Türkiyede Rüzgarlar

[Φ kaan_bebeto]

RÜZGARLAR

 

Yüksek basınçtan alçak basınca doğru olan yatay hava hareketidir.

Birbirine yakın iki merkezde sıcaklık farkı oluşması durumunda görülecek ilk olay rüzgarın esmeye başlamasıdır.

RÜZGARIN HIZINDA ETKİLİ FAKTÖRLER

1.BASINÇ FARKI

 

Basınç farkı arttıkça rüzgarın hızı ve şiddeti de artar.

 

 

2.BASINÇ MERKEZLERİ ARASINDAKİ YATAY UZAKLIK

Basınç farkı eşit ise, yatay mesafede yol uzadıkça sürtünme artar,hız azalır. Bundan dolayı izobarların sık geçtiği yerde rüzgarın hızı fazla iken , seyrek geçtiği yerde hız azdır.

 

3.YER ŞEKİLLERİ

 

Yer şekilleri rüzgara yön verirken , aynı zamanda hızını da etkilerler. Ör. Engebeli bir alanda rüzgar engelin gerisinde daha yavaş eser. Dar bir vadiden geçerken, sıkışır,sürtünme alanı daralır,hızı artar.

4.DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDEKİ HAREKETİ

 

Dünyanın dönüş hızının arttığı alanlarda rüzgarlar daha fazla sapmaya uğrar.Yolu uzar ,hızı azalır.

 

 

RÜZGARLARIN ESME YÖNÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

 

1.Basınç merkezlerinin konumu: Rüzgarlar her zaman yüksek basınçtan alçak basınca doğru eserler.

2.Dünyanın ekseni çevresindeki hareketi: Bu hareketten dolayı rüzgarlar K.Y.K.’ de sağa, G.Y.K. ‘ de sola doğru saparak eserler

3.YER ŞEKİLLERİ

 

Sıradağlar, boğazlar, derin ve uzun vadiler rüzgarların gerçek yönlerini değiştirirler.

Rüzgarlar yatay yönde yer şekillerinin uzanış doğrultusuna uygun eserler. Rüzgarlar boğaz ve vadide belirli bir doğrultuda daha fazla eserken, engebesiz alanlarda ise; bütün yönlerden az-çok eşit eser.

 

 

Bir yerde rüzgarın esme sıklığını gösteren diyagrama rüzgar frekans gülü denir. Rüzgar frekans gülüne bakarak ; yer şekillerinin uzanış doğrultusu ve hakim rüzgar yönü hakkında bilgi elde edilebilir.

Herhangi bir yerde rüzgarın yıl içinde en fazla estiği yöne hakim rüzgar yönü denir.

RÜZGAR ÇEŞİTLERİ

SÜREKLİ RÜZGARLAR

 

ALİZE RÜZGARLARI

 

30° enlemlerindeki Dinamik Y.B. alanlarından Ekvatoral A.B alanına doğru esen rüzgarlardır.

 

Doğu yönlü oldukları için Tropikal Kuşak karalarının doğusuna sürekli olarak yağış bırakırlar.

Ekvatorda yükselerek üstten 30 ° enlemlerine doğru esen rüzgarlara Ters Alizeler denir. Bu rüzgarlar dönenceler civarında alçalarak çöllerin oluşmasına neden olurlar.

BATI RÜZGARLARI

30° enlemlerindeki Dinamik Y.B. alanlarından 60° enlemlerindeki Dinamik A.B. alanlarına doğru esen rüzgarlardır.

Batı yönlü olduklarından Ilıman Kuşak karalarının batısına sürekli bol yağış bırakırlar.

 

 

 

KUTUP RÜZGARLARI

 

Kutuplardaki Termik Y.B alanlarından 60° enlemlerindeki Dinamik A.B merkezlerine doğru esen rüzgarlardır.

 

60 enlemlerinde Batı Rüzgarları ile karşılaşarak cephe oluşumuna neden olurlar.

 

Sürekli rüzgarlar yıl boyunca aynı yönde eserler ve okyanus akıntılarına neden olurlar.

 

 

MUSON ( MEVSİMLİK ) RÜZGARLARI

 

Birbirine komşu kıta ve okyanusların mevsimlik ısınma farkından doğan rüzgarlardır. Yazın denizden karaya, kışın karadan denize doğru esen devirli rüzgarlardır.

Kış Musonu: Kış mevsiminde daha soğuk olan karalarda yüksek basınç alanı oluşur. Denizler ise karalara göre daha sıcak olduğundan alçak basınç alanı durumundadır. Bu basınç farkından dolayı karadan denize doğru rüzgarlar eserler. Bu rüzgarlara Kış Musonları adı verilir.

Kış Musonları kara kaynaklı olduğu için soğuk ve kurudurlar .Yağış getirmezler.

Yaz Musonu: Yaz mevsiminde karalar üzerinde alçak basınç alanı, denizler üzerinde yüksek basınç alanı oluşur. Bu basınç farkından dolayı okyanuslar üzerinden , karalar üzerine doğru rüzgarlar eserler. Bu rüzgarlara Yaz Musonu denir.

Deniz ve okyanuslardan kaynaklandıkları için bol nem taşırlar ve geçtikleri yerlere de bol yağış bırakırlar.

Not: Dünyanın en fazla yağış alan yeri Muson Asya'sında Çerapunçi (Hindista'nın K.Doğusundadır. Yıllık ortalama 12.000 mm yağış alır.) dir.

 

 

Görüldüğü yerler: Güney ve Güneydoğu Asya, Avustralya’nın kuzeyi , Doğu Afrika’da Madagaskar adası çevresi, Meksika ve Gine Körfezi kıyılarıdır.

Not: Etkili olduğu adalara sürekli olarak denizler üzerinden geldiği için bütün yıl boyunca yağış bırakırlar. ör.; Endonezya ve Malezya

YEREL RÜZGARLAR

MELTEMLER

Günlük sıcaklık ve basınç farkından doğarlar. Hızları azdır. Etki alanları dardır (25-30 km). İklim üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Sadece deniz meltemi denizden geldiği için havayı biraz serinletir.

Kara-Deniz Meltemleri

Kara ve denizlerin günlük ısınma farkı sonucu oluşurlar.

Gündüz deniz meltemi, gece kara meltemi oluşur. Ege kıyılarında yazın öğleden sonra denizden esen İmbat rüzgarı deniz meltemine örnektir.

NOT

Deniz meltemi kısa mesafelerden sıcak karaya doğru estiği için yağış bırakmaz. Sadece havayı serinletir.

 

Dağ ve Vadi Meltemi

Dağ ve vadilerin farklı ısınması sonucu oluşurlar. Bunda nem oranlarının farklı olması etkilidir.

Dağlarda nem oranı az olduğundan vadi ve ovalara göre daha erken ısınır, daha erken soğur. Gündüz vadi meltemi, gece ise dağ meltemi olur.

NOT: Muson rüzgarları ile meltem rüzgarları arasındaki benzerlik devirli olmalarıdır.

SICAK YEREL RÜZGARLAR

Föhn Rüzgarları

 

Bir dağ yamacını aşarak diğer yamaçtan aşağı doğru esen rüzgarın sıcaklığı artar. Çevrede nem açığı oluşur. Bitkilerde kurutucu etki yapan bu tip rüzgarlara Föhn rüzgarları denir.

Bu rüzgarların oluşmasında yer şekilleri etkilidir.

Rüzgarlar geldikleri yerin sıcaklığını gittiği yere taşırlar. Föhn rüzgarları bu genellemeye uymaz.

Türkiye’de daha çok Kuzey Anadolu dağları ile Toros dağlarında etkilidir. Dünya üzerinde ise en fazla İsviçre Alplerinde görülür.

 

 

Sirokko: Büyük Sahradan İtalya’nın güneyine doğru esen sıcak ve kuru rüzgardır. Akdeniz’den geçerken nem aldığından İtalya’nın güney kıyılarına yağış bırakır.

Hamsin: Libya ve Mısır’dan Akdeniz’in doğusuna doğru esen sıcak ve kuru rüzgardır.

Yurdumuzda ise; G.Doğudan gelen Samyeli (Kesişleme), güneyden gelen Kıble ve G.Batıdan gelen Lodos rüzgarları sıcak yerel rüzgarlardandır

SOĞUK YEREL RÜZGARLAR

Mistral: Kışın ve ilkbaharda Fransa’dan Akdeniz’e doğru esen soğuk rüzgardır.

Bora: Dalmaçya kıyılarının gerisindeki dağlardan Akdeniz’e doğru esen soğuk rüzgardır.

Krivetz: Romanya’dan Karadeniz’e doğru esen soğuk rüzgardır.

Ayrıca Türkiye'de K.Batıdan esen Karayel, Kuzeyden esen Yıldız ve K.Doğudan esen Poyraz rüzgarları soğuk rüzgarlara örnektir.

Etezyen:Ege kıyılarına yazın kuzeyden esen soğuk rüzgardır. Asor Y.B etkisiyle oluşur.

TROPİKAL RÜZGARLAR

Tropikal kuşakta ani basınç düşmesi ile oluşan çok şiddetli rüzgarlardır. Bu rüzgarlara Hurricane, Tornado, Kasırga,Hortum gibi isimler verilir.

 

 

 

 

TÜRKİYE'DE ETKİLİ OLAN RÜZGARLAR

Türkiye Batı rüzgarları kuşağındadır.Ancak yer şekillerinden dolayı bu rüzgarların etkisi görülmez. Yurdumuz daha çok yerel rüzgarların etkisindedir.