yerden yaklaşık 0.90 m. yüksekliğindeki bitkisel motiflerden oluşan bir friz içerisini çepeçevre dolaşmaktadır. Bu bölümün batı duvarında iki, güney duvarında da bir adet dikdörtgen pencere bulunmaktadır. Bunların üzerindeki üst sıra pencereler alçı şebekeli ve sivri kemerlidir.

Güneydoğudaki oda 0.80x0.80 m. ölçüsünde olup, üzeri pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbe de dıştan sekizgen bir kasnak üzerine oturmaktadır. Odanın duvarlarında siyah ve beyaz renklerde rozetler bulunmaktadır. Kalem işlerinden pek azı günümüze gelebilmiştir. Bu odanın güney cephesinde tek bir pencere, doğusunda da alçı şebekeli iki üst sıra penceresi vardır.

Her iki yapı da iki sıra tuğla, iki sıra moloz taştan yapılmıştır. Kemerlerde ve kirpi saçaklıkta tuğla kullanılmıştır. Bahçesinde Cafer Çelebi’nin, Hasan Tabib’in mezarları bulunmaktadır. Bu yapı 1948 yılında onarılmış ve Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu tarafından kullanılmaktadır.

 

 

Kamberler (Sitti Hatun) Mektebi (Osmangazi)

 

Bursa tatarlar Köprüsü’nün batısında, deveciler Caddesi ile Eski hamam Sokağı’nın kesiştiği köşede bulunan Kamberler Mektebi, Fatih Sultan Mehmet döneminde, Oruç bey’in kızı, Zağanos Paşa’nın eşi Sitti Hatun tarafından yapılmıştır.

Mektebin batı yönünde Kamberler Camisi bulunmaktadır. Eğimli bir arazide bulunan bu yapı kuzeydoğu ve kuzeybatı yönünde yan yana iki kubbeli bölüm halindedir. Mektebin giriş ve arka cephesi 12.50x6.64 m. ölçüsünde, batı cephesi de arazi eğiminden ötürü 6.84 m.dir. Eyvan ile içerisine girilen kapının altında ikinci bir Bursa kemeri bulunmaktadır. Bu kemerin etrafı tuğla ve taşın birlikte kullanılması ile üçgen ve dama motifleri şeklindedir. Aynı süsleme pencere alınlıklarında da görülmektedir. İkinci oda 5.09x5.09 m. ölçüsünde olup, birinci odadan bir kapı ile buraya girilmektedir. Her iki bölümün de üzeri kubbe ile örtülüdür.

Mektebin duvarları iki sıra tuğla ve moloz taş, kubbe kasnakları üç sıra tuğla, bir sıra kesme taştan yapılmıştır.

Bursa’da günümüze en iyi şekli ile gelebilen bu yapı 1962 yılında Bursa Eski Eserleri sevenler Kurumu’nca restore edilmiştir.

 

 

Pir Ahmed Muallimhanesi (Osmangazi)

 

Bursa Dabdal Mahallesi, Fırın Çıkmazı’nda bulunan bu muallimhane 1768 yılında yapılmıştır. Kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Çeşitli dönemlerde yapılan onarımlar sonucunda dış görünümü orijinalliğini yitirmiştir.

İki katlı ve iki bölüm halindeki yapıya kuzeydeki bir taşlıktan girilmektedir. Buradan ahşap bir merdivenle iki odanın açıldığı büyük bir sofaya çıkılmaktadır. Burada bulunan alçı yaşmaklı ocak bitkisel kalem işleri ile süslenmiştir. Sofanın duvarlarının üst kısmında doğadan alınma manzaraları içeren resimler bulunmaktadır.

Bursa’nın bu önemli muallimhanesi yol genişletilmesi sırasında yıkılmıştır.

 

 

Misyoner Okulu

 

Amerikalı misyonerler 1834 yılında İstanbul’da Beyoğlu’nda bir erkek lisesi açmış, bunun ardından 1839’da İzmir, Trabzon ve Bursa’da da aynı şekilde açtıkları okullarda batı okullarının programlarını uygulamışlardır. Bursa’da açılan bu okulda kız öğrenciler ders görmüştür. Okutulan başlıca dersler Rumca veya Ermenice, Matematik (Rumca veya Ermenice), Coğrafya (Rumca veya Ermenice), İngilizce, Geometri, Botanik (İngilizce), Fizik, Astronomi (İngilizce) ve Tarih (İngilizce) idi.

 

 

 

Işıklar Askeri Lisesi (Osmangazi)

 

Bugünkü Atatürk Heykelinin bulunduğu meydanda, Sultan Abdülmecid’in isteği ile 1845 yılında askeri bir okul kurulmuştu. Daha sonra bu okul, Işıklar semtinde altı kâgir, üstü ahşap olan yapıda 10 Haziran 1892’de Vali Münir Paşa tarafından açılmıştır. Buna 1894’te ikinci bir yapı eklenmiş ve öğrenci kapasitesi 500’e çıkarılmıştır. 1911’de de okula bir hastane eklenmiştir.

Bursa’nın Yunan işgali sırasında Yunanlılar tarafından ahır olarak kullanılmış, İşgalin sona ermesinden sonra 11 Aralık 1922’de Askeri İdadi ismi ile yeniden açılmıştır. Bursa’nın en eski mahallelerinden biri olan Işıklar’da oluşundan ötürü Işıklar Askeri Lisesi olarak tanınmıştır.

 

 

Hamidiye Senayi Mektebi (Osmangazi)

 

Bursa Filibos Mahallesi, Türkmenoğlu Konağı’ndaki Hamidiye Senayi Mektebi 10 Nisan 1869’da açılmıştır. Başlangıçta jandarmalar için elbiselik kumaşlar dokunmuş, daha sonra da ayakkabı yapımı için İstanbul’dan yeni aletler getirilmiştir. Böylece Islahhane ismi ile tanınan bu okulda öğrencilere dokumacılık ve ayakkabıcılık öğretilmiştir. 1900’lü yıllarda okulun ders programlarına Fransızca ve musiki dersleri eklenmiş okulun bir de bandosu kurulmuştur. Bu okulu geliştirmek için Hükümet Caddesi’nde bir satış mağazası açılmış, Bursalılar bunun için bir çekiliş düzenlemiş, Hayvan Pazarından alınan Pazar resmi de (vergi olarak) okula bırakılmıştır.

Bu okul, açıldığı yerde iki yıl kalmış ve daha sonra Tophane semtine taşınmıştır.

 

 

Mülkiye İdadisi (Osmangazi)

 

Bursa’da Mülkiye İdadisi ismi ile 1885’te açılan dört yıllık okulun öğrenimi 1890-1891 yılına kadar devam etmiş, bundan sonra yedi sınıflı olmuş, 1901-1904’te kimyahane, yatakhane, yemekhane bölümleri yapılmış, 1906 yılında bunlara bir de hamam eklenmiştir. Okulun ismi 1909’dan sonra Mekteb-i Sultani olmuştur.

 

 

Ziraat Mektebi

 

Bursa Valisi Mahmud Celaleddin Paşa tarım konusunda eleman yetiştirmek amacıyla 1891 yılında Hamitler Köyü’nde Topal Mehmet Ağa’nın arazisinde Hüdavendigâr Numune Çiftliği Ziraat Mektebi ismi ile ziraat mektebini kurmuştur. Başlangıçta 20 öğrenci ile öğrenime başlanmış ve her yıl 15 öğrenci buradan diploma almıştır.