BALKANLAR

[Φ seREnaDE]

Eski Yugoslavya ile ilgili Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi (USSM) tarafından savaş suçuyla itham edilen Ratko Mladiç’in etrafındaki çember daralmaya başladı. Birçok medya kaynağında “Mladiç’in yeri tespit edildi”, “Mladiç’in bir telefon konuşması dinlendi”, “Mladiç ile teslim olması üzerine müzakereler sürüyor” yönünde değişik spekülasyonlara yer verilmektedir. Her ne kadar bu tür haberler iddia düzeyinde kalıyor ise de, bu sefer Mladiç’in daha ciddi bir şekilde “avlanmakta” olduğu anlaşılmaktadır. Sırbistan’ın en tirajlı gazetelerinden biri olan Politika, 29 Aralık 2005 tarihli sayısında, CIA gibi yabancı istihbarat örgütlerinin de, Mladiç’in yakalanması için ülkede bulunabileceğini ima etti.

 

Bosna savaşında verdiği acımasız emirleri ile tanınan Mladiç, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’da görülen en büyük vahşetin başlıca sorumlusudur. Hatırlatmak gerekirse, Mladiç’in komutası altındaki silahlı kuvvetler, Srebrenitsa soykırımında yaklaşık 8 bin Boşnakı vahşice katletmiştir. Nisan 2004’te USSM, Srebrenitsa katliamının bir soykırım olduğunu teyit etmiştir.

 

Emekli Hırvat Generali Ante Gotovina’nın 7 Aralık 2005’te İspanya’da yakalanmasının ardından, Sırbistan savaş suçluları konusunda Balkanlar’da yalnız kalmıştır. Eskiden Hırvatistan Gotovina’nın, Sırbistan ise Mladiç’in nerede olduğunu bilmediğini söyleyerek, uluslararası topluluğun baskıları bir şekilde dengeleniyordu. Ancak, şu anda bütün baskılar Sırbistan’ın üzerindedir. Avrupa ve Atlantik kurumları ile bütünleşmede ilerleyebilmesi için, ABD ve Avrupa Birliği yetkilileri Sırbistan ve Karadağ’dan, bir an önce Ratko Mladiç’i yakalamasını talep etmektedir. Nitekim son zamanlarda Sırbistan, Karadağ ve Bosna-Hersek yetkililerinin, Mladiç’e destek verenleri tespit etmeye çalıştığı görülmektedir. Bu çerçevede hem Bosna’da, hem de Sırbistan’da, kimlikleri açıklanmayan bazı şahısların tespit edildiği yönünde resmî açıklamalara yer verilmektedir.

 

USSM’nin temel iddiası, Mladiç’in Sırbistan’da gizlendiği, ordunun koruması altında olduğu, zaman zaman da Bosna-Hersek’in birimlerinden Sırp Cumhuriyeti’ne geçiş yaptığı yönündedir.

 

Geçmiş yıllarda Mladiç hakkında değişik haberler yayımlanmıştır. Örneğin, “Mladiç Belgrad’daki dairesinde yaşıyor, kimse dokunmuyor”, “Mladiç Belgrad sokaklarında serbest geziyor”, “Mladiç futbol maçında göründü” gibi haberlere Balkan medyasında sık sık yer verilmiştir. Bu tür haberlerin bazıları sadece iddia düzeyinde kalmadı. Örneğin, Sırbistan ve Karadağ Savunma Bakanlığı Haziran 2003’te, bazı silahlı kuvvetler mensuplarının Mladiç’i desteklediğini ve Mladiç’le bilinen en son temasın 15 Mayıs 2002 tarihinde gerçekleştiğini itiraf etmiştir. Karadağ’ın ünlü Monitor isimli dergisine göre, çok alkol alan ve sağlık sorunları olan Mladiç, sık sık Belgrad’daki Askerî Tıp Hastanesi’ni ziyaret etmektedir. En son olarak, 29 Aralık 2004 tarihli haberinde, Sırbistan’ın saygın medya kuruluşlarından biri olan B92, Mladiç’in bir ay öncesine kadar ordudan emeklilik maaşını almaya devam ettiğini duyurmuştur.

 

Sırp yetkililer her ne kadar Mladiç’in nerede olduğunu bilmediklerini söylüyor iseler de, son girişimler hariç, Mladiç’i yakalamak için pek fazla çaba harcamadıkları ortadadır.

 

Sırbistan neden bunca zaman Mladiç’i yakalamaktan çekindi? Her şeyden önce Sırbistan’da şu anda “iki Sırbistan”ın bulunduğu belirtilmelidir. Bir Sırbistan, eski Sırp lider Slobodan Miloşeviç’in dönemine ait zihniyetle yaşamaya devam etmektedir. Bu Sırbistan’da liderliği, ülkeyi tekrar savaşlara sürüklemeye hazır olan ve USSM ile işbirliğine karşı çıkan Sırp Radikal Partisi yapmaktadır. Diğer Sırbistan ise, demokratik güçlerin kontrolünde olan ve Avrupa Birliği ile NATO gibi kuruşlara üye olmaya çalışan Sırbistan’dır. Ne var ki bu Sırbistan, ülkede genel olarak millî kahraman olarak algılanan Mladiç’i yakalayıp, USSM’ye teslim edebilecek kadar cesaretli ve güçlü değildir. Çoğu Sırp, Mladiç’i bir kahraman olarak görüyor ise de, ülkesinin istikbali için teslim olmayı göze almayan Mladiç’in aslında bir “millî korkak” olduğu söylenebilir.

 

Mladiç’in yaptığı şantajlardan dolayı da şimdiye kadar yakalanmadığı söylenmektedir. Mladiç, USSM’ye gönderilmesi durumunda, 1990’lı yıllardaki savaşlarda Sırbistan’ın rolünün ne olduğu hakkındaki bilgileri anlatacağı yönünde tehditlerde bulunuyor olabilir. Oysa bu, Sırbistan açısından hafife alınacak bir konu değildir. Bir örnek vermek gerekirse, 20 Mart 1993’te Bosna, dönemin Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’ne karşı, kendisine saldırmakla, soykırım işlemekle suçlayan ve milyarlarca dolarlık tazminat talep eden davayı, Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) açmıştır. UAD, Sırbistan’dan gelen itirazlara rağmen, bu davaya bakmayı kabul etmiştir. UAD’daki dava, Sırbistan ve Karadağ’ın Srebrenitsa’daki soykırım ile bağlantılı olduğunu ortaya çıkarırsa, bu ülke neredeyse kaldıramayacağı büyüklükte bir tazminatı ödemek zorunda kalacaktır. Üstelik Sırbistan, tarihte soykırım işlemiş bir devlet olarak anılacaktır. Bu yüzden, günün birinde Mladiç’in yakalandığına dair haberler ortaya çıkarsa, bu savaş suçlusunun Sırbistan hükümetiyle bir çeşit anlaşmaya vardığı bilinmelidir.