Zıplanacak içerik
  • Üye Ol

Jan Van Eyck (1390- 1441)


Legendary

Önerilen İletiler

47292976.jpg

Jan Van Eyck (1390- 1441)

 

1420-1430 yıllarında resim alanında yaşanan devrimin bütün başarısı, gerçekten de Van Eyck kardeşlerden Hubert e değil, Jan a atfedilir. Bu sanatçı aldığı hümanist kültürü ve olağandışı teknik ustalığını, dünyaya ve resim sanatına yöneltilen yeni bir bakış açısının hizmetine sunmuştur.

 

37366923.jpg

 

Hubert ve Jan

Bazı belgelere dayanarak, Van Eyck kardeşlerin Hollanda nın güneyindeki Limbourg da doğup büyüdükleri veya Maastricht kökenli oldukları ileri sürülebilir. Ağabey Hubert in doğum tarihiyle ilgili hiçbir kesin bilgi yoktur, ama Jan ın 1390 da doğduğu sanılıyor. Ayrıca, eğitimleri hakkında da bugüne kadar hiçbir bilgi edinilememiştir. Günümüze ulaşabilmiş belgeler yalnız Jan ın meslek yaşamından söz etmemize olanak tanımaktadır. Jan, ressamlık mesleğini ağabeyinin ölümüne dek onunla birlikte sürdürdü. 1422 de yaklaşık otuz yaşlarında olan Jan, bir atölyenin başına geçti ve Lahey de Bavyerali Johannes ın sarayı için çalıştı. 1424 te Hollanda dan ayrılarak Flandre daki kardeşinin yanına gitti. Bruges e yerleşti, Bourgogne dükü İyi Philippe in sarayında çalıştı. Meryem Kilisede (1425) adlı değişik kompozisyonun bu dönemden kaldığı sanılıyor.

 

33424398.jpg

 

Tuhaf bir biçimde bir sahnın içine yerleştirilmiş olan ve bulunduğu yerle orantısız bir boyutta bulunan Bakire Meryem, köprü biçimindeki minberin önünde durmaktadır minber de Çocuklu Bakire heykeli ile hem Tebşir i hem de Meryem in Taç Giymesi ni simgeleyen yüksek kabartmalarla süslüdür.

 

Jan bu tabloyu yaptığı yıl (1425) dükün hizmetinde kalmakla birlikte Lille e yerleşti. Ama ertesi yıl, ağabeyi Hubert öldü. Bu sanatçının Gand da başlamış olduğu Saint Bavori Katedrali Çok kanatlısı (poliptik) yarım kalınca Jan bu eseri tamamlamak için beş yılını verdi ve eserin açılışı ancak 6 mayıs 1432 de yapılabildi. Panonun birbirinden farklı özellikler içermesi, Jan ın ağabeyine göre daha özgün olduğunu açıkça gözler önüne serer. Aynı şekilde, Hubert in olduğu söylenen Üç Meryem Mezarda tablosu da, Kudüs görüntüsünün yükselen perspektifi ve kişilerin temsil edilmesine yön veren gotik estetiğiyle, ünlü üçkanatlının (triptik) bazı öğelerini çağrıştırır çalgı çalan melekler ve şarkı söyleyen melekler bölümleri ile Mistik Kuzu adıyla bilinen orta bölümü. Hubert, erkek kardeşi Jan kadar gelişmiş bir tekniğe sahip olmamakla birlikte, 1420-1430 yıllarındaki resme kattığı öğelerle bu sanatın gelişmesini sağlamıştır altın sarısı zemini (fonu) bırakması ve kutsal kişileri doğal bir ortam içinde canlandırması dindışı dünyanın dini dünya içine katılışını haber verir.

 

73485279.jpg

 

Hümanist bir ressam

 

Ölünceye kadar Bourgogne dükünün hizmetinde kalan Jan, 1426-1430 yılları arasında az çok gizli kalan birçok görev de üstlendi. Sözgelimi 1429 da Portekiz e, kral 1. Joao nın kızı Isabel i Bourgogne dükü için istemeye giden diplomatlar arasında yer aldı (dük ile Isabel bir yıl sonra evlendiler). Jan ın bu yolculuk sırasında en azından üç portre (ikisi prensesin portresiydi) ile bir Aziz Georgius tablosu gerçekleştirdiği ileri sürülür.

