Antik Tiyatro (Odeon)

[Φ _asi_]

ANTİK TİYATRO (ODEON)

 

 

Kırklareli Müzesi Başkanlığında Müze Müdürü Zülküf YILMAZ, Trakya Üniversitesi’den Yard. Doç. Dr. Özkan ERTUĞRUL ve Arkeoloji ve Sanat Tarihi Öğrencilerinin katılımı ile üç yıl süreyle Vize Çömlektepe Höyüğü kazısı gerçekleştirilmiştir. Kazı yapılmasına ihtiyaç duyulmasının nedeni ise harfiyat yapılan alanda daha önce kaçak define araştırmaları yapılması ve sonucunda iki adet koltuk benzeri mermer bloğun açığa çıkarılması olmuştur.

 

 

1995 ve 1997 yılları arasında gerçekleştirilen harfiyat sonucu Türkiye Trakya'sında şu ana kadar bilinen tek Roma Dönemi tiyatrosu açığa çıkarılmıştır. Üçbin dolayında izleyici kapasitesine sahip olduğu düşünülen tiyatronun mevcut cavea (oturma kademeleri) ve klimaks sisteminin tamamen mermer olması nadir görülen bir özelliktir. Ayrıca 1995 yılında büyük boyutta bir kadın heykeli, 1996 yılında ise dört sahne rölyefinin elde edilmiş olması, mevcut tiyatronun ne denli önemli bir yapı olduğunu göstermesi bakımından dikkat çekmektedir.

 

M.S. II. Yüzyıla tarihlenen Geç Roma dönemi eseri yapının sahne kısmının Bizans döneminde ciddi bir tahribata uğradığı anlaşılmaktadır. Sahnenin doğu kısmında bir Bizans yapısına rastlanılması, batı kısmında ise bir fırın bakiyesinin bulunması bu kanıyı doğurmuştur. Tiyatronun oturma kademeleri (cavea), bunların arasındaki yollar (parados), sahne binası (skene), ve orkestra bölümleri günümüze ulaşabilmiştir. Kazılar sırasında çok sayıda Roma Bizans ve Osmanlı keramikleri, cam ve metal buluntular ile ele geçirilen heykel sahne rölyefleri türlerinin en iyi örneklerinden olup Kırklareli Müzesinde teşhir edilmektedir. Bu değerli rölyeflerin, orkestranın doğusundaki bizans yapısında dış cephe süsleme unsuru olarak kullanışmış olması tiyatronun yüzyıllar öncesinden günümüze kadar uğradığı tahribatı gösteren bir örnektir. Fakat belkide sırf bu sayede bu dört değerli rölyef günümüze kadar gelebilmiştir. Tiyatroda 20 kadar olması gerektiği düşünülen rölyeflerden geriye bu dört tanesi kalmıştır. Rölyefler yekpare blok mermerden olup tasvirlerin tümü yüksek kabartma halindedir. Bunlardan birisinin ortasında yere yarı uzanmış genç bir erkek ile iki yanında ona hizmet eden mitolojik figürler görülmektedir. Büyük olasılıkla bu erkek figürü Dionysos olup, kompozisyon üzüm salkımları ve asma dalları ile çevrelenmiştir.Diğer rölyefte ise önde büyük bir korku içerisinde kaçmakta olan iki çıplak erkek ile onları kovlayan bir insan tasviri görülmektedir. Önde korku içerisinde kaçanların Gigant, onları kovalayanın da genç Dionysos olduğu sanılmaktadır.

 

Antik Tiyatro 2003 Yılı sonlarında Kırklareli Müze Müdürü Zülküf YILMAZ, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’nden Öğretim Görevlisi Ahmet SİPAHİ ve Arkeoloji ve Sanat Tarihi Öğrencileri ile Vize’den sivil bir ekibin katıldığı temizleme çalışmaları sonunda şu anki halini almıştır. Orkestradaki dolgu tamamen temizlenmiştir. Bu harfiyat sırasında dolgu tabakasının katmanları tarih içerisinde tiyatronun ne amaçlarla kullanıldığı konusunda fikir vermiştir. Ana zemin seviyesinde güncel atıkların çokluğu bu bölgenin yoğun bir şekilde genel çöplüğe dönüştürüldüğünün bir göstergesidir. Bunun altında 50 cm. kalınlığında ayrı bir dolgu tabakası, onun altında da yoğun miktarda domuz dişi ve diğer hayvan kemiklerinin el de edilmesi orkestra çukurunun Roma Dönemi sonrasında da ideal bir çöplük alanı olarak görüldüğünü düşündürmektedir. Seviye düşürme çalışmaları devam ederken çöplük dolgunun ana zemine değin birkaç tabaka halinde sıralanan gübre katmanlarından oluştuğu görülmüştür. Dolguda ağırlıklı olarak domuz dişlerine tesadüf edilmesi, tiyatronun işlevini yitirmesi sonrasında, orkestranın hayli uzun bir süre domuz ağılı olarak kullanıldığını göstermektedir.

 

Gerçekleştirilen çalışma sırasında, zeminden yaklaşık 10 cm. yukarıda ve kalın bir gübre tabakası içerisinde, doğal boyutta bir erkek heykeli başı elde edilmiştir. Boyun hizasında kırılmış bulunan mermer heykel kafasının yüksek kalitede bir heykeltraşlık ürünü olduğu ve üst düzey bir Romalı yöneticiyi tasvir ettiği sanılmaktadır. Yine aynı seviyelerde elde edilen iki sikke, özellikle 3. ve 4. yüzyılın çalkantılı geçen iktidar mücadeleleri sırasında Vize'nin de önemli oranda etkilendiğini düşündürmektedir. (Gübrelerin ortasındaki heykel başı; domuz ahırının sahipleri veya genel otorite sahibi olan kişilerin o heykelin sahibini aşağılamak için heykelinin kafasını domuz pisliklerinin arasına attığını düşündürür.)

 

Günümüzde nihayet bu önemli eser hakettiği saygıyı görmektedir. Koruma altına alınan esere halk tarafından da gerekli hassasiyetin gösterilmesi beklenmektedir. Yolun alt tarafındaki binalar da istimlak edilmiş olup ileriki bir zamanda yapılacak kazı çalışması ile sahne kısmı da günışığına çıkarılacaktır.

 

Antik Tiyatro 1995 kazısı

 

 

 

Antik Tiyatro (Odeon) 2003 Temizlik Kazısı Sonrası

 

 

 

Bir kadın heykeli /Kırklareli Müzesi...

 

 

 

Tiyatro Rölyefi

 

 

 

Tiyatro Rölyefi /Kırklareli Müzesi...

 

 

 

Romalı üst düzey bir askere ait heykelin baş kısmı / Kırklareli Müzesi...