Gözlemevleri

[Φ Legendary]

Dünyanın En Büyük Optik Teleskoplarını Barındıran Gözlemevleri

 

Engin Yazıcı

 

Günümüzde tüm dünyada Astronomi eğitimi veren pek çok üniversiteye ait irili ufaklı bir çok gözlemevi bulunmaktadır. Ülkemizde de TÜBİTAK önderliğinde çalışmalarına devam eden TUG (Tübitak Ulusal Gözlemevi) ile beraber Ankara Üniversitesi’ne bağlı Ahlatlıbel Gözlemevi , Ege Üniversitesi’ne bağlı Nif Dağı eteklerindeki üniversite gözlemevi , İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Rasathanesi ve son dönemlerde kurularak diğerleri gibi bilime hizmet eden Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ulupınar Astrofizik Gözlemevi , 19 Mayıs Üniversitesi Gözlemevi ile Erciyes Üniversitesinde bulunan 12 metre çaplı Radyo Teleskobun bulunduğu gözlemevi ülkemizde kısıtlı imkanlarına rağmen Astronomi ve Astrofizik çalışmalarına önemli katkılar sağlamaktadırlar.

 

Ancak şu anda dünya üzerinde bilimsel çalışmalar yapan ve ülkemizdekilerle kıyaslanamayacak kadar büyük olan dev optik teleskoplar bulunmaktadır. Bu yazıda bunlardan en büyük olanları incelemek ve özellikle Avrupa ve Amerikalıların Gökbilime verdiği değeri gözler önüne sermek istiyorum.

 

Mauna Kea Gözlemevi :

 

 

Hawai Mauna Kea’de denizden yaklaşık 4140 metre yükseklikte yer alan gözlemevinde halen dünyanın en büyük teleskopları bulunmaktadır. Her birinin çapı 400 inç’i (yaklaşık 10 metre) bulan ayna teleskoplarla bugüne kadar evrenin en uzak bölgelerinden son derece ayrıntılı fotoğraf ve bilgiler elde edilmiştir. 70 milyon $ bütçeyle yapılan teleskopların yaklaşık ağırlıkları 300’er ton civarındadır. Gözlemevi ; Caltech , University of California ve NASA tarafından yönetilmektedir.

 

Palomar Gözlemevi :

 

 

Amerika’nın Kaliforniya eyaletinde kuzey Sen Diego’da bulunan Palomar Gözlemevi , California Institute of Technology ‘ye (CIT) aittir. 200” (5.1 metre) büyüklüğe sahip dev teleskop yaklaşık 45 yıl boyunca (1948 - 1993) dünyanın en büyük teleskobu olarak astronomi dünyasına hizmet vermiştir.

 

 

Bugün hala ortalama yılın 290 gününde modern astronomi çalışmalarına destek vermektedir. Yılın belli günlerinde halka açık bir gözlemevidir. Gözlemevinde 60 , 48 ve 24 inç büyüklüklerinde daha ufak teleskoplar da bulunmaktadır.

 

Mc Donald Gözlemevi :

 

 

Amerika’da batı Texas’daki Davis dağlarında bulunan gözlemevinde 360 inç (yaklaşık 9,2 metre) çapında Hobby-Eberly Teleskobu bulunmaktadır.

 

 

Texsas eyalet vali vekili Bill Hobby ve hayırsever Robert Eberly’nin ismi verilen ve 1999’da bilimsel çalışmalarına başlayan teleskopta 3 tane spektrograf bulunmaktadır.

 

Paranal Gözlemevi :

 

 

Şili’de Antofagasta’nın 120 km güneyindeki Cerro Paranal’da 2630 metre yükseklikte bulunan gözlemevinde

ESO’ya (European Southern Observatory) bağlı VLT (Very Large Telescope) yani “Çok Büyük Teleskop” sistemi bulunmaktadır. Her biri 8,2 metre çapa sahip 4 tane teleskop, çok büyük bir interferometre oluşturmakta ve evrenin derinliklerinden gelen ışınımların son derece ayrıntılı analizlerini yapabilmektedir.

 

Nizhny Arkhyz Gözlemevi (BTA):

 

 

Rusya Bilimler Akademisi’ne bağlı , 2070 metre rakımlı Mt. Pastukhova’da bulunan teleskobun ayna çapı 6 metredir . Ağırlığı 42 tonu bulan dev teleskop 26 kadir parlaklığa kadar sönük gök cisimlerini gözlemleyebilmektedir.

 

Del Roque de los Muchashos Gözlemevi :

 

 

İspanya’ya ait olan Kanarya adalarında bulunan gözlemevinde William Herschel Teleskobu bulunmaktadır. 1987’de bilimsel çalışmalarına başlayan WHT’nin ayna çapı 4,2 metre büyüklüğündendir. Galaksimizin merkezine odaklanarak kara delik gözlemleri yapılan dev teleskopla Wolf – Rayet yıldızlarının keşifleri yapılmıştır.

Greenwich Gözlemevi:

 

 

İngiltere Kraliyet Rasathanesi adıyla 1675 yılında, İngiltere Kralı II. Charles tarafından kurdurulmuştur. Londra'nın Greenwich kasabasında Thames Nehri kenarındadır. Greenwich’te çalışan ilk astronom John Feamsteed’dir. Esas vazifesi yıldızların ve diğer gök cisimlerinin yerlerini tespit etmek ve bu suretle denizcilerin yerlerini daha kesin bulabilmelerine yardımcı olmaktı. 1884 yılından beri başlangıç meridyeneninin bu gözlemevinin üzerinden geçtiği kabul edilmektedir..

 

Meridyen olarak tabir edilen hayali çizgilerin merkezi olarak kabul edilen Gözlemevi 0 noktası olarak kabul edilmektedir. Uluslararası gün değişim yeride denmektedir

 

Gözlemevleri Listesi

 

Abu Reyhan-e Birooni Gözlemevi 1976 Şiraz Üniversitesi, Şiraz, İran

Aker gözlemevi 1995 Safford, Arizona (ABD)

Aldershot Gözlemevi 1906 Aldershot, Hampshire (Birleşik Krallık)

Allegheny Gözlemevi 1859 Pittsburgh, Pennsylvania (ABD)

Ametlla de Mar Gözlemevi 1992 l'Ametlla de Mar, Catalonia, (İspanya)

Anderson Mesa İstasyonu 1959 Flagstaff, Arizona, (ABD)

Andromeda Gözlemevi 1992 Isle of Man, İngiliz Adaları

Angell Hall Gözlemevi Ann Arbor, Michigan (ABD)

Anglo-Australian Gözlemevi 1971 Coonabarabran, Avusturalya

Antarctic Muon ve Neutrino Dedektör düzeni 2002 Antarktika

Apache Nokta Gözlemevi Sunspot, New Mexico (ABD)

Apollo Gözlemevi 1969 Dayton, Ohio (ABD)

Arcetri Gözlemevi Arcetri, Florence, İtalya

Arecibo Gözlemevi 1963 Arecibo, Porto Riko (ABD)

Armagh Gözlemevi 1790 Armagh, İrlanda

Ashton Gözlemevi 1983 Baxter, Iowa (ABD)

Asiago Observatory 1942 Asiago, İtalya

Astron (ölü) 1983-1989 Yüksekçe eksantrik Dünya yörüngesi

Lizbon Astronomikal Gözlemevi 1867 Lisbon, Portekiz

Avusturalya Teleskop Darbe düzeni 1988 Narrabri, Avustralya

 

Badlands Gözlemevi 2000 Quinn, South Dakota (ABD)

Baker Gözlemevi Marshfield, Missouri (ABD)

Ball Devlet Üniversitesi Gözlemevi Muncie, Indiana (ABD)

Barnard Observatory (ölü) 1859 Oxford, Mississippi (ABD)

Bareket Gözlemevi israel 1990 Macabim, İsrail

Behlen Gözlemevi 1972 Mead, Nebraska (ABD)

Beijing Eski Gözlemevi 1442 Beijing, Çin

Belogradchik Gözlemevi 1961 Belogradchik, Bulgaristan

Benmore_Peak Gözlemevi 1996 Mackenzie Basin, South Island, Yeni Zelanda

BeppoSAX (ölü) 1996-2003 Alçak Dünya yörüngesi

Bergisch Gladbach Gözlemevi Bergisch Gladbach, Almanya

Berlin Gözlemevi 1711 Almanya

Besançon Gözlemevi 1882 Besançon, Fransa

Büyük Ayı Göl Güneş Gözlemevi 1969 Big Bear City, Kaliforniya (ABD)

Black Moshannon Gözlemevi (ölü) Pennsylvania, (ABD)

BOOTES 1985 İspanya

Bordeaux Gözlemevi 1878 Floirac, Fransa

Boswell Gözlemevi (ölü) 1883 Crete, Nebraska, (ABD)

Bowman Gözlemevi 1940 Greenwich, Connecticut (ABD)

Boyden Gözlemevi 1889 Bloemfontein, Güney Afrika

Bradstreet Gözlemevi 1996 St. Davids, Pennsylvania (ABD)

Bradley Gözlemevi 1950 Decatur, Georgia (ABD)

Braeside Gözlemevi 1976 Flagstaff, Arizona (ABD)

Brera Gözlemevi 1764 Milan, İtalya

Brooks Gözlemevi Toledo, Ohio (ABD)

Brooks Astronomikal Gözlemevi 1964 Mount Pleasant, Michigan (ABD)

Brorfelde Gözlemevi Holbæk, Danimarka

Bucknell Gözlemevi Lewisburg, Pennsylvania (ABD)

Byurakan Gözlemevi 1942 Mount Aragats, Ermenistan

 

Echo Valley Gözlemevi Algonquin Park, Ontario (Kanada)

Effelsberg Radyo Teleskop 1972 Bonn, Almanya

Ege Üniversitesi Gözlemevi 22 Haziran 1965 İzmir, Türkiye

Einstein Gözlemevi (ölü) 1978 Alçak Dünya yörüngesi

Eskdalemuir Gözlemevi 1908 Dumfries ve Galloway, İskoçya

 

European Southern Gözlemevi

 

* La Silla Gözlemevi

* Llano de Chajnantor Gözlemevi

* Paranal Gözlemevi

 

1962 * 1969 * 2005 * 1999

 

Atacama Desert, Şili

 

 

Kaynakça:

 

astroa.physics.metu.edu.tr/bigeyes

w0.sao.ru

astro.caltech.edu/palomar

 

vikipedi

 

Gözlemevi dergisi

[Φ Legendary]

Çok Büyük Teleskop’un Kuşbakışı Görünüşü

 

 

Görüntü: ESO/G. Hüdepohl

 

Şili’nin kuzeyindeki seyrek nüfuslu, ücra Atacama Çölü’nün -muhtemelen dünyadaki en kuru çöl- üzerinde yükseklerde uçan bir kuş, ESO’nun Paranal’daki Çok Büyük Teleskobu’nun (Very Large Telescope – VLT) teknoloji vahasıya karşılaşınca şaşırabilir. Dört adet 8,2 metre Birim Teleskop’a, dört adet 1,8 metre Yardımcı Teleskop’a, VLT Araştırma Teleskobu’na ve 4,1 metre Görünür ve Kızılötesi Araştırma Teleskobu’na (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy – VISTA) ev sahipliği yapan, Dünya’nın en gelişmiş yer-bazlı astronomi tesisi uzakta, karşı dağın zirvesi üzerindeki ana platformda görülüyor.

 

Havadan alınan bu görüntü aynı zamanda ana platformun ön ucundaki Gözlemevi Kontrol Odası binası dahil olmak üzere diğer yapıları da göstermektedir.

 

Çeviren: Cemal K. Şen

 

wordpress