Zıplanacak içerik
  • Üye Ol

Çıkarmak mı, Çıkartmak mı?


Freyja

Önerilen İletiler

  • Admin--

Çıkarmak mı, çıkartmak mı sorusunun cevabı etken ve edilgen çatıyla ilgilidir.

Çıkarmak bir işi kişinin kendisinin yapması; çıkartmak ise başkasına yaptırması durumunu ifade eder.

 

Örnek vermek gerekirse;

 

Koliyi odadan çıkardım. (Burada kişi koliyi odadan başkasının yardımı olmadan kendisi çıkarmıştır.)

Koliyi odadan çıkarttım. (Burada kişi koliyi başkasına çıkartmıştır.)

Koliyi odadan çıkarttık. (Burada kişi koliyi odasından başka birisinin yardımıyla çıkartmıştır.)

 

yapmak - yaptırmak

temizlemek - temizletmek

tamir etmek - tamir ettirmek

yıkamak - yıkatmak

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Konu başlığında kullanılan ''Çıkarmak mı, çıkartmak mı?'' cümlesi Türkçe anlam mantığına uygun bir cümle değil.Bu cümle bu haliyle ''kelimelerin yazılışı'' yani imla kurallarına uygunluğu konusuyla ilişkilendirilmek istenmiş; bu şekilde bir soru cümlesi kurulabilmesi için kelimelerin imlasının dışında bir yazılışının, yanlış yazılışlarının kullanılıyor olması gerekiyor ki, bu soru dil kuralları içinde anlam kazansın.Örneğin kelimelerin doğru yazılışıyla ilgili olarak ''sipor mu, spor mu, yalnız mı, yanlız mı, kibrit mi, kirbit mi,herkes mi, herkez mi'' örnek soru cümlelerinde olduğu gibi.Konu başlığında kullanılan ''çıkarmak'' ve ''çıkartmak'' kelimeleri aynı kelimenin aynı anlamda farklı yazılışıyla ilgili değil,yani yazım kurallarıyla ilgili olmadığı için ''Çıkarmak mı,çıkartmak mı?'' sorusu dilimizin anlatım kurallarına göre anlatım bozukluğu taşıyan bir cümle.

 

''çıkarmak/çıkartmak kelimeleri evet ''fiillerde çatı'' konusuyla ilgili; fakat ''edilgen-etken'' çatıyla ilgili değil.Kaynaklarda bu konu genellikle ''fiillerde çatı konusu altında ''nesnesine göre'' alt başlığı altında'' geçişli,geçişsiz,oldurgan,ettirgen'' başlıkları içinde yer alır.Bazı kaynaklarda da ''öznesine göre çatı'' başlığı altında yer verildiği de vardır.Eğitim-öğretimde birinci başlık adı altında anlatılıyordu, bugün orta okulda en azından ''ettirgenlik'' konusu ayrıntısına yer verilmiyor artık müfredatta ayrıntı bir bilgi olarak, veye konuyu uzatmış olursam.

 

Ben bu kelimeleri yine çatı konusu içinde genel çatı konusundaki bakışın ikinci başlığı ''öznesine göre çatı'' başlığı çerçevesinde değerlendireceğim birinci başlık(nesnesine göre çatı) altında yer verilmesi anlayışını yanlış bulduğumu düşünerek(Neden cümlelerimin geneli devrik burası da garip.).

 

Sayın Freyja'nın da yazdığı gibi ''çıkarmak'' fiilinde eylemi özne kendisi yapar, bu tarz bir fiile etken(gerçek bir öznesi olan ve eylemi cümlede bildiren kişi yapan) denir.

Koliyi odadan çıkardım,çıkarma eylemini yapan, ben,

Çocukları dışarı çıkardı, çıkarma eylemini yapan o,

Üstünü çıkardı, yine o,

Ağzındaki baklayı çıkardın sonunda, cümlesinde sen,

Araba için 40 milyarı gözden çıkardı, cümlesinde o;

Yazlık giysilerimi çıkardım, cümlelerinde eylemi yapan ''ben'' örneklerinde olduğu gibi.

 

''çıkartmak'' kelimesinde ise ''çıkarmak'' kelimesine ''-t'' ettirgenlik eki getirilerek eylemin başkası tarafından yapıldığı,yaptırıldığı anlamı ifade edilir, özne işi başkasına yaptırır veya başkasının/başkalarının da işte parmağının olduğu anlamı kazandırılır, çatı etkendir yine ama farklı bir etkenlik anlamı taşıdığı için buna ''ettirgen çatı'' denir, iş başkasına ettirilmiştir, çok soğuk bir tabir olan ''ettirgenlik'' tabiriyle ifade edecek olursak.Yukarıdaki örnek cümlelerde bunu uygulayacak olursak:

 

Yukarıda Freyja yazmış zaten :Koliyi odadan çıkarttım, cümlesinde çıkarttırma eylemini yapan ''ben'' öznesi; fakat işi yapan ''ben'' değil, iş başkasına ''ettirilmiş'', yaptırılmış başka tabirle.

Çocukları dışarı çıkar(t)tı, cümlesinde derken ''Şimdi bu ne dedirten konulardan biriyle, kavramların, yüklendiği anlamların velhasılı kelam bilgilerimin alt üst olduğu söylediklerimin birbiriyle uyumlu olmadığı durumun hasıl olduğu bir durumu üzüntüyle fark ediyorum ve şaşırıyorum bu noktada.Bu cümlede ''çıkarma'' eylemine ''t'' ettirgenlik ekini getirdik lakin cümlenin anlamında belirgin ölçüde işi başkasına yaptırma anlamı oluşmadığını görüyorum ve bu noktada ''ettirgenlik''le ilgili olarak yukarıda ortaya koyduğum çatı başlıklandırmasında ''ettirgenlik'' başlığının ''nesnelerine göre çatı'' başlığı altında genellikle işlendiği bilgisine ek olarak ''ettirgenlik'' için ayrıca cümledeki ''geçişlilik''i artırdığı, pekiştirdiği komik bilgisi aklıma geliyor ve ''Çocukları dışarı çıkar(t)tı.'' cümlesinde ettirgenliğin, işi başkasına yaptırma anlamının oluşmaması hasebiyle kabul etmediğim başlık olan ''nesnesine göre çatı'' başlığı altında bu cümlede geçişlilik artırılmış gibi içi boş,uydurma bir bilgi kodlamasının çelişkili,absürt halini yaşıyorum şimdi.

 

''Çocukları dışarı çıkarttı.'' cümlesi düşünüldüğünde iki anlam içeriyor, iki farklı durum için kullanılabilir, kullanılıyor da.Örneğin bir okulda öğretmen çocukları sınıftan dışarı çıkardı durumunu ifade etmek için ''Çocukları dışarı çıkarttı.'' veya ''Çocukları dışarı çıkardı.'' cümlesini aynı anlam ifade edecek şekilde kullanabiliriz.Aynı cümleyi örneğin çocukları müdür dışarı çıkarttıysa, bu eylemi birine söyleyip, ona yaptırdıysa-öğretmen de yapabilir- ''Çocukları dışarı çıkarttı.'' cümlesi işin başkasına yaptırıldığı anlamıyla çıkıyor karşımıza ilginç bir durum.Farklı iki durumu ifade edecek şekilde kullanılabiliyor kullanıldığı duruma göre çatı özelliğinin değiştiğini görebiliyoruz.

 

Gelince devam edeyim, bu noktada kesmek zorundayım, bu arada bu konuyu da düşünmüş olurum...

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • Admin--

Katkınız için teşekkürler :) Ben çok genel anlamından bahsetmiştim ama siz verdiğiniz örneklerle hoş bir açılım daha yapmış oldunuz çıkartmak kelimesine :)

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Evet kaldığım yerden devam edebilirim.Bir başka cümle üzerinde konuyu irdeleyecek olursak örneğin: ''Parayı gizlediği yerden çıkarttı ve önümüze koydu.'' cümlesinde ''çıkartma'' eylemi parayı çıkaran tarafından bahsedilen özne tarafından yapılmış anlamı çıkabilir vaya bir başkası gizlenen parayı parayı gizleyene çıkartmış anlamı da çıkabilir.İlk anlamda cümle etken çatılı ikinci anlamda ise ettirgen çatılı özellik kazanmış oluyor ki bu durumda sadece bu cümleye bakarak hangi durum için söylendiğiyle ilgili kesin bir anlam çıkarmak olası görünmüyor.

 

Buradan şunu çıkarmak mümkün, Türkçenin yapısıyla ilgili ortaya konmuş -sadece bu konu için değil başka birçok konu da bu durum böyle- kurallarla, yaşayan, konuşulan canlı dil arasında bir uyumsuzluk görmek, ortaya konulan kuralların tam manasıyla konuşulan dili karşılamadığı, eksik kaldığı,çelişkili durumlar ortaya çıkardığını söylemek mümkün.

 

Şimdi yukarıda düşüncemi ifade etmek için bu konuya yönelik bildiğim kurallarla yazdığım yazıyla aşağıda ortaya çıkan durumun şaşırtıcılığıyla ortaya koyduğum konunun farklı bir yönü için yazdığım yazı arasında tutarsızlık oluştu.Türkçeyi gerçekten tek tip kurallarla ifade etmek, ayrıca şu da var bu kurala uymayan şeklinde ifade etmeden niteliklerini dile getirmek çok zor.Türkçe gündelik hayatta o kadar farklı işliyor ki, bunu bütün yönlerini ifade edecek kurallara sığdırmak, kalıplara sokmak çok zor.

 

Konuya noktamı koydum ama örneğin'' Ne mutlu Türküm diyene.'' cümlesini bilindik cümlenin ögeleri kurallarıyla ögelerine ayırmak mümkün değil.Soru olarak da sorayım haydi, ögelerine ayırmak isteyen varsa ayırsın, ben farklı bir yöntemle cümlenin ögeleri kalıbına yerleştirip ögelerine ayırıyorum sonra yazayım ne yaptığımı, muhabbete eşlik eden olursa.

 

Muhabbetle...

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Katkınız için teşekkürler smile.png Ben çok genel anlamından bahsetmiştim ama siz verdiğiniz örneklerle hoş bir açılım daha yapmış oldunuz çıkartmak kelimesine smile.png

 

Rica ederim efendim, nazik düşünceniz için ben teşekkür ederim, Türkçenin kurallarıyla ilgili bilindik kurallarının dışında bir durumun farkına varma,yüzleşme halini sık sık yaşıyorum önceki bilgilere,kalıp düşüncelere güvenim sarsıldığı gibi aklım büyük karmaşa yaşıyor bir de bu alanla ilgili işim olunca daha da zor oluyor bu.

 

Muhabbetle...

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • 2 yıl sonra...
  • 4 hafta sonra...

Burada "cikarmak ile cikartmak" farki etken/edilgen cati ile ortaya konamaz.

 

Buradaki fark ozne farkidir.

 

Ornek;

 

Ali kutuyu odadan cikardi- Ozlem Ali'dir ve cumle etkendir. 

 

Ali kutuyu odadan cikartti- Ozne gizlidir, yani kutuyu odadan cikaran. ve cumle yine etkendir.

 

Edilgen olabilmesi icin, ozne farki gerekmez.

 

Ornek

 

Kutu Ali tarafindan odadan cikarildi.

 

Kutu Ali tarafindan odadan cikartildi. 

 

Yani etken edilgen cati;

 

Cikarmak- Cikarilmak

 

Cikartmak- Cikartilmak.

 

Yukaridaki ornekte verilen ''Parayı gizlediği yerden çıkarttı ve önümüze koydu.'' cümlesinde de; Cumle etkendir. Eger kisinin kendisi cikardi ise "cikardi" baska bir ozneye bu eylemi yaptirdi ise de "cikartti" olur.

 

Buradaki edilgen cati;

 

Para Ali tarafindan gizlendigi yerden cikarildi. Ya da

 

Para Ali tarafindan gizlendigi yerden cikartildi"

 

Onumuze konan para, gizlendigi yerden cikarildi/cikartildi  digger edilgen catilardir.

 

Bu en guzel kendi basina yapilamayan filler icin algilanir.

 

Arabayi tamir ettirdim.- Tamir eden ben degilim

 

Sacimi kestirdim.- Sacimi kesen ben degilim.

 

Araba tamir ettirildi.

 

Sac kestirildi.

 

Burada "cikarttirmak" fiili ise "birisini cikartma eylemi ile gorevlendirmek. Burada eylemi gorevlendirilenin mi yoksa onun gorevlendirdigi baska birinin mi yapacagi soz konusudur. 

 

Soyle bir ornek verelim.

 

Ali, veliye kutuyu cikarmasini soyledi.

 

Veli kutuyu kendi cikarmadi, baskasina cikartti.

 

Yani ne Ali ne de Veli kutuyu cikaran.

 

Ikiside kutuyu 3. bir sahisa cikartmis oldu.

 

Ekmegi aldim.- ben

 

Ekmegi aldirdim- baskasina

 

Ekmegi aldirttim.- Birisinden ekmegi aldirmasini istedim.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • 1 yıl sonra...

Çıkarmak mı, çıkartmak mı sorusunun cevabı etken ve edilgen çatıyla ilgilidir.

Çıkarmak bir işi kişinin kendisinin yapması; çıkartmak ise başkasına yaptırması durumunu ifade eder.

 

Örnek vermek gerekirse;

 

Koliyi odadan çıkardım. (Burada kişi koliyi odadan başkasının yardımı olmadan kendisi çıkarmıştır.)

Koliyi odadan çıkarttım. (Burada kişi koliyi başkasına çıkartmıştır.)

Koliyi odadan çıkarttık. (Burada kişi koliyi odasından başka birisinin yardımıyla çıkartmıştır.)

 

yapmak - yaptırmak

temizlemek - temizletmek

tamir etmek - tamir ettirmek

yıkamak - yıkatmak

Ama işi başkasına yaptırmaya "çıkarttırmak" denmez mi? Örneğin "Koliyi odadan çıkarttırdım." (İş başkasına yaptırılıyor.) Ya da "çıkartmak" da "çıkarttırmak" da aynı anlama geliyorsa eğer Türkçe'de büyük bir yanlış var demektir.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • 4 ay sonra...

Ama işi başkasına yaptırmaya "çıkarttırmak" denmez mi? Örneğin "Koliyi odadan çıkarttırdım." (İş başkasına yaptırılıyor.) Ya da "çıkartmak" da "çıkarttırmak" da aynı anlama geliyorsa eğer Türkçe'de büyük bir yanlış var demektir.

Ben de tam onu diyecektim. Çıkartmak edilgen yapıysa çıkarttırmak ne demek peki?

 

TDK'da şöyle geçiyor:

 

Çıkarmak - Birinin veya bir şeyin çıkmasını sağlamak, çıkmasına sebep olmak

Çıkartmak - Çıkartma işini yapmak

Çıkarttırmak - Çıkartma işini yaptırmak

 

Buna göre edilgen yapıda olan tek sözcük "çıkarttırmak"tır. Burada çıkartma işinin ne demek olduğunu anlamamız gerekiyor. Ne çıkartılır? Çıkartmak neye denir? Çıkarmak tamam, cepte, bir şeyi bir yerden çıkarırız. Odadan kutuyu çıkarırız, kavanozdan misketleri çıkarırız falan da ne çıkartılır? Çıkartma işi ne yapıyorken denir? Bunu bilirsek bu işi çözeriz bence. Ben bilemiyorum bilen yazsın...

 

Yine TDK'da çıkartmak ile ilgili şu örnek verilmiş ben anlayamadım: "Bu adam bir senedir buraların resmini çıkartıyor." Resim çıkartılınca ne olur? Resim çıkarmak ile resim çıkartmak aynı şey olmamalı tdk'ya göre. İşin içinden çıkan biri yazsın ya merak ediyorum.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Bir şey keşfettim yanlışsam düzeltin:

 

Çıkarmak ve çıkartmak sözcüklerini geçmiş zaman kipiyle çekimleyip (çıkardı ve çıkarttı) anlamını incelediğimizde şöyle bir tablo ortaya çıkıyor:

 

"Çıkardı" bu sözcük bir şeyi bir yerden çıkartmak anlamında kullanılamaz. Mesela "Eşyaları odasından dışarı çıkardı.". Bu bence yanlış bir cümle. Çünkü "çıkardı" sözcüğü meydana gelmesi olası bir durumun meydana gelmediğini ifade eden bir sözcük. Mesela: "Dün gece barda bir kızla tanıştım. Allahtan sevgilisi yoktu yoksa sıkıntı çıkardı." Bu cümlede "çıkardı" sözcüğü cümlede, meydana gelmesi olası bir durumun meydana gelmediğini ifade ediyor. Yani "çıkardı, çıkabilirdi ama çıkmadı." gibi.

 

"Çıkarttı" sözcüğünü inceleyelim. Aynı örnekle ilerleyelim: "Eşyaları odasından dışarı çıkarttı." cümlesi, kişinin eşyalarını odasından alıp götürdüğünü ifade ediyor. Yani meydana gelmesi olası bir durum söz konusu değil. "Eşyaları odasından çıkartabilirdi ama çıkartmadı." anlamı yok bu cümlede.

 

(O, üçüncü tekil şahıs üzerinden) Geniş Zaman - Geçmiş Zaman - Şimdiki Zaman - Gelecek Zaman
Çıkmak Çıkarır Çıktı-çıkmış Çıkıyor Çıkacak
Çıkarmak Çıkarır Çıkardı-çıkarmış Çıkarıyor Çıkaracak
Çıkartmak Çıkartır Çıkarttı-çıkartmış Çıkartıyor Çıkartacak

 


Bence çıkarmak diye bir fiil, sözcük yok. Bu sözcük çıkmak fiilinin geniş zaman kipiyle çekimlenerek bir sözcük kılığına bürünmüş. Çünkü "çıkmak" sözcüğü geniş zaman kipiyle çekimlenince "çıkarmak" sözcüğü meydana geliyor. Çıkmak ile çıkarmak sözcüklerinin geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zaman çekimlerinin farklı olmasının sebebi, çıkarmak fiilinin geniş zaman kipi üzerinden diğer kiplere çekilmeye çalışılmasındandır. Yani iki kip birden barındırmasıdır. Dil bilgisi derslerinde "Birleşik Zamanlı Fiil" diye geçer. Çıkarmak fiilinin yukarıdaki tabloda geçmiş zaman haline baktığımızda "çıkardı" haline dönüştüğünü görüyoruz. Bu aslında çıkmak sözcüğünün geniş zamanının hikayesi demektir. Birleşik zamanlı fiiller hikaye, rivayet ve şart kiplerinden oluşur. Çıkmak sözcüğünün geniş zamanıyla şimdiki zaman (çıkarıyor) ve gelecek zaman (çıkaracak) kipleri birleştirilemediğinden bu sözcükler bir anlam ifade etmezler. "Çıkartıyor veya çıkartacak" sözcüklerine benzerliklerinden ötürü "Çıkarıyor veya çıkaracak" şeklinde yanlış kullanılması ile doğmuş hatalı bir sözcüktür. Çıkarmak sözcüğü, örnek vermek gerekirse yaparmak, gelirmek, kırarmak, koşarmak gibi geniş zaman ile çekimlenmiş ve sonuna mastar eki getirilmiş bir sözcüktür. Örnek verilen yaparmak, kırarmak, koşarmak gibi sözcükler bir anlam ifade etmediğinden çıkarmak sözcüğü de manasız bir sözcüktür.

 


TDK'da çıkarmak yazınca çıkan sözcük çıkartmak ile aynı anlamdadır. Çıkarmak yazınca çıkan açıklamada çıkarmak -den (ayrılma eki) yazıyor. Yani öncesinde -den eki almış bir sözcükten sonra çıkartmak değil çıkarmak kullanılır diyor ama verilen örneklerde çıkarmak sözcüğünden önce gelen sözcüklerin hepsinin -den eki almadığını görüyoruz. Yani saçmalanmış. Çıkartmak yazıp arayınca çıkan açıklamada çıkartmak -i (belirtme eki) yazıyor. Yani öncesinde -i eki almış bir sözcükten sonra kullanılır anlamına geliyor. Bu sözcüğün örneklerini kısıtlı tuttuklarından kıyaslama yapmak zor ama aşağıdan çıkartıyor ile kutuları çıkartıyor sözcüklerinin ikisi de bence doğrudur.

 


Düzenleme: Çıkmak sözcüğü geniş zamana çıkar diye çekimlenir. Şimdi fark ettim.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • 3 ay sonra...

Özet olarak çıkarmak sözcüğünün ve bu sözcükten türeyen çıkarır, çıkardı, çıkarmış, çıkarıyor, çıkaracak, çıkarırdı, çıkarırmış, çıkarırsa, çıkardıydı, çıkardıymış, çıkardıysa, çıkarmıştı, çıkarmışmış, çıkarmışsa, çıkarıyordu, çıkarıyormuş, çıkarıyorsa, çıkaracaktı, çıkaracakmış, çıkaracaksa sözcüklerinin hiçbir anlamı yoktur. Hepsi çıkartmak sözcüğüne ve çıkartmak sözcüğüne gelen kiplere benzerlik göstermesinden ötürü söylenegelmiş sözcüklerdir. Buna galat-ı meşhur denir. Doğrusu çıkartmaktır. Kipleri de şu şekildedir: Çıkartır, çıkarttı, çıkartmış, çıkartıyor, çıkartacak, çıkartırdı, çıkartırmış, çıkartırsa, çıkarttıydı, çıkarttıymış, çıkarttıysa, çıkartmıştı, çıkartmışmış, çıkartmışsa, çıkartıyordu, çıkartıyormuş, çıkartıyorsa, çıkartacaktı, çıkartacakmış, çıkartacaksa.

 

Çıkarttı sözcüğü de çıkarttırdı sözcüğü ile karıştırılmamalıdır. Biri çıkartma işini kendi yaptı anlamında iken diğeri çıkartma işini başkasına yaptırdı anlamı taşımaktadır. Zaten bu örnekte çıkartmak yerine çıkarmak sözcüğünü kullanmayı denersek çıkardı sözcüğü çıkartırdı sözcüğüne dönüşecekti ki çıkardı sözcüğü çıkmak fiilinin geniş zamanının hikayesi iken çıkartırdı sözcüğü çıkartmak fiilinin geniş zamanının hikayesidir. Fiilin kökü değiştiği için yaptırmak anlamının oluşması yerine kelimenin anlamı değişmektedir.

 

Son kez özet olarak: Çıkarmak diye bir sözcük yoktur. Çıkmak vardır çıkartmak vardır. Çıkarmak sözcüğü dediğim gibi yaparmak, koşarmak gibi manasızca bir kelimedir. Aksini düşünen varsa buradayım, tartışalım.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • 1 yıl sonra...
  • 2 ay sonra...

ara+mak-> ara+t+tır+mak  ( aramak eyleminin ettirgen hali ara+t+mak'tır, arat+tır+mak ise aratmak eyleminin ettirgen halidir,yani ettirgen olmuş sözcüğün ettirgen hali )

çıkar+mak-> çıkar+t+tır+mak  (üsteki örneğin aynısı çıkarmak eyleminin ettirgen hali çıkartmak'tır. )

kes+mek-> kes+tir+mek    ( burda ise ettirgen yaparken kes+t+mek şeklinde değil kes+tir+mek şeklinde sebebi ise sözcüğün bittiği sesten ötürü)

yukarıda verdiğim örneklerden anladağım kadarıyla eylemi ettirgen hale getirirken 't' sesinin türediği eylemlerde o eylemin ettirgen hali olan başka bir sözcük ortaya çıkmış oluyor örneklerde olduğu gibi aratmak, çıkartmak eyleminin ortaya çıkması gibi. 't' sesinin türemediği kelimelerde başka bir sözcük ortaya çıkmıyor sanırsam kest+mek gibi bir eylemin ortaya çıkmaması gibi.

TDK AÇIKLAMALARI: aratmak :Arama işini bir başkasına yaptırmak

arattırmak :Aratma işini yaptırmak

ama çıkarmak eylemine baktığımızda ise çıkartmayı çıkarma eylemini başkasına yaptırma olarak değilde şöyle açıklıyor;

çıkartmak Çıkartma işini yapmak

çıkarttırmak: Çıkartma işini yaptırmak

 TDK Açıklamaları dediğimi çürütüyor gibi görünüyor aratmada olduğu gibi çıkartmayı çıkarma işini başkasına yaptırmak anlamında değil başka bir eylem gibi yazılmış. Bunun nedeni olarak ise çıkartma kelimesinin zaman içinde kendine özgü bir durum kazanmasından olacağını düşünüyorum (başka bir eylemmiş gibi kanıksanmasından dolayı olabilir). Bu yüzden çıkartma sözcüğünü çıkar+t+mak olarak çıkar+mak eyleminin ettirgen hali olarak oluştuğunu düşünüyorum vede ettirgen anlamını hala koruduğuda görülebiliyor ama bazen çıkarmak eyleminin yerine kullanıldığıda görülüyor. Bu kullanımın  bar-mak eyleminin b-v ses değişiminden dolayı var-mak haline gelmesine rağmen barış sözcüğünün varış haline gelmemesi gibi kural dışı olduğunun kanısındayım.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Tarih ‎13‎.‎10‎.‎2018 at 13:51 , Misafir konuk dedi:

ara+mak-> ara+t+tır+mak  ( aramak eyleminin ettirgen hali ara+t+mak'tır, arat+tır+mak ise aratmak eyleminin ettirgen halidir,yani ettirgen olmuş sözcüğün ettirgen hali )

çıkar+mak-> çıkar+t+tır+mak  (üsteki örneğin aynısı çıkarmak eyleminin ettirgen hali çıkartmak'tır. )

kes+mek-> kes+tir+mek    ( burda ise ettirgen yaparken kes+t+mek şeklinde değil kes+tir+mek şeklinde sebebi ise sözcüğün bittiği sesten ötürü)

yukarıda verdiğim örneklerden anladağım kadarıyla eylemi ettirgen hale getirirken 't' sesinin türediği eylemlerde o eylemin ettirgen hali olan başka bir sözcük ortaya çıkmış oluyor örneklerde olduğu gibi aratmak, çıkartmak eyleminin ortaya çıkması gibi. 't' sesinin türemediği kelimelerde başka bir sözcük ortaya çıkmıyor sanırsam kest+mek gibi bir eylemin ortaya çıkmaması gibi.

TDK AÇIKLAMALARI: aratmak :Arama işini bir başkasına yaptırmak

arattırmak :Aratma işini yaptırmak

ama çıkarmak eylemine baktığımızda ise çıkartmayı çıkarma eylemini başkasına yaptırma olarak değilde şöyle açıklıyor;

çıkartmak Çıkartma işini yapmak

çıkarttırmak: Çıkartma işini yaptırmak

 TDK Açıklamaları dediğimi çürütüyor gibi görünüyor aratmada olduğu gibi çıkartmayı çıkarma işini başkasına yaptırmak anlamında değil başka bir eylem gibi yazılmış. Bunun nedeni olarak ise çıkartma kelimesinin zaman içinde kendine özgü bir durum kazanmasından olacağını düşünüyorum (başka bir eylemmiş gibi kanıksanmasından dolayı olabilir). Bu yüzden çıkartma sözcüğünü çıkar+t+mak olarak çıkar+mak eyleminin ettirgen hali olarak oluştuğunu düşünüyorum vede ettirgen anlamını hala koruduğuda görülebiliyor ama bazen çıkarmak eyleminin yerine kullanıldığıda görülüyor. Bu kullanımın  bar-mak eyleminin b-v ses değişiminden dolayı var-mak haline gelmesine rağmen barış sözcüğünün varış haline gelmemesi gibi kural dışı olduğunun kanısındayım.

Hocam aramak sözcüğüyle ilgili yazdıklarınızdan sonra şüpheye düşüp bir araştırma yaptım ve kendi düşündüğümün doğru olduğuna yeniden karar verdim, ettirgen fiilin ettirgeni olmaz.

Aramak sözcüğünden yola çıkalım. Onu aramak diyelim. Onu arıyorum. Onu aratıyorum. Onu arattırıyorum. Başka bir sözcükle deneyelim. Yukarı çıkmak diyelim. Yukarı çıkıyorum. Yukarı çıkartıyorum. Yukarı çıkarttırıyorum. Son olarak onu kesmek diyelim. Onu kesiyorum. Onu kestiriyorum. Onu kestirtiyorum.

Bir arkadaş da benimle aynı fikri düşünerek ettirgen fiilin tekrar ettirgenleştirilemeyeceğini söylüyor.

http://www.dilforum.com/forum/showthread.php/57339-Yaptırtıyor-musunuz-yaptırıyor-musunuz?p=623611#post623611

Konunun tamamını okumak isteyebilirsiniz, sonlara doğru tartışmaya ağırlık verilmiş olsa da.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • 10 ay sonra...
Tarih 10.07.2012 at 09:01 , Freyja dedi:

Çıkarmak mı, çıkartmak mı sorusunun cevabı etken ve edilgen çatıyla ilgilidir.

Çıkarmak bir işi kişinin kendisinin yapması; çıkartmak ise başkasına yaptırması durumunu ifade eder.

Örnek vermek gerekirse;

Koliyi odadan çıkardım. (Burada kişi koliyi odadan başkasının yardımı olmadan kendisi çıkarmıştır.)

Koliyi odadan çıkarttım. (Burada kişi koliyi başkasına çıkartmıştır.)

Koliyi odadan çıkarttık. (Burada kişi koliyi odasından başka birisinin yardımıyla çıkartmıştır.)

 

yapmak - yaptırmak

temizlemek - temizletmek

tamir etmek - tamir ettirmek

yıkamak - yıkatmak

Peki ya çıkarttırmak? 

"Bizimkilere koliyi odadan çıkarttırdım"

"Koliyi odadan çıkarttırdık"

Bu şekilde bir kullanım da yok mu?

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

  • 2 yıl sonra...
  • 2 yıl sonra...

Katılın Görüşlerinizi Paylaşın

Şu anda misafir olarak gönderiyorsunuz. Eğer ÜYE iseniz, ileti gönderebilmek için HEMEN GİRİŞ YAPIN.
Eğer üye değilseniz hemen KAYIT OLUN.
Not: İletiniz gönderilmeden önce bir Moderatör kontrolünden geçirilecektir.

Misafir
Maalesef göndermek istediğiniz içerik izin vermediğimiz terimler içeriyor. Aşağıda belirginleştirdiğimiz terimleri lütfen tekrar düzenleyerek gönderiniz.
Bu başlığa cevap yaz

×   Zengin metin olarak yapıştırıldı..   Onun yerine sade metin olarak yapıştır

  Only 75 emoji are allowed.

×   Your link has been automatically embedded.   Display as a link instead

×   Önceki içeriğiniz geri getirildi..   Editörü temizle

×   You cannot paste images directly. Upload or insert images from URL.

×
×
  • Yeni Oluştur...

Önemli Bilgiler

Bu siteyi kullanmaya başladığınız anda kuralları kabul ediyorsunuz Kullanım Koşulu.