 

Bruges e yerleşen sanatçı, bu şehirde 1432 yılında bir ev satın aldı. İmzaladığı en eski eseri de bu tarihten kalmadır. Her ne kadar bu portre, teknik açıdan Jan ın en başarılı portelerinden bin olarak görülmese de (boya hamuru, Jan Van Eyck ın ustalığının en büyük niteliklerinden biri olan o saydamlığı taşımaz), bu portrede bir ressamın, çağının yeni estetiklerine duyduğu ilgiyi gösterir. Nitekim Bartolomeo Facio da 1454-1455 te Jan hakkında şöyle yazar «Zamanımızın en büyük ressamı kabul edilir resim sanatını süslemeye yarayan edebiyatta, ama özellikle de geometri ile sanatlarda derin bilgisi vardı»

 

Jan ın Antikçağ konusunda belli bir bilgiye sahip olması dışında şakaya düşkün olduğu da anlaşılır Amolfini ve Karısı nda aynanın üstüne yerleştirdiği Johannes Van Eyck fuit hic ( Jan Van Eyck buradaydı ) yazısı bunun bir kanıtıdır.

 

Bu dönemde gerçekleştirdiği portrelerin tümü (Bir Kuyumcunun Portresi, 1430; Kardinal Albergati Portresi, 1430; Türbanlı Adam Portresi, 1433). Jan Van Eyck ın modellerine son derecede kişisel bir biçimde yaklaştığını ve yansıtmaya çalıştığı karakteri hem incelikle hem de ironiyle ele aldığını gösterir Portrelerdeki sahneyi, modellerin bakışları çevresinde düzenler ve bu bakıştan hareket ederek modelin portresini canlandırır Jan için portre, idealin ve sembolün düşmanı olan gerçekçilik alıştırması için en mükemmel alandır.

 

60807143.jpg

 

Kutsal ile gündelik iç içe

 

Zamanın kültürlü kişileri ile sanatçılarının ilgi duyduğu bu gerçekçi yaklaşım, Jan Van Eyck ın dini eserlerinde apayrı bir boyut kazanır. Torino da koruma altına alınmış tezhipli sayfalardan oluşan dua kitaplarından yedisi Jan Van Eyck a mal edilir ve 1420 tarihlidir. Bu tezhipler resmin gelişmesinde kesin bir aşama olarak görülür: gotik Ortaçağ a özgü soyut ve sembolik dekorları bırakan Van Eyck, bu tezhiplerle gerçek dünyaya dönmüş ve dini sahneler içine gündelik yaşamdan alınmış öğeler katmıştır. NitekimVaftizci Yahya nın doğumunu bir burjuva evinde canlandırmış ve ana konu yerli ön planda, yemeklerini yemekte olan, gerideki asıl konuyla hiç ilgilenmeyen kedi ile köpeğe bırakmıştır

 

Şansölye Rolin li Meryem tablosunda sırttan görülen iki avarenin tabloya dahil edilmesinde de yine bu mesafeli ve az çok ironik bakışa rastlanır; böylece gündelik yaşamdan görüntüler de resimde yerini almış olur. Hubert portrelerinde hâlâ kaba kıvrımlı giysilere bürünmüş, uzun ve neredeyse yapmacıklı figürlere yer verirken, Jan bu tür bir yapay çizimden uzaklaşmış ve figürlerini bulundukları çevreyle doğru orantılı bir biçimde canlandırmıştır. Torino daki dua kitaplarında yer alan Ölüler Ayini sayfalarındaki tezhipte de bu açıkça görülür.

 

71816190.jpg

 

Gökyüzü ile yeryüzü arasındaki bağıntılara ilişkin bu yeni görüşün hizmetinde olan ve çok özel nitelikler taşıyan Jan Van Eyck ın eserlerindeki ışık, sanat tarihçilerine değişik düşünceler esinlemiştir: sembolik değil, görsel canlandırmaları gerçekleştirmek için kullanılan doğal atmosfere, Albert Chatelet nin de belirttiği gibi gündelik olanın bağrında ilahi olanın varlığını anlatmayı amaçlayan bir çeşit panteizm eşlik eder ve böylece Jan Van Eyck ın ışığı Tanrı ile bütünleşmeyi isteyen, düşünceye dalmış bir arayışı andırır. Nitekim Şansölye Rolin li Meryem de Meryem ve çocuk karşısında hayranlık duyan şansölyenin cüsseli görünümü, ikinci plandaki çiçeklerin ve kuşların çağrıştırdığı gibi cenette dönüşmüş bir yeryüzünün anlatımı olarak yorumlanabilmektedir.

 

1438 ve 1440 ta Jan Van Eyck, günümüzde her ikisi de kaybolmuş ama Hans Memling ile Ouentin Metsys e esin kaynağı olmuş iki Kutsal Yüz gerçekleştirmiştir. Ressam, son etkinlik dönemi olarak kabul edilen 1435-1440 arasında birkaç örnek eser yapmıştır. Bunlar arasında özellikle kişilerin grizay tekniğine göre çizildiği Thyssen Tebşir i (Tebşir in Meleği ve Bakiresi diye de bilinir) ile klasik tarzda bir okul yaratan Lucca Bakiresi de vardır. Bazı sanat tarihçileri tarafından bitmemiş bir tablo sayılan, meşeden bir pano üstüne fırça ile çizilmiş, Anvers deki Kutsal Sakal (1437), bu dönemin en önemli eserlerinden biridir. Manzaranın güzelliği ve derinliği kadar, katedralin önünde telaşla gidip gelen kalabalık da Baba Bruegel in kalabalık ve hareketli sahnelerinin habercisidir. Ender rastlanan incelikteki Meryem Ana ve Çeşme (1439) adlı büyük panoysa Jan Van Eyck ın son eserlerinden bindir. Çünkü Jan 9 Temmuz 1441 de Bruges de ölmüş ve buraya gömülmüştür.

 

68821946.jpg

 

Yağlıboya resmin ustası

 

Jan Van Eyck bütün resimlerini ağaç panolar üstüne gerçekleştirmiştir. Bunlardan bazıları tuval üstüne aktarılmıştır, ama bu yüzden hem arka yüzdeki resimler, hem de eserlerin anlaşılması, yorumlanması ve tarihlerinin saptanması açısından önemli olan kenar yazıları kaybolmuştur. Jan Van Eyck Flandre da o dönemlerde yaygın olan meşe panolar kullanırdı. Bu panolar yine o dönemde yaygın olarak kullanılan bir tekniğe göre, tebeşir ve tutkalla kat kat sıvanırdı. XV yy ın başlarında bu sıvaya sıvı yağ da katılmaya başlandı. Renkli tabaka için tutturucu olan yağ, Kuzey Avrupa da, XIV.yy.da yaygın biçimde kullanılmaya başlamıştı. Demek ki, Jan Van Eyck yağlıboya tekniğini yaratmamış, ama bu tekniği önemli ölçüde geliştirmiştir. Jan Van Eyck ın eserlerindeki olağanüstü ışık ve renklerin niteliği, saydam ve yansıtıcı bir yüzey yaratan camboyanın (glasi) üst üste uygulanmasıyla elde edilmiştir. Fırça vuruşlarında tutturucu maddenin bol, boya maddesinin ise az kullanılmasıyla alttaki renkler titreşimlerini sürdürür. Jan Van Eyck aynı pano üzerinde, üst üste sürdüğü camboya katlarının sayısını da değiştirir.

 

55709028.jpg

 

Yağlıboyanın kullanımı başlangıçta resmin kuruması açısın dan sorunlar yaratmış ve ressamlar bu olayla bizzat kendileri ilgilenmişlerdir. Başlangıçta, yumurta ile boyanmış panoları verniklemek için yağ kullanan Jan Van Eyck, vernik çatlayınca kurutma aşamasında güçlüklerle karşılaşmıştı. Ressamın bu konudaki araştırmaları, el yordamıyla arayışları ve bulduğu çareler konusunda bütün bilinenlerin büyük ölçüde yüzyıllardır gelen bir söylentiye dayandığı sanılır. Ama ne olursa olsun, Jan Van Eyck ın çalışmaları modern resmin başlangıcı olmuştur.

 

Axis

wga hu

felsefe sanatı

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Katılın Görüşlerinizi Paylaşın

Şu anda misafir olarak gönderiyorsunuz. Eğer ÜYE iseniz, ileti gönderebilmek için HEMEN GİRİŞ YAPIN.
Eğer üye değilseniz hemen KAYIT OLUN.
Not: İletiniz gönderilmeden önce bir Moderatör kontrolünden geçirilecektir.

Misafir
Maalesef göndermek istediğiniz içerik izin vermediğimiz terimler içeriyor. Aşağıda belirginleştirdiğimiz terimleri lütfen tekrar düzenleyerek gönderiniz.
Bu başlığa cevap yaz

×   Zengin metin olarak yapıştırıldı..   Onun yerine sade metin olarak yapıştır

  Only 75 emoji are allowed.

×   Your link has been automatically embedded.   Display as a link instead

×   Önceki içeriğiniz geri getirildi..   Editörü temizle

×   You cannot paste images directly. Upload or insert images from URL.

×
×
  • Yeni Oluştur...

Önemli Bilgiler

Bu siteyi kullanmaya başladığınız anda kuralları kabul ediyorsunuz Kullanım Koşulu